Dlaczego to ważne? Bo w przypadku rodziców, małżonków oraz zstępnych pozostaje jeszcze kwestia zachowku – nawet sporządzenie testamentu nie pozbawi ich prawa do upomnienia się o co najmniej połowę należnej im z ustawy części (dwóch trzecich w przypadku osób małoletnich lub niezdolnych do pracy).
Kiedy możliwe wydziedziczenie?
Wydziedziczyć można więc spadkobiercę, który:
- dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych;
- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego
To, czy doszło do popełnienia przestępstwa, oceni sąd – nie zawsze ten karny. Sąd orzekający o skuteczności wydziedziczenia jest uprawniony do samodzielnej oceny kwestii popełnienia przestępstwa (prawomocny wyrok sądu karnego nie jest konieczny).
Sprawdź w LEX: W jaki sposób przekazać nieruchomość potomkowi, żeby w przyszłości nie płacił rodzeństwu zachowku po rodzicach? >
Podstawa - brak kontaktów i wsparcia
Jedną z częstszych przyczyn, na którą powołują się w takiej sytuacji przyszli spadkodawcy jest wieloletnie zaniechanie kontaktów ze strony np. ich dzieci i wnuków, pomimo przykładowo choroby czy potrzeby opieki i wsparcia. Ważne by było to sygnalizowane.
Dobrym powodem - w tym kontekście - nie jest natomiast odstępstwo od rodzinnych i religijnych tradycji lub przykładowo niewłaściwe ulokowanie uczuć przez przyszłego spadkobiercę.
Czytaj w LEX: Otwarcie i ogłoszenie testamentu przez notariusza >
- Jakkolwiek można sobie wyobrazić przypadki rodzin, w których konkretne praktyki religijne lub konieczność uzyskania akceptacji nestora rodu co do naszego partnera mogą być postrzegane za tradycje i swoiste powinności w danej rodzinie, to jednak takich zwyczajów nie sposób uznawać za obowiązki rodzinne w rozumieniu przepisów powszechnie obowiązującego prawa – mówi Prawo.pl dr Radosław Wiśniewski, adwokat Wardyński i Wspólnicy sp.k.
I dodaje, że obowiązki rodzinne są ogólnie przewidziane w przepisach prawa rodzinnego, w tym przede wszystkim w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, z których wynikają m.in. obowiązki alimentacyjne, obowiązki wzajemnego szacunku i wsparcia, opieki nad dziećmi i zarządu ich majątkiem, obowiązek współdziałania dla dobra rodziny, obowiązki małżonków w zakresie pożycia, wierności, wzajemnej pomocy i zaspokajania potrzeb rodziny.
Czytaj w LEX: Realizacja prawa do zachowku a nadużycie prawa podmiotowego >
Nałóg - też wydziedziczenie uzasadnia
Powodem wydziedziczenie może też być postępowanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Takie przesłanką są przede wszystkim wszelkiego rodzaju nałogi spadkobiercy (alkoholizm, narkotyki, hazard), utrzymywania się z działalności przestępczej, ale też np. wstąpienie do sekty.
Przebaczenie - wydziedziczenie wyklucza
To orzeczenie Sądu Najwyższego z 23 października 2018 r. Chodziło o sprawę kobiety, która wystąpiła do sądu o zachowek przeciwko swojej ciotce. Powódka jest jedyną córką spadkobierczyni, która wydziedziczyła ją w testamencie notarialnym. A powołała do dziedziczenia swoją siostrę.
Czytaj: SN: Przebaczenie win ułatwia dziedziczenie>>
Powodem wydziedziczenia była niewdzięczność. Córka w czasie rozwodu rodziców stanęła po stronie ojca, matka się na nią obraziła, po czym nie utrzymywały ze sobą kontaktów. Ale po kilku latach od sporządzenia testamentu, a przed śmiercią, jej wybaczyła, nie zmieniając jednak jego treści.
Czytaj w LEX: Przestępstwo z art. 1008 pkt 2 k.c. jako podstawa wydziedziczenia >
Powstało pytanie czy przebaczenie odniosło skutek prawny - czy córka może dziedziczyć. Sąd Najwyższy w swojej uchwale orzekł, że przebaczenie przez spadkobiercę może nastąpić po sporządzeniu testamentu wydziedziczającego, a forma specjalna nie jest wymagana. Uzasadnił przy tym, że art. 1010 Kodeksu cywilnego nie daje więcej argumentów, by twierdzić, że przebaczenie wymaga formy notarialnej. Według tego przepisu spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył.
Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Przebaczenie spadkobiercy jako pozbawienie wydziedziczenia skuteczności prawnej >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
