Przedmiotem dyrektywy CRM (dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/26/UE z dnia 26 lutego 2014 r.) jest harmonizacja zasad działalności organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi, czyli przede wszystkim prawami do utworów, artystycznych wykonań, fonogramów i wideogramów. 

Obecnie kwestie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi reguluje ustawa z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2017 r. poz. 880, z późn. zm.). Przepisy zawarte w rozdziale 12 tej ustawy są ogólnikowe i fragmentaryczne, całkowicie pomijają niektóre istotne aspekty zbiorowego zarządu takie jak np. stosunki organizacji z uprawnionymi czy zasady podziału i wypłaty zainkasowanych środków. Niezbędne stało się więc przyjęcie nowej ustawy, która w sposób kompleksowy ureguluje kwestie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Ustawa z 15 czerwca 2018 r. o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi zastąpi obecny rozdział 12 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawach autorskich i prawach pokrewnych.

Prawo dla organizacji zbiorowego zarządzania

Zakresem podmiotowym ustawy objęte zostaną wszystkie podmioty mające w Polsce status organizacji zbiorowego zarządzania, przy czym elementem definicji organizacji jest działanie na podstawie zezwolenia ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego (ustawa reguluje wydawanie przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego zezwoleń na zbiorowe zarządzanie). Oznacza to, że organizacja mająca siedzibę za granicą, w tym także w innym państwie członkowskim UE oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego, chcąc podjąć działalność na terytorium Polski jako organizacja zbiorowego zarządzania będzie zobowiązana uzyskać stosowne zezwolenie ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Ustawa będzie miała również zastosowanie do podmiotów, które wykonują czynności z zakresu zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi na podstawie tytułu prawnego udzielonego im przez organizację zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, a także do niezależnych podmiotów zarządzających (art. 2 ustawy).

Zasady działania organizacji

Ustawa wprowadziła ogólne zasady zbiorowego zarządzania, którymi powinny kierować się organizacje zbiorowego zarządzania. Cześć z tych zasad stanowi implementację ogólnych zasad dyrektywy CRM, a część kontynuację utrwalonych tradycji polskiego zbiorowego zarządu. Wśród tych zasad należy wymienić:

1)    postulat wyraźnego określenia podstawy wykonywania zbiorowego zarządu;

2)    zasadę, zgodnie z którą organizacja zbiorowego zarządzania nie może, bez ważnych przyczyn, odmówić objęcia praw autorskich i praw pokrewnych w zbiorowy zarząd, w zakresie udzielonego jej zezwolenia;

3)    zasadę jednakowego traktowania uprawnionych, bez względu na podstawę prawną zbiorowego zarządzania ich prawami;

4)    obowiązek starannego zbiorowego zarządzania prawami, w szczególności regularnego podziału i wypłaty przychodów z praw.

Uregulowano również kwestię zarządzania prawami niepowierzonymi żadnej organizacji w przypadkach, w których ich pośrednictwo jest obowiązkowe – zarówno przy zawarciu umowy, jak i zapłacie wynagrodzenia, w tym celu wprowadzono instytucję organizacji reprezentatywnej.

Ponadto w celu wdrożenia dyrektywy 2014/26/UE, ustawa w szczególności reguluje:

1)    źródła uprawnień organizacji zbiorowego zarządzania do zarządzania prawami uprawnionych (umowa o zbiorowe zarządzanie, umowa o reprezentacji, ustawa);

2)    zasady uzyskiwania członkostwa w organizacji zbiorowego zarządzania;

3)    zasady udzielania i cofania zezwoleń na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi i prawami pokrewnymi;

4)    zasady zawierania i rozwiązywania umów o zbiorowe zarządzanie;

5)    prawa przysługujące uprawnionemu, niebędącemu członkiem organizacji zbiorowego zarządzania, ale reprezentowanemu przez taką organizację;

6)    ustrój organizacji zbiorowego zarządzania, w tym m. in. zadania i kompetencje organizacji, treść jej statutu oraz zasady funkcjonowania jej władz;

7)    problematykę zarządzania przychodami z praw, w tym m. in. kwestie inkasowania i wypłaty przychodów z praw oraz dokonywania potrąceń z tych środków;

8)    relacje organizacji zbiorowego zarządzania z użytkownikami;

9)    relacje z innymi organizacjami zbiorowego zarządzania, w tym z organizacjami zagranicznymi;

10)    zasady udzielania licencji;

11)    obowiązki informacyjne i sprawozdawcze organizacji zbiorowego zarządzania oraz obowiązki informacyjne użytkowników;

12)    zasady udzielania licencji wieloterytorialnych na korzystanie z utworów muzycznych online;

13)    zasady rozpatrywania skarg przez organizacje zbiorowego zarządzania;

14)    problematykę sprawowania przez ministra właściwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego nadzoru nad organizacjami zbiorowego zarządzania;

15)    zasady zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi przez podmioty niebędące organizacjami zbiorowego zarządzania, ale wykonujące czynności o takim samym charakterze (tzw. niezależne podmioty zarządzające);

16)    zasady działania Komisji Prawa Autorskiego, w tym m. in. ustrój Komisji, sposób powoływania arbitrów, procedurę zatwierdzania i zmiany zatwierdzonych tabel wynagrodzeń za korzystanie z utworów i przedmiotów praw pokrewnych, postępowanie mediacyjne i sprawy o uzupełnienie, sprostowanie lub wyjaśnienie wątpliwości co do treści orzeczenia Komisji.


Wprowadzanie nowych zasad zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, spowodowało konieczność nowelizacji ustawy z  4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej oraz ustawy z 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.