Spółka jako czynny podatnik VAT prowadzi działalność gospodarczą w zakresie świadczenia odpłatnych usług doradztwa podatkowego, które są opodatkowane podstawową stawką VAT. Z jej usług korzysta wielu kontrahentów, a w tym tacy, którzy po otrzymaniu faktur za te usługi nie płacą. Od tego momentu minęło więcej niż 2 lata i wierzytelności nadal nie zostały uregulowane. Natomiast sami dłużnicy (kontrahenci) w momencie wystawienia faktur byli zarejestrowani jako czynni podatnicy VAT.
W związku z taką sytuacją spółka chciałaby skorygować podstawę opodatkowania oraz podatek należny. W tym celu zapytała organ interpretacyjny czy może dokonać korekty gdy:
- wierzytelność nie została zbyta, a kontrahent jest nadal zarejestrowanym podatnikiem VAT w trakcie postepowania likwidacyjnego,
- wierzytelność nie została zbyta, a kontrahent jest nadal zarejestrowanym podatnikiem VAT w trakcie postepowania upadłościowego,
- wierzytelność nie została zbyta, a kontrahent nie jest już zarejestrowanym podatnikiem VAT i nie jest w trakcie ani postepowania upadłościowego, ani likwidacyjnego,
- wierzytelność została zbyta, a kontrahent jest nadal zarejestrowanym podatnikiem VAT i nie jest w trakcie ani postepowania upadłościowego, ani likwidacyjnego.
Spółka stanęła na stanowisku, iż ma prawo do skorygowania podstawy opodatkowania oraz podatku należnego. Zdaniem podatniczki wszelkie ograniczenia wskazane w art. 89a ustawy VAT są drastycznie sprzeczne z regulacją art. 90 dyrektywy 112, ponieważ ograniczają możliwość skorzystania z przewidzianej przepisami wspólnotowymi "ulgi na złe długi".
Zgodność prawa krajowego a wspólnotowego
Natomiast fiskus wykazywał, że w tym zakresie unijne przepisy miały fakultatywny charakter, co oznacza, że polski ustawodawca miał swobodę w wprowadzeniu odpowiedniej regulacji do prawa krajowego. Organ interpretacyjny podkreślił, że ustawodawca korzystając z tej swobody wprowadził warunki konieczne do spełnienia, jeśli podatnik chce skorzystać z „ulgi na złe długi”. Oznacza to, że niespełnienie jednego z warunków zawartych we wprowadzonej normie prawnej nie daje podatnikowi podstaw do wywodzenia prawa do tej ulgi bezpośrednio z prawa wspólnotowego.
Ze stanowiskiem organu zgodził się Wojewódzki Sąd Administracyjny (I SA/Sz 615/15, I SA/Sz 616/15, I SA/Sz 617/15, I SA/Sz 618/15). W ocenie WSA implementacja art. 90 dyrektywy 112 została dokonana prawidłowo, jednocześnie mając na względzie konieczność zabezpieczenia interesów Skarbu Państwa. WSA podkreślił, że ta implementacja nie jest sprzeczna z zasadą neutralności podatku VAT.
Orzecznictwo polskie a unijne
W między czasie zapadł wyrok TSUE (C-246/16) we włoskiej sprawie, na podstawie którego spółka wywodziła, że prawodawca unijny chciał jedynie, aby ulga na złe długi była stosowana w sytuacjach ostatecznego braku zapłaty za wystawioną fakturę, a nie w sytuacjach tymczasowego braku zapłaty. Spółka przekonywała, że wprowadzane warunki miały jedynie weryfikować charakter braku zapłaty, a tymczasem polski ustawodawca poszedł o krok dalej i tym samym naruszył założenia wspólnotowe.
Jednak 14 lutego br. Naczelny Sąd Administracyjny (I FSK 224/16, I FSK 225/16, I FSK 226/16, I FSK 227/16) również nie przyznał spółce prawa do skorygowania podstawy opodatkowania. NSA uznał, że orzecznictwo jest ugruntowane i wyraża pogląd, iż polski ustawodawca miał możliwość wprowadzenia zarówno ulgi jak i warunków ograniczających. Zdaniem NSA, takiego stanowiska nie zmienia orzecznictwo TSUE, z którego wynika teza, że można korygować podstawę opodatkowania w VAT o kwotę nieściągalnej wierzytelności, nawet jeśli postępowanie upadłościowe dłużnika zakończy się za 10 lat.
