Helsińska Fundacja Praw Człowieka wystosowała cztery pisma w sprawie dostępu do zawodu prokuratora oraz asesora prokuratury dla osób niepełnosprawnych, w tym poruszających się na wózku inwalidzkim.  Pisma te zostały skierowane do: prokuratora generalnego, przewodniczącego Rady Prokuratorów przy Prokuraturze Generalnym,  Stowarzyszenia Prokuratorów RP oraz Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury RP.
Korespondencja Fundacji z organami prokuratury w tej sprawie trwa od kilku miesięcy. Jej punktem wyjścia była tocząca się w jednym z sądów sprawa osoby, która przed zakończeniem odbywania asesury uległa wypadkowi komunikacyjnemu, w wyniku czego porusza się obecnie przy pomocy wózka inwalidzkiego.
Niezbędne leczenie operacyjne i rehabilitacyjne spowodowały nieobecność asesora w pracy przez okres powyżej jednego roku. Pomimo, iż została uznana przez ZUS za osobę niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji, lekarz medycyny pracy stwierdził, iż jest zdolna do wykonywania obowiązków prokuratora w ograniczonym wymiarze czasu pracy. Od pozytywnego orzeczenia lekarskiego pracodawca  odwołał się znacznie rozszerzając zakres warunków szkodliwych do pracy. W konsekwencji zostało wydane orzeczenie o niezdolności do pracy na stanowisku asesora. Następnie bez przeprowadzenia procedury opinii końcowej prowadzącej do powołania na stanowisko prokuratora (pomimo odbycia minimalnego wymaganego okresu asesury) oraz bez zachowania okresu wypowiedzenia asesor została zwolniona ze stanowiska z uwagi na nieobecność w pracy z powodu choroby przekraczającej okres jednego roku (takie fakultatywne prawo przewiduje art. 14 ust. 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych) oraz na niezdolność do wykonywania czynności prokuratorskich stwierdzonych orzeczeniem lekarskim.
Sprawa trafiła do sądu. Przesłuchiwani w charakterze świadków lekarz medycyny pracy, który wydał te zaświadczenia oraz dyrektor ośrodka, w którym zostały one sporządzone, zgodnie dopuścili możliwość orzeczenia o zdolności do wykonywania czynności prokuratorskich przez osobę poruszającą się przy pomocy wózka inwalidzkiego przy odpowiednim dostosowaniu miejsca pracy oraz zakresu obowiązków do potrzeb osoby niepełnosprawnej.
Sprawa w sądzie toczy się, ale Fundacja wystąpiła o zajęcie stanowiska w tej sprawie do szefa prokuratury. Pismo trafiło jeszcze do Krzysztofa Kwiatkowskiego, łączącego funkcje ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego, ale odpowiedział na nie już nowy prokurator generalny.  Andrzej Seremet napisał, iż brak jest podstaw do uchylenia decyzji o zwolnieniu asesor prokuratury, o co wnosiła Helsińska Fundacja Praw Człowieka, gdyż została ona wydana zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Prokurator generalny zaznaczył jednak w piśmie do Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, że asesor prokuratury została zwolniona ze służby, gdy upłynął już trzyletni okres votum prokuratorskiego, a okres nieobecności w pracy spowodowanej przebywaniem na zwolnieniu lekarskim, a następnie pobieraniem świadczenia rehabilitacyjnego przekroczył 1 rok. W opinii prokuratora generalnego asesura nie może być postrzegana jako bezterminowa służba wykonywana przez czas nieokreślony. W sytuacji, gdy upłynął okres powierzenia asesorowi pełnienia prokuratorskich i asesor nie nabył odpowiednich kwalifikacji lub gdy nie spełnia wymogów koniecznych do powołania na stanowisko prokuratora, jest on zwalniany ze stanowiska asesora.
Zgodnie ze stanowiskiem prokuratora generalnego dalsze trwanie stosunku służbowego w przedmiotowej sprawie nie było możliwe również ze względu na niezdolność do pracy na stanowisku asesora. Okoliczność ta, jak podkreślił, została stwierdzona prawomocnym orzeczeniem lekarskim wydanym przez lekarza Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy. Następnie na tej podstawie uznał, iż brak jest podstaw do uchylenia decyzji o zwolnieniu asesor prokuratury.
