W przedmiotowej sprawie do fiskusa zwróciła się gmina w sprawie opodatkowania dostawy mienia nabytego wcześniej w drodze darowizny, spadkobrania oraz z mocy prawa. Ponieważ części pozyskanego w ten sposób mienia gmina nigdy nie wykorzystywała, więc część postanowiła sprzedać a część wnieść aportem do spółki prawa handlowego. Sprzedaż będzie miała charakter jednorazowy oraz definitywny. Natomiast w odniesieniu do spółek prawa handlowego działalność gminy będzie ograniczać się do zwykłej działalności właścicielskiej, tj. uczestnictwa w decyzjach właścicielskich oraz pobierania dywidendy.

Według gminy ani sprzedaż nieruchomości ani zbycie przez gminę nieruchomości w formie aportu do spółki prawa handlowego nie będą podlegały opodatkowaniu.

Fiskus się nie zgodził. Uznał, że w zakresie czynności wykonywanych na podstawie umów cywilnoprawnych gmina, jako osoba prawna podlega obowiązkowi podatkowemu na zasadach ogólnych. Według niego gmina będąc czynnym, zarejestrowanym podatnikiem VAT jest również podatnikiem tegoż podatku w zakresie sprzedaży czy też aportu nieruchomości i innego mienia. Przedmiotem zbycia będą bowiem składniki majątku tegoż podatnika. W ocenie organu bez znaczenia pozostawał fakt, że nabycie części nieruchomości nastąpiło nieodpłatnie, z mocy prawa lub też na podstawie darowizny czy spadkobrania. Istotne było, że wypełnione zostały przesłanki określone w art. 15 ust. 1 i ust. 2 ustawy o VAT.

Sprawa ostatecznie trafiła do NSA. Zdaniem sądu warunkiem koniecznym do opodatkowania podatkiem VAT danej transakcji nie jest sam fakt bycia podatnikiem VAT, ale występowanie w roli podatnika VAT w odniesieniu do konkretnej transakcji wchodzącej w zakres działalności gospodarczej danego podmiotu. Dlatego opodatkowanie dostawy mienia komunalnego przez gminę będzie uzależnione od ustalenia, czy gmina działa w takim przypadku w charakterze podatnika podatku VAT, a zatem czy owe transakcje są dokonywane w warunkach działalności gospodarczej. A w sprawie zbywane przez gminę mienie znajduje się jedynie w jej zasobach komunalnych i nie było nigdy wykorzystywane w jakiejkolwiek działalności, tj. gmina pełni w tym przypadku wyłącznie funkcje właścicielskie.

Z punktu widzenia gminy, przedmiot dostawy jest jej zatem w zasadzie zbędny. Ponadto towary stanowiące przedmiot dostawy zostały nabyte z mocy prawa lub pod tytułem darmym (darowizna, spadkobranie), a zatem w konsekwencji czynności, z którymi nie wiązało się prawo do odliczenia podatku naliczonego. Nabycie z mocy prawa i w drodze spadkobrania jest niezależne od woli gminy, natomiast wykonywanie jedynie funkcji właścicielskich nie przynosi żadnych wymiernych korzyści zarówno tworzącym wspólnotę samorządową mieszkańcom jak i samej gminie.

Zobacz książkę "VAT w gminach" dostępną w księgarni internetowej Profinfo >>

W związku z powyższym, przedmiotem części dostaw jest mienie, którego gmina, gdyby miała taką możliwość, mogłaby do swych zasobów komunalnych nie włączyć. Dokonując więc dostawy mienia gmina może działać w zamiarze uniknięcia ponoszenia wydatków związanych z posiadaniem rzeczy, które nabyła wbrew swojej woli i których z obiektywnych przyczyn nie jest w stanie w żaden sposób spożytkować.

Zdaniem NSA gmina nie pozyskała mienia w konkretnym celu, np. prowadzenia działalności gospodarczej, zaś samo nieodpłatne nabycie mienia i jego posiadanie nie jest wystarczające do uznania, iż konstytuuje ono działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT.

Wyrok NSA z 5 grudnia 2014 r., sygn. akt I FSK 1547/14

Omówienie pochodzi z programu Vademecum Głównego Księgowego