Grant OZE z Banku Gospodarstwa Krajowego przeznaczony jest dla grupy szeroko rozumianych właścicieli budynków wielorodzinnych. Ze wsparcia skorzystać mogą: wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe, jednostki samorządu terytorialnego, towarzystwa budownictwa społecznego, społeczne inicjatywy mieszkaniowe, spółki prawa handlowego czy osoby fizyczne. Wyłączone są natomiast z tego jednostki budżetowe i samorządowe zakłady budżetowe.
Wsparcie z BGK, w wysokości 50 proc. kosztów przedsięwzięcia można wydać na instalację odnawialnego źródła energii. Może być nim:
- zakup, montaż lub budowa nowej instalacji odnawialnego źródła energii lub
- modernizacja instalacji odnawialnego źródła energii, w wyniku której zainstalowana moc instalacji wzrośnie o co najmniej 25 proc.
Dla spółdzielni, nie dla mieszkańców
Ten program przewidziano wyłącznie dla tzw. prosumentów lokatorskich. To znaczy, że korzyści z tego, iż na dachu zainstalujemy fotowoltaikę będzie miała spółdzielnia czy wspólnota, a nie bezpośrednio jej członkowie. Inaczej mówiąc w sfinansowanej z pomocą projektu instalacji musi być wytwarzana energia na potrzeby budynku, a nie indywidualnych gospodarstw posiadających w nim mieszkania.
- Niezależnie od tego, czy instalacja jest związana z bryłą tego budynku, na przykład umieszczono ją na dachu, czy też stanowi np. samodzielną instalację podłączoną bezpośrednio do budynku – uściśla dr Piotr Pałka, radca prawny i wspólnik Derc Pałka Kancelaria Radców Prawnych.
Do kosztów przedsięwzięcia wlicza się również koszt infrastruktury niezbędnej do funkcjonowania instalacji OZE. Ale też, jak przypomina mec. Pałka, inwestor obok warunków ustawowych, musi spełnić warunki uzyskania wsparcia wynikające z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241,ustanawiającego Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. A w tym konieczność realizacji przedsięwzięć z zachowaniem zasady nieczynienia poważnych szkód dla celów środowiskowych określonych w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje.
W przypadku, gdy w budynku znajdują się powierzchnie użytkowe służące innym celom niż mieszkalne czy też lokale służące wykonywaniu przez organy administracji publicznej zadań publicznych wysokość grantu jest odpowiednio pomniejszana. Wniosek składa się bezpośrednio do BGK, a ostateczny termin jest odległy - to 30 czerwca 2026 r.
Sprawdź w LEX: Czy można ustanowić zastaw rejestrowy na odnawialnym źródle energii? >
Najpierw koszt, potem refinansowanie
Zainteresowanie programem wydaje się duże. - Do 20 lutego wpłynęło do BGK ok. 150 wniosków, głównie od wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych – mówi nam Wojciech Trzpil z BGK.
Do tego dnia jednak BGK konkretnemu beneficjentowi wsparcia jeszcze nie przyznał. Być może dlatego, że bank przyznaje grant OZE w terminie 30 dni roboczych od daty złożenia wniosku, a tyle jeszcze nie upłynęło od startu programu, gdy rozmawialiśmy z przedstawicielem banku. O zainteresowaniu świadczą też odbywające się zarówno dla spółdzielni jak i wspólnot mieszkaniowych szkolenia.
Zanim wspólnota, spółdzielnia czy TBS wystąpią o grant, warto zwrócić uwagę na niektóre istotne kwestie, zarówno prawne jak i praktyczne.
- Grant OZE nie może być przeznaczony na realizację prac, na które uzyskano inne wsparcie ze środków publicznych – zauważa mec. Pałka. - A ponadto przeznacza się go na refinansowanie kosztów przedsięwzięcia, co oznacza to, że inwestor musi najpierw ponieść koszty całej inwestycji, aby następnie ubiegać się o ich 50 procentowy zwrot. Można nań liczyć, jeżeli wydatki zostały poniesione zgodnie z zakresem rzeczowym podanym we wniosku oraz po przedstawieniu przez inwestora kopii udzielonej przez wykonawcę gwarancji na zrealizowane roboty budowlane i instalacyjne, obejmującej co najmniej pięcioletni, bezawaryjny okres eksploatacji instalacji. - Ten drugi warunek związany jest z koniecznością zapewnienia określonego wysokiego poziomu prac instalacyjnych i jakości instalacji OZE, ze względu na fakt, że połowa kosztów tej instalacji jest zapewniana ze środków publicznych – wyjaśnia dr Pałka.
Jeżeli zaś inwestor prowadzi działalność gospodarczą, grant OZE udzielany jest zgodnie z wymogami pomocy de minimis.
Czytaj w LEX: Akcyza od energii elektrycznej wyprodukowanej z instalacji fotowoltaicznej >
Decyzja przekracza zakres zwykłego zarządu
Czy wystarczy, że o inwestycji zdecyduje jedynie zarząd wspólnoty czy spółdzielni? Tu mec. Pałka nie ma wątpliwości, że umiejscowienie instalacji OZE na budynku przekracza zakres zwykłego zarządu. - Dochodzi bowiem do instalacji OZE np. na dachu budynku jako części nieruchomości wspólnej, zmieniając tym samym jej przeznaczenie - wyjaśnia prawnik. W takim wypadku może dojść do uznania tej czynności za czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu w rozumieniu art. 22 ust. 3 pkt 4 ustawy o własności lokali. Zgodnie z nim czynnościami przekraczającymi zakres zwykłego zarządu są bowiem te polegające na zmianie przeznaczenia części nieruchomości wspólnej.