Ponadto, prokurator generalny poinformował o trybie, w jakim asesor może ubiegać się o stanowisko prokuratora. Zaznaczył, że procedura ta nie wymaga wcześniejszego uchylenia decyzji o zwolnieniu asesora prokuratury, natomiast wymaga uzyskania zaświadczenia stwierdzającego, że jest zdolna, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków prokuratora, co jest obligatoryjne i stanowi jeden z warunków koniecznych do powołania na stanowisku prokuratora. Po wejściu w życie dniu 31 marca 2010 r. przepisów ustawy z dnia  9 października 2009 r. o zmianie ustawy o prokuraturze oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 178, poz. 1375) informacje o wolnych stanowiskach pracy prokuratora będą obwieszczane w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski” . Wówczas ten, kto spełnia warunki do objęcia stanowiska będzie mógł zgłosić swoją kandydaturę. Następnie zgodnie z nowymi zasadami powoływania na stanowisku prokuratora Krajowa Rada Prokuratury będzie rozpatrywała i oceniała kandydatury do pełnienia stanowisk prokuratorskich, jak również będzie rozstrzygała o pozostawieniu zgłoszenia bez rozpoznania, gdy kandydat na stanowisko prokuratora złoży pisemne zastrzeżenie na taką decyzję prokuratora okręgowego.
W udzielonej odpowiedzi na pismo Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, prokurator generalny nie odniósł się do wielu argumentów podnoszonych w pismach uprzednio kierowanych przez Fundację. Nie przedstawił m.in. swojego stanowiska na temat możliwości wykonywania zawodu prokuratora oraz asesora prokuratury przez osobę poruszającą się przy pomocy wózka inwalidzkiego. Autorzy wystapienia pragnęli bowiem uzyskać informację, czy w opinii prokuratora generalnego zdolność chodzenia jest warunkiem koniecznym do wykonywania czynności prokuratorskich.

Wobec licznych wątpliwości, jakie narosły wokół tego zagadnienia w każdym z wysłanych 5 maja br. pism Fundacja zwróciła się z prośbą o wyrażenie opinii na temat możliwości wykonywania zawodu prokuratora oraz asesora prokuratury przez osobę niepełnosprawną, a w szczególności poruszającą się przy pomocy wózka inwalidzkiego. Autorzy listów chcą uzyskać informację, czy w opinii ich adresatów zdolność chodzenia jest warunkiem koniecznym do wykonywania określonych w ustawie czynności prokuratorskich, a także, czy jest ona niezbędna do godnego reprezentowania urzędu prokuratorskiego oraz strzeżenia jego powagi (art. 44 ust. 2 ustawy o prokuraturze).
W każdym z tych pism Fundacja podkreśliła m.in. uwagę, iż na gruncie obowiązującego prawa istnieje szereg usprawnień jak i regulacji prawnych, które umożliwiają określenie zakresu obowiązków prokuratora i asesora oraz taką adaptację i wyposażenie miejsca pracy, by mogło ono być skutecznie dostosowane do potrzeb i sytuacji osoby niepełnosprawnej. Pracodawca ma m.in. pełnię kompetencji do określania podziału czynności podległych prokuratorów oraz zasad zastępowania się prokuratorów przy ich realizacji (§ 45 ust. 1 Regulaminu wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury). Co więcej czas pracy prokuratora określony jest wymiarem jego zadań (art. 46 ustawy o prokuraturze), a także zezwala na stosowanie środków, które różnicują sytuację prawną pracownika ze względu na niepełnosprawność (art.  13ᵇ § 2 pkt. 3 k.p.).
Ponadto Fundacja zaznaczyła, iż za możliwością zatrudnienia na stanowisku prokuratora osoby niepełnosprawnej poruszającej się za pomocą wózka inwalidzkiego przemawia dodatkowo możliwość ustanowienia asystenta prokuratora. Artykuł 100a ust. 2 ustawy o prokuratorze stanowi, iż asystent prokuratora, w zastępstwie i na podstawie pisemnego upoważnienia prokuratora, jest uprawniony do wykonywania poszczególnych czynności, w tym do przeprowadzania w toku postępowania przygotowawczego czynności procesowych, takich jak np. zatrzymanie rzeczy, przeszukanie czy oględziny na miejscu zdarzeń. Są to bowiem czynności, które osoba niepełnosprawna może wykonywać, jednakże które mogą jej przysparzać pewnych trudności, m.in. z uwagi na fakt poruszania się przy pomocy wózka inwalidzkiego. 

 Komentarz