Linie wysokiego napięcia stanowiąc nieodzowny element otaczającego nas krajobrazu, zapewniają stabilne i bezpieczne dostawy energii. Dość powszechne jest to, że ich umiejscowienie negatywnie wpływa na nieruchomości, nad którymi linie te przebiegają. Wpływają one na obniżenie wartości nieruchomości, a także stanowią na przykład przeszkodę w uzyskaniu pozwolenia na budowę domu jednorodzinnego. Okoliczności te sprawiają, że właścicielowi nieruchomości, nad którymi przebiegają linie wysokie napięcia, przysługuje szereg roszczeń, w szczególności roszczenie o ich usunięcie lub dokonanie przesunięcia biegu linii wysokiego napięcia.
Czytaj też: Wraca pomysł wprowadzenia własności warstwowej>>
Roszczenie właściciela nieruchomości o usunięcie linii wysokiego napięcia wynika z art. 222 par. 2 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym: „przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń”.
Stanowisko to znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądów powszechnych. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 maja 2004 r., sygn. akt III CK 496/02 podniósł, że „(…) powołanie się na interesy odbiorców energii elektrycznej nie może legitymować (operatora sieci) do naruszania prawa własności (…)”.
Ustalenie podstawy prawnej
W celu podjęcia działań zmierzających do usunięcia linii wysokiego napięcia, właściciel nieruchomości, nad którą one przebiegają powinien w pierwszej kolejności ustalić podstawę prawną, na mocy której zostały posadowione linie energetyczne. Zgodnie z art. 33 ustawy – Prawo budowlane jest nią pozwolenie na budowę. Pomocne w tym celu może okazać się przejrzenie księgi wieczystej nieruchomości, albo odnalezienie informacji w Geodezyjnej Ewidencji Sieci Uzbrojenia Terenu.
Zobacz procedurę w LEX: Sadowski Krzysztof, Postępowanie z wniosku o stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu >
Roszczenia o usunięcie linii wysokiego napięcia
Co do zasady, jeżeli właściciel nieruchomości wyraził zgodę na budowę linii wysokiego napięcia biegnącej nad jego nieruchomością – nie przysługuje mu roszczenie o jej usunięcie. Odmiennie przedstawia się sytuacja, gdy linie wysokiego napięcia przebiegają nad nieruchomością bezprawnie, a także, gdy zgodę na ich budowę wyraził poprzednik prawny obecnego właściciela nieruchomości. Na dopuszczalność wystąpienia z roszczeniem o usunięcie linii wysokiego napięcia ma wpływ także okres, jaki upłynął od ich posadowienia nad nieruchomością. Jest to istotne w kontekście potencjalnego zasiedzenia służebności przesyłu przez operatora systemu przesyłowego, co może stanowić zarzut niweczący roszczenie właściciela nieruchomości o usunięcie linii wysokiego napięcia.
Czytaj w LEX: Gieroń Konrad, Planistyka przy budowie linii elektroenergetycznych - omówienie zagadnień praktycznych >
Służebność przesyłu może zostać nabyta przez przedsiębiorcę przesyłowego w drodze zasiedzenia. Zgodnie z art. 292 kodeksu cywilnego, warunkiem zasiedzenia służebności przesyłu jest korzystanie przez przedsiębiorcę przesyłowego z trwałego i widocznego urządzenia. Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z 13 września 2017 r. (sygn. akt: IV CSK 623/16) - urządzenie widoczne to urządzenie postrzegalne dla każdego przeciętnego uczestnika obrotu.
Czytaj też: SN: Służebność przesyłu nie obejmuje pasa ochronnego>>
Terminy zasiedzenia wynoszą odpowiednio – 20 lat w przypadku zasiedzenia w dobrej wierze lub 30 lat w sytuacji zasiedzenia w złej wierze, chociaż w przypadku służebności przesyłu ciężko mówić o dobrej wierze i te przypadki stanowią marginalny odsetek całości.
Czytaj w LEX: Gieroń Konrad, Wyłączenie gruntów z produkcji rolnej i leśnej w związku z budową linii elektroenergetycznej >
Jakie formalności
Pierwszą z formalności, której należy dopełnić korzystając z roszczenia o usunięcie linii wysokiego napięcia jest wystosowanie do właściwego operatora systemu przesyłowego wniosku o ich usunięcie. We wniosku należy wskazać, że linie wysokiego napięcia uniemożliwiają właściwe korzystanie z nieruchomości i zagospodarowanie jej w odpowiedni sposób, na przykład poprzez budowę domu jednorodzinnego. Należy przytoczyć także, że zostały one posadowione bez uzyskania zgody właściciela nieruchomości, a także, że zaniżają one własność nieruchomości. W sytuacji braku uzyskania pozytywnej decyzji właściwego operatora systemu przesyłowego, konieczne może okazać się wytoczenie powództwa na drodze sądowej.
Alternatywnie, właścicielowi nieruchomości oprócz roszczenia o usunięcie linii wysokiego napięcia przysługuje prawo do tzw. przesunięcia linii. Jest to rozwiązanie polegające na zmianie przebiegu linii energetycznych z naziemnych na podziemne, tzw. skablowanie napowietrznych linii energetycznych. W ostatnich latach niektóre miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego nakładają na operatorów systemu przesyłowego powyższy obowiązek. W sytuacji, gdy operator odmówi wypełnienia obowiązku skablowania sieci, właściciel nieruchomości zgodnie z treścią art. 222 par. 2 Kodeksu cywilnego może skierować do operatora roszczenie o zaniechanie naruszeń prawa własności.
Czytaj w LEX: Bursztynowicz Michał, Strefa ochronna a pas technologiczny linii elektroenergetycznej >
Na jakie odszkodowanie można liczyć
Oprócz wyżej opisanych roszczeń, właścicielowi nieruchomości obciążonej bezprawnie posadowionym słupem energetycznym przysługuje roszczenie o odszkodowanie z tytułu bezumownego korzystania z tejże nieruchomości. W tym celu w pierwszej kolejności należy zwrócić się do przedsiębiorstwa energetycznego będącego właścicielem przedmiotowego słupa energetycznego z wezwaniem o ustanowienie służebności przesyłu i wypłacenie wynagrodzenia za bezumowne wykorzystanie z nieruchomości. Przedmiotowe odszkodowanie może zostać przyznane maksymalnie za okres 10 lat wstecz.
Czytaj w LEX: Gieroń Konrad, Odszkodowania w związku z budową linii elektroenergetycznej >
Niestety, przedsiębiorstwa przesyłowe rzadko chcą zakończyć sprawę ugodowo, odmawiając wypłaty odszkodowania, a więc sprawa musi zostać przez właściciela nieruchomości skierowana do sądu. Na wysokość przedmiotowego odszkodowania zasądzanego przez sądy mają w szczególności wpływ takie czynniki jak: lokalizacja nieruchomości, przeznaczenie i zagospodarowanie gruntu, klasa ziemi, cena rynkowa za metr kwadratowy czy sam rodzaj posadowionych urządzeń przesyłowych.
Autorzy: Aleksandra Zielonka, Adwokat, mediator, Kancelaria HWW Hewelt Wojnowski i Wspólnicy oraz Adrian Łukasik, Aplikant radcowski, Kancelaria HWW Hewelt Wojnowski i Wspólnicy