Spółka polska udzieliła obywatelowi Niemiec pożyczki. Na umowie nie ma podanego miejsca zawarcia pożyczki. Pożyczka została przelana z polskiego konta bankowego.
Czy polska spółka ma obowiązek naliczyć opłaty za czynności cywilnoprawne?
Nie, pożyczka, o której mowa, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Regulacje prawne dotyczące podatku od czynności cywilnoprawnych zawarte są w przepisach ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 68, poz. 450 z późn. zm.) - dalej u.p.c.c.
Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b) u.p.c.c. podatkowi temu podlegają m.in. umowy pożyczki.
W związku wszakże z tym, że pożyczka udzielana jest podmiotowi zagranicznemu rozważyć należy terytorialny aspekt opodatkowania. Podatek od czynności cywilnoprawnych ma bowiem charakter terytorialny, co oznacza, że nie wszystkie czynności dokonane przez polskie podmioty - w stosunkach z podmiotami zagranicznymi - podlegają temu podatkowi. Stanowi o tym art. 1 ust. 4 u.p.c.c. Zgodnie z nim czynności cywilnoprawne podlegają podatkowi, jeżeli ich przedmiotem są:
rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Istotą umowy pożyczki (pieniężnej) wydaje się być prawo do używania (korzystania) z pieniędzy będących przedmiotem umowy pożyczki. Jeśli pożyczkobiorcą jest osoba z Niemiec, to wówczas prawa majątkowe wynikające z umowy pożyczki są wykonywane za granicą (w Niemczech, gdzie znajduje się miejsce zamieszkania pożyczkobiorcy). Także tam będą znajdować się rzeczy (tj. pieniądze) będące przedmiotem pożyczki. Na podstawie uzasadnienia wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 stycznia 1999 r., III SA 5171/97 (LEX 37179) wysnuć można wniosek, że umowa pożyczki wykonywana jest w państwie siedziby pożyczkobiorcy. W tym przypadku prawa majątkowe wykonywane będą zagranicą, tam też będą znajdować się rzeczy (pieniądze) będące przedmiotem pożyczki, zaś nabywca prawa (pożyczkobiorca) nie ma siedziby w Polsce.
Taka czynność nie podlega polskiemu podatkowi od czynności cywilnoprawnych.
Podobne jest także stanowisko organów podatkowych. Przykładowo w piśmie z dnia 13 października 2004 r., US72/SPC/436/29/2004/BAP (http://sip.mf.gov.pl) Naczelnik Drugiego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego na pytanie podatnika "Czy podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych umowa pożyczki zawarta pomiędzy spółką polską (pożyczkodawca) a spółka zagraniczną w sytuacji, gdy środki pieniężne będące przedmiotem pożyczki znajdują się za granicami Polski oraz umowa zostaje zawarta za granicą" uznał, że: "W ujęciu Kodeksu Cywilnego pożyczka jest umową konsensualną gdyż dochodzi do skutku przez samo porozumienie stron. W przypadku przedstawionym przez Spółkę, przedmiotem umowy pożyczki jest prawo majątkowe wykonywane za granicą, jednak sama czynność zawarta została poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej - wobec niespełnienia przesłanek zawartych w art. 1 ust. 4 pkt 1 i pkt 2 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, przedmiotowa umowa nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych".
Prawa majątkowe wykonywane zagranicą podlegają opodatkowaniu w Polsce w przypadku łącznego spełnienia dwóch przesłanek:
gdy nabywca (tu: pożyczkobiorca) ma miejsce zamieszkania w Polsce;
gdy czynność została dokonana w Polsce.
Nawet jeśli czynność została dokonana w Polsce, to fakt, iż nabywca nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, powoduje, że czynność ta nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Organy podatkowe niekiedy uważają, że o miejscu opodatkowania pożyczki przesądza to, gdzie znajdowały się pieniądze w momencie dokonywania pożyczki. Uznają zatem one, że jeśli pieniądze są przelewane z Polski, to wówczas pożyczka powinna podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych w Polsce.
Trzeba tutaj stwierdzić, że pożyczki udziela spółka, która działa w ramach swojej działalności gospodarczej. W związku z tym dokonuje ona jako podatnik VAT czynności podlegającej opodatkowaniu. W związku z tym, że pożyczka jest dokonywana na rzecz zagranicznej osoby prywatnej z innego państwa członkowskiego, ta pożyczka podlega opodatkowaniu w Polsce, a nie w państwie pożyczkobiorcy - zob. art. 27 ust. 3 w związku z ust. 4 pkt 4 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.) - dalej u.p.t.u. Czynność ta (udzielenie pożyczki) podlega zatem opodatkowaniu w Polsce, lecz jest to usługa zwolniona przedmiotowo od tego podatku.
Także jednak z tego powodu - nawet gdyby uznać, że pożyczka, o której mowa, terytorialnie podlega polskiemu podatkowi od czynności cywilnoprawnych - będzie ona wyłączona z opodatkowania na mocy art. 2 pkt 4 u.p.c.c. Powołany przepis stanowi, że nie podlegają podatkowi od czynności cywilnoprawnych czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest:
a) opodatkowana podatkiem od towarów i usług,
b) zwolniona z podatku od towarów i usług, z wyjątkiem:
umów sprzedaży i zamiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część, albo prawo użytkowania wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym lub udział w tych prawach,
umowy spółki i jej zmiany,
umowy sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych.
