Sprawa ta dotyczy grupy włoskich emerytów - byłych pracowników banku państwowego korzystających z chwilą przejścia na emeryturę w 1990 r. z bardziej korzystnych zasad rewaloryzacji świadczeń emerytalnych.
Wraz z przeprowadzeniem reformy systemu emerytalnego w 1992 r. ich emerytury zaczęły być waloryzowane na ogólnych, mniej dla nich korzystnych zasadach, co przyniosło zaskarżenie takiego stanu rzeczy do sądów krajowych. W toku postępowań sądowych ustawodawca włoski przyjął ustawę, działającą z mocą wsteczną od 1992 r., która wyraźnie uchylała przysługujące skarżącym prawo do bardziej korzystnych zasad rewaloryzacji.
Trybunał uznał, iż w tym wypadku państwo zaangażowało się w rozstrzygnięcie sprawy zarówno w granicach swych kompetencji sądowniczych, jak i ustawodawczych, co narusza prawo do rzetelnego procesu (art. 6 ust. 1 Konwencji). Przyjęcie takiej ustawy rozstrzygnęło toczące się postępowania sądowe co do istoty, a zastosowanie tej ustawy przez sądy pozbawiło sensu dalsze prowadzenie postępowań w odniesieniu do całej grupy powodów. Zasada równości broni przed sądem została poważnie naruszona.
Paradoksalnie Trybunał nie uznał tej praktyki za naruszenie praw majątkowych skarżących, gdyż stwierdził, że Państwo działało w interesie publicznym i w granicach swobody decyzyjnej, przysługującej mu na podstawie art. 1 Protokołu 1 do Konwencji o prawach człowieka (poszanowanie prawa własności).
Trybunał przyznał wszystkim skarżącym w związku z naruszeniem art. 6 ust. 1 Konwencji słuszne zadośćuczynienia tytułem poniesionych krzywd moralnych i szkód materialnych, a także zasądził zwrot poniesionych przez nich kosztów i wydatków.
Sprawa ta wydaje się bardzo aktualna także w polskich realiach. Jesteśmy przecież świadkami bardzo gorącej dyskusji dotyczącej kształtu systemu emerytalnego stosowanego w Polsce oraz problemu, co zrobić z różnymi grupami osób cieszących się przywilejami emerytalnymi.
Wyrok Trybunału dowodzi, iż odebranie przywilejów emerytalnych mieści się w granicach "interesu publicznego" i należy do swobody decyzyjnej państwa, ale rząd polski i ustawodawca polski muszą mieć świadomość, iż realizacja tego celu wymaga zachowania wszystkich niezbędnych gwarancji proceduralnych.
Tak wynika z wyroku ETPC z dnia 14 lutego 2012 r. w sprawie nr 17972/07, Arras i inni przeciwko Włochom.
 

Katarzyna Warecka

Artykuł pochodzi z programu System Informacji Prawnej LEX on-line