Rząd chce jednej ustawy o pomocy prawnej
Rząd uważa, że wszystkie znajdujące się w Sejmie poselskie projekty ustaw, które miałyby poszerzyć krąg osób uprawnionych do świadczenia pomocy prawnej oraz reprezentowania klientów przed sądami, powinny być opracowywane razem. Ponadto ich rozpatrywanie należy połączyć z przygotowywanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości projektem ustawy o państwowych egzaminach prawniczych, która ustanowić ma nowy zawód - doradcy prawnego. Taką decyzję podjęła Rada Ministrów na posiedzeniu 9 marca br.
Rząd przyjął stanowisko wobec komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego i zmianie niektórych ustaw (druk nr 2603) oraz poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego i zmianie niektórych ustaw (druk nr 2604). Nie negując kierunków i istoty rozwiązań zawartych w obydwu projektach Rada Ministrów uważa - czytamy w komunikacie po posiedzeniu rządu - że mogą one być przedmiotem dalszych prac legislacyjnych wspólnie z rządowym projektem ustawy o państwowych egzaminach prawniczych i ewentualnie z poselskim projektem ustawy o licencjach prawniczych i świadczeniu usług prawniczych. Zdaniem rządu, na drodze do polepszenia dostępu do usług prawniczych i uatrakcyjnienia drogi zawodowej absolwentów prawa, powinno się dążyć do wypracowania rozwiązań funkcjonalnych i spójnych. Chodzi o to, aby nie zniweczyć dotychczasowych osiągnięć, a uchwalone regulacje były kolejnym krokiem do większej otwartości zawodów prawniczych.
Obydwa projekty przewidują poszerzenie kręgu uprawnionych do występowania przed sądami cywilnymi i administracyjnymi w roli pełnomocników stron. Tę funkcję mogłyby pełnić osoby, które ukończyły wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskały tytuł magistra lub ukończyły studia prawnicze za granicą, uznane w naszym kraju. Taka osoba musiałyby mieć obowiązkowo ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności pełnomocnika. Jedynie w sprawach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego pełnomocnikami stron byliby wyłącznie adwokaci i radcy prawni. Projektodawcy przez poszerzenie kręgu osób świadczących usługi prawnicze chcą zwiększyć dostęp do nich. Ich zdaniem, zapewni to wzrost konkurencyjności na rynku, i w efekcie spowoduje spadek cen usług prawniczych.
Ministrowie podkreślili, że rząd konsekwentnie realizuje działania mające na celu zwiększenie dostępności do zawodów prawniczych i polepszenie sytuacji na rynku tych usług. 25 marca 2009 r. weszła w życie rządowa nowelizacja ustawy Prawo o adwokaturze, ustawy o radcach prawnych oraz ustawy Prawo o notariacie. Zawarto w niej rozwiązania dostosowujące ustawy samorządowe do wymogów określonych w wyrokach Trybunału Konstytucyjnego. Zmieniła ona też przepisy dotyczące przeprowadzania naboru na aplikacje: adwokacką, radcowską i notarialną. Chodziło o usprawnienie naboru, precyzyjne wskazanie zakresu egzaminu na aplikacje, a także zmianę formuły egzaminu zawodowego. Obecnie nabór na aplikacje, szkolenie i egzaminy zawodowe przeprowadza się na podstawie znowelizowanych przepisów. Mechanizmy zawarte w tych przepisach wskazują na większe możliwości dostępu do zawodów prawniczych oraz umożliwiają korzystanie z innych niż aplikacja dróg dochodzenia do nich.
Rząd zauważył również, że projekt poselski i komisyjny, chociaż przenoszą na szkoły wyższe odpowiedzialność za przygotowanie prawników do funkcjonowania na rynku usług prawniczych, nie zawierają propozycji dotyczących systemu ich kształcenia. Dlatego w tym obszarze obydwa projekty wymagają uzupełnienia.
Wprawdzie rząd nie może bezpośrednio wpływać na los poselskich projektów ustaw, jednak takie stanowisko oznacza w praktyce parlamentarnej, że kluby reprezentujące rządową większość nie powinny już popierać tych projektów. Aż do wniesienia do Sejmu rządowego projektu oraz skierowania ich wszystkich do prac w jednej komisji.
Obydwa projekty przewidują poszerzenie kręgu uprawnionych do występowania przed sądami cywilnymi i administracyjnymi w roli pełnomocników stron. Tę funkcję mogłyby pełnić osoby, które ukończyły wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskały tytuł magistra lub ukończyły studia prawnicze za granicą, uznane w naszym kraju. Taka osoba musiałyby mieć obowiązkowo ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności pełnomocnika. Jedynie w sprawach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego pełnomocnikami stron byliby wyłącznie adwokaci i radcy prawni. Projektodawcy przez poszerzenie kręgu osób świadczących usługi prawnicze chcą zwiększyć dostęp do nich. Ich zdaniem, zapewni to wzrost konkurencyjności na rynku, i w efekcie spowoduje spadek cen usług prawniczych.
Ministrowie podkreślili, że rząd konsekwentnie realizuje działania mające na celu zwiększenie dostępności do zawodów prawniczych i polepszenie sytuacji na rynku tych usług. 25 marca 2009 r. weszła w życie rządowa nowelizacja ustawy Prawo o adwokaturze, ustawy o radcach prawnych oraz ustawy Prawo o notariacie. Zawarto w niej rozwiązania dostosowujące ustawy samorządowe do wymogów określonych w wyrokach Trybunału Konstytucyjnego. Zmieniła ona też przepisy dotyczące przeprowadzania naboru na aplikacje: adwokacką, radcowską i notarialną. Chodziło o usprawnienie naboru, precyzyjne wskazanie zakresu egzaminu na aplikacje, a także zmianę formuły egzaminu zawodowego. Obecnie nabór na aplikacje, szkolenie i egzaminy zawodowe przeprowadza się na podstawie znowelizowanych przepisów. Mechanizmy zawarte w tych przepisach wskazują na większe możliwości dostępu do zawodów prawniczych oraz umożliwiają korzystanie z innych niż aplikacja dróg dochodzenia do nich.
Rząd zauważył również, że projekt poselski i komisyjny, chociaż przenoszą na szkoły wyższe odpowiedzialność za przygotowanie prawników do funkcjonowania na rynku usług prawniczych, nie zawierają propozycji dotyczących systemu ich kształcenia. Dlatego w tym obszarze obydwa projekty wymagają uzupełnienia.
Wprawdzie rząd nie może bezpośrednio wpływać na los poselskich projektów ustaw, jednak takie stanowisko oznacza w praktyce parlamentarnej, że kluby reprezentujące rządową większość nie powinny już popierać tych projektów. Aż do wniesienia do Sejmu rządowego projektu oraz skierowania ich wszystkich do prac w jednej komisji.