Z kolei do podjęcia przez zarząd czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu potrzebna jest uchwała właścicieli lokali wyrażająca zgodę na dokonanie tej czynności oraz udzielająca zarządowi pełnomocnictwa do zawierania umów stanowiących czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu w formie prawem przewidzianej. - Umowa zawarta w celu realizacji czynności przekraczającej zwykły zarząd nieruchomością wspólną bez wymaganej zgody właścicieli wyrażonej w uchwale będzie nieważna jako niezgodna z obowiązującymi przepisami prawa –zwraca uwagę mec. Pałka. Do przyjęcia uchwały w spółdzielniach i większości wspólnot (poza małymi, do 3 lokali) wystarczy zwykła większość głosów.
Sprawdź w LEX: Czy w 2023 r. producent energii elektrycznej odnawialnej ma obowiązek do przekazywania sprawozdań i dokonywania wpłat na fundusz? >
Inwestować z głową
Przedstawiciele organizacji pozarządowych uczulają nie tylko na kwestie prawne, ale i merytoryczne. Monika Jaszcza z Polskiej Zielonej Sieci zwraca uwagę, że przystępując do inwestycji trzeba koniecznie powiedzieć mieszkańcom, że ich rachunki za prąd nie spadną, bo program jest nastawiony nie na prosumenta zbiorowego, a nie lokatorskiego. Czyli, to co wypracuje elektrownia na dachu można przeznaczyć np. na wspólne inwestycje najlepiej w termomodernizację lub oszczędzanie energii od najprostszych i najtańszych działań takich jak zainstalowanie czujników ruchu na klatkach schodowych (ograniczają zużycie energii do oświetlenia) po ocieplenie budynku. Ale nic nie stoi na przeszkodzie by z zarobionych na dachu pieniędzy odnowić plac zabaw czy postawić nowe ogrodzenie.
Aktywistka przekonuje, że warto też zrobić audyt energetyczny, nawet nieodpłatnie w ramach programu Elena, który obecnie jest dostępny w Banku Ochrony Środowiska. Monika Jaszcza zapytana, czy gdyby jej wspólnota zdecydowała się na skorzystanie z grantu, poparłaby taką inicjatywę, nie miała wątpliwości, że tak.
Ostrożniej, na temat Grantu OZE wypowiada się Tobiasz Adamczewski, dyrektor programu OZE w Forum Energii. Choć i on uważa, że zdecydowana większość dachów na budynkach powinna być pokryta fotowoltaiką. Dlatego, że potrzebujemy coraz więcej energii odnawialnej. Jaką moc powinny mieć panele na dachu? Na takie pytanie trudno odpowiedzieć ogólnie. O tym zdecydować powinien audyt energetyczny. Zająć się trzeba też efektywnością energetyczną, czyli redukcją zapotrzebowania na energię, np. przez termomodernizacją domu czy wymianie sprzętu AGD na mniej energochłonny.
Sprawdź w LEX: Czy umowy prosumenckie na dostawę energii z fotowoltaiki są wyłączone z obowiązku stosowania ustawy Prawo zamówień publicznych? >
Jeśli nastąpi wymiana źródła ciepła na elektryczne (np. pompę ciepła), to zapotrzebowanie na energię elektryczną może wzrosnąć, choć bilans całego zużycia energii (w tym cieplnej) może być dużo mniejszy. Później dopiero należy dobrać wielkość instalacji. Natomiast co do opłacalności sprzedawania energii do sieci – przedstawiciel Forum Energii zaleca ostrożność.
Wprawdzie obecnie, gdy prąd jest sprzedawany po średniej miesięcznej cenie jest to opłacalne, ale w przyszłości stawki będą naliczane godzinowo. Przy godzinowej stawce może się okazać, że za 3-5 lat te kwoty mogą być bardzo niskie. Chociaż pewności nie ma, bo jeżeli starsze bloki energetyczne będą odstawiane, to nadal, mimo dużej podaży energii ze słońca, może być drogo. Jego zdaniem jednak, biorąc pod uwagę dotację i środowiskowe zyski, warto zainteresować się zainstalowaniem fotowoltaiki, w szczególności na dachu swojej wspólnoty czy spółdzielni.
Brak dokumentacji przeszkodą
Co zaś według BGK ma kluczowe znaczenie przy skutecznym składaniu wniosku? Według Wojciecha Trzpila, podstawowe znaczenie ma przedłożenie prawidłowej dokumentacji projektowej instalacji i pozytywna ocena formalna wniosku. Miały już bowiem miejsce sytuacje, w których wnioski odrzucono. - Najczęstszym powodem zwrotu był brak przedłożenia dokumentacji projektowej instalacji. - Wnioskodawca może jednak uzupełnić wniosek i złożyć go ponownie - dodaje przedstawiciel BGK.
Czytaj w LEX: Lokalizacja OZE poniżej 500 kW - kontrowersje proceduralne >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.