Transakcja odbywa się pomiędzy podmiotami powiązanymi, które zobowiązane są do sporządzenia dokumentacji podatkowej w zakresie cen transferowych. Podmioty powiązane zawarły umowę kupna-sprzedaży urządzeń, w zawartej umowie określono minimalną ilość, jaką kupujący musi nabyć od sprzedającego. Za niewykonanie minimalnego poziomu zakupu kontrahent (podmiot powiązany) zapłaci karę umowną za każdą sztukę niezakupionego urządzenia.
Jaką metodę szacowania ceny (kara umowna) transakcyjnej powinna zastosować spółka sprzedająca?
Czy powinna być to porównywalna cena niekontrolowana, czy raczej metoda rozsądnej marży, czy może inna metoda zastosowana przez spółkę?

Z przepisów podatkowych dotyczących transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi wynika, że jeśli w wyniku tych powiązań zostaną ustalone lub narzucone warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą niezależne podmioty, i w wyniku tego podmiot nie wykazuje dochodów albo wykazuje dochody niższe od tych, jakich należałoby oczekiwać, gdyby wymienione powiązania nie istniały - dochody danego podmiotu oraz należny podatek określa się bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań.

Dochody określa się, w drodze oszacowania, stosując następujące metody:
1) porównywalnej ceny niekontrolowanej;
2) ceny odprzedaży;
3) rozsądnej marży ("koszt plus").

Jeżeli nie jest możliwe zastosowanie powyższych metod, stosuje się metody zysku transakcyjnego.

Z przepisów zarówno Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 września 2009 r. w sprawie sposobu i trybu określania dochodów osób fizycznych w drodze oszacowania oraz sposobu i trybu eliminowania podwójnego opodatkowania osób fizycznych w przypadku korekty zysków podmiotów powiązanych (Dz. U. Nr 160, poz. 1267), jak i Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 września 2009 r. w sprawie sposobu i trybu określania dochodów osób prawnych w drodze oszacowania oraz sposobu i trybu eliminowania podwójnego opodatkowania osób prawnych w przypadku korekty zysków podmiotów powiązanych (Dz. U. Nr 160, poz. 1268), metoda porównywalnej ceny niekontrolowanej polega na porównaniu ceny przedmiotu transakcji ustalonej w transakcjach między podmiotami powiązanymi z ceną stosowaną w porównywalnych transakcjach przez podmioty niezależne i na tej podstawie określeniu wartości rynkowej przedmiotu transakcji zawartej między podmiotami powiązanymi. Porównania dokonuje się na podstawie cen, jakie stosuje dany podmiot na danym lub porównywalnym rynku w transakcjach z podmiotami niezależnymi (wewnętrzne porównanie cen), lub na podstawie cen, jakie stosują w porównywalnych transakcjach inne niezależne podmioty (zewnętrzne porównanie cen). W przypadkach kiedy możliwe jest zastosowanie metody porównywalnej ceny niekontrolowanej, metodę tę stosuje się w pierwszej kolejności przed innymi metodami określonymi w przepisach rozporządzenia, chyba że zastosowanie innej metody pozwoli ustalić ceny w transakcjach na poziomie bardziej zbliżonym do wartości rynkowej przedmiotu takiej transakcji i umożliwi dokładniejsze określenie dochodów podatnika.

Wydaje się, że właśnie metoda porównywalnej ceny niekontrolowanej może tu znajdować zastosowanie. Myślę, że możliwe jest określenie poziomu kar umownych (np. jako procentowej wartości kontraktu) na danym rynku. Ten poziom może wyznaczać rynkowość wysokości kar umownych.

Jeśli byłoby to niemożliwe, to wydaje się, że zasadne byłoby ustalenie rynkowości kary umownej na podstawie metody koszt plus (rozsądnej marży). Możliwe jest chyba ustalenie poziomu kosztów ponoszonych w związku z niezrealizowaniem kontraktu i dołączenie do nich rozsądnej marży (takiej samej jak marża na sprzedaży).

Uwagi
Przepisy zarówno ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.f., jak i ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.p., stanowią, że podatnicy dokonujący transakcji z podmiotami powiązanymi z tymi podatnikami lub transakcji, w związku z którymi zapłata należności wynikających z takich transakcji dokonywana jest bezpośrednio lub pośrednio na rzecz podmiotu mającego miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium lub w kraju stosującym szkodliwą konkurencję podatkową, są obowiązani do sporządzenia dokumentacji podatkowej takiej (takich) transakcji.

Wydaje się, że kary umowne, o których mowa, nie są transakcjami. W związku z powyższym nie są objęte obowiązkiem prowadzenia szczególnej dokumentacji podatkowej.