Czy polska spółka ma obowiązek naliczyć opłaty za czynności cywilnoprawne?
Nie, pożyczka, o której mowa, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Regulacje prawne dotyczące podatku od czynności cywilnoprawnych zawarte są w przepisach ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 68, poz. 450 z późn. zm.) - dalej u.p.c.c.
Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b) u.p.c.c. podatkowi temu podlegają m.in. umowy pożyczki.
W związku wszakże z tym, że pożyczka udzielana jest podmiotowi zagranicznemu rozważyć należy terytorialny aspekt opodatkowania. Podatek od czynności cywilnoprawnych ma bowiem charakter terytorialny, co oznacza, że nie wszystkie czynności dokonane przez polskie podmioty - w stosunkach z podmiotami zagranicznymi - podlegają temu podatkowi. Stanowi o tym art. 1 ust. 4 u.p.c.c. Zgodnie z nim czynności cywilnoprawne podlegają podatkowi, jeżeli ich przedmiotem są:
rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą, w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i czynność cywilnoprawna została dokonana na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Istotą umowy pożyczki (pieniężnej) wydaje się być prawo do używania (korzystania) z pieniędzy będących przedmiotem umowy pożyczki. Jeśli pożyczkobiorcą jest osoba z Niemiec, to wówczas prawa majątkowe wynikające z umowy pożyczki są wykonywane za granicą (w Niemczech, gdzie znajduje się miejsce zamieszkania pożyczkobiorcy). Także tam będą znajdować się rzeczy (tj. pieniądze) będące przedmiotem pożyczki. Na podstawie uzasadnienia wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 stycznia 1999 r., III SA 5171/97 (LEX 37179) wysnuć można wniosek, że umowa pożyczki wykonywana jest w państwie siedziby pożyczkobiorcy. W tym przypadku prawa majątkowe wykonywane będą zagranicą, tam też będą znajdować się rzeczy (pieniądze) będące przedmiotem pożyczki, zaś nabywca prawa (pożyczkobiorca) nie ma siedziby w Polsce.
Taka czynność nie podlega polskiemu podatkowi od czynności cywilnoprawnych.
Podobne jest także stanowisko organów podatkowych. Przykładowo w piśmie z dnia 13 października 2004 r., US72/SPC/436/29/2004/BAP (http://sip.mf.gov.pl) Naczelnik Drugiego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego na pytanie podatnika "Czy podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych umowa pożyczki zawarta pomiędzy spółką polską (pożyczkodawca) a spółka zagraniczną w sytuacji, gdy środki pieniężne będące przedmiotem pożyczki znajdują się za granicami Polski oraz umowa zostaje zawarta za granicą" uznał, że: "W ujęciu Kodeksu Cywilnego pożyczka jest umową konsensualną gdyż dochodzi do skutku przez samo porozumienie stron. W przypadku przedstawionym przez Spółkę, przedmiotem umowy pożyczki jest prawo majątkowe wykonywane za granicą, jednak sama czynność zawarta została poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej - wobec niespełnienia przesłanek zawartych w art. 1 ust. 4 pkt 1 i pkt 2 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, przedmiotowa umowa nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych".
Prawa majątkowe wykonywane zagranicą podlegają opodatkowaniu w Polsce w przypadku łącznego spełnienia dwóch przesłanek:
gdy nabywca (tu: pożyczkobiorca) ma miejsce zamieszkania w Polsce;
gdy czynność została dokonana w Polsce.
Nawet jeśli czynność została dokonana w Polsce, to fakt, iż nabywca nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, powoduje, że czynność ta nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Organy podatkowe niekiedy uważają, że o miejscu opodatkowania pożyczki przesądza to, gdzie znajdowały się pieniądze w momencie dokonywania pożyczki. Uznają zatem one, że jeśli pieniądze są przelewane z Polski, to wówczas pożyczka powinna podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych w Polsce.
Trzeba tutaj stwierdzić, że pożyczki udziela spółka, która działa w ramach swojej działalności gospodarczej. W związku z tym dokonuje ona jako podatnik VAT czynności podlegającej opodatkowaniu. W związku z tym, że pożyczka jest dokonywana na rzecz zagranicznej osoby prywatnej z innego państwa członkowskiego, ta pożyczka podlega opodatkowaniu w Polsce, a nie w państwie pożyczkobiorcy - zob. art. 27 ust. 3 w związku z ust. 4 pkt 4 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.) - dalej u.p.t.u. Czynność ta (udzielenie pożyczki) podlega zatem opodatkowaniu w Polsce, lecz jest to usługa zwolniona przedmiotowo od tego podatku.
Także jednak z tego powodu - nawet gdyby uznać, że pożyczka, o której mowa, terytorialnie podlega polskiemu podatkowi od czynności cywilnoprawnych - będzie ona wyłączona z opodatkowania na mocy art. 2 pkt 4 u.p.c.c. Powołany przepis stanowi, że nie podlegają podatkowi od czynności cywilnoprawnych czynności cywilnoprawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest:
a) opodatkowana podatkiem od towarów i usług,
b) zwolniona z podatku od towarów i usług, z wyjątkiem:
umów sprzedaży i zamiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część, albo prawo użytkowania wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym lub udział w tych prawach,
umowy spółki i jej zmiany,
umowy sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych.