1. Pojęcie rolnika ryczałtowego
Pojęcie rolnika ryczałtowego definiuje art. 2 pkt 19 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, z późn. zm.) – dalej u.p.t.u. Z przepisu tego wynika, że ilekroć w u.p.t.u. mowa jest o rolniku ryczałtowym, rozumie się przez to rolnika:
1) dokonującego dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej lub świadczącego usługi rolnicze,
Pojęcie działalności rolniczej definiuje art. 2 pkt 15 u.p.t.u.. Z przepisu tego wynika, że przez działalność rolniczą rozumie się produkcję roślinną i zwierzęcą, w tym również produkcję materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, produkcję warzywniczą, gruntową, szklarniową i pod folią, produkcję roślin ozdobnych, grzybów uprawnych i sadowniczą, chów, hodowlę i produkcję materiału zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych, produkcję zwierzęcą typu przemysłowego lub fermowego oraz chów i hodowlę ryb i innych organizmów żyjących w wodzie, a także uprawy w szklarniach i ogrzewanych tunelach foliowych, uprawy grzybów i ich grzybni, uprawy roślin „in vitro”, fermową hodowlę i chów drobiu rzeźnego i nieśnego, wylęgarnie drobiu, hodowlę i chów zwierząt futerkowych i laboratoryjnych, chów i hodowlę dżdżownic, entomofagów i jedwabników, prowadzenie pasiek oraz chów i hodowlę innych zwierząt poza gospodarstwem rolnym oraz sprzedaż produktów gospodarki leśnej i łowieckiej, z wyjątkiem drewna okrągłego z drzew tropikalnych (PKWiU 02.01.13) oraz bambusa (PKWiU 02.01.42-00.11), a także świadczenie usług rolniczych. W myśl art .2 pkt 21 u.p.t.u., usługami rolniczymi są usługi wymienione w załączniku nr 2 do u.p.t.u., a więc:
a) usługi związane z rolnictwem oraz chowem i hodowlą zwierząt (PKWiU 01.4), z wyjątkiem usług weterynaryjnych, podkuwania koni i schronisk dla zwierząt,
b) usługi związane z leśnictwem i pozyskiwaniem drewna (PKWiU 02.02.10), z wyłączeniem patrolowania lasów,
c) usługi związane z rybołówstwem i rybactwem (PKWiU 05.00.50), z wyłączeniem usług związanych z rybołówstwem morskim,
d) usługi dzierżawy lub najmu maszyn i urządzeń rolniczych, bez obsługi (PKWiU 71.31.10).
2) korzystającego ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 u.p.t.u.,
Status rolnika ryczałtowego powiązany jest ściśle z korzystaniem ze zwolnienia od podatku obejmującego dostawę produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej, dokonywaną przez rolnika ryczałtowego oraz świadczenie usług rolniczych przez rolnika ryczałtowego. Powoduje to, że:
a) rezygnacja z tego zwolnienia skutkuje utratą statusu rolnika ryczałtowego, oraz
b) wybór tego zwolnienia skutkuje uzyskaniem statusu rolnika ryczałtowego (por warunkiem, że spełnione są pozostałe warunki).
3) nieobowiązanego do prowadzenia ksiąg rachunkowych
Do prowadzenia ksiąg rachunkowych obowiązani są osoby fizyczne (w tym rolnicy), u których przychody netto za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1.200.000 euro (zob. art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694, z późn. zm.; zauważyć należy, że do 21 sierpnia 2008 r. limit ten wynosił 800.000 euro). Dla 2009 r. jest to 4.089.960 zł (a zatem w 2009 r. do prowadzenia ksiąg rachunkowych obowiązane są osoby, u których przychody netto z 2008 r. przekroczyły tę kwotę).
Należy zauważyć, że przy ustalaniu istnienia obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych należy brać pod uwagę zarówno przychody z działalności rolniczej wykonywanej przez podatnika będącego rolnikiem ryczałtowym, jak również ewentualnej pozostałej działalności gospodarczej wykonywanej przez tego podatnika.
Nie jest jasne czy rolnikami ryczałtowymi mogą być tylko osoby fizyczne czy też również inne podmioty. Z jednej strony wskazać należy, że definiując pojęcie rolnika ryczałtowego art .2 pkt 19 u.p.t.u. mówi o rolniku. Zgodnie zaś ze Słownikiem Języka Polskiego (pod red. prof. M. Szymczaka, Warszawa 2002) rolnik jest to „człowiek zajmujący się rolnictwem, prowadzący gospodarstwo rolne, pracujący na roli”. Z drugiej jednak strony należy wskazać art. 116 ust. 2 pkt 3 u.p.t.u., który zawiera stwierdzenie „jeżeli rolnik ryczałtowy dokonujący dostawy produktów rolnych jest osobą fizyczną” (co sugeruje, że rolnikiem ryczałtowym mogą być również inne podmioty niż osoby fizyczne).
W mojej ocenie, mimo treści art. 116 uts. 2 pkt 3 u.p.t.u., rolnikami ryczałtowymi mogą być wyłącznie osoby fizyczne (a zatem osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, w szczególności spółki prawa handlowego i cywilnego, nie mogą mieć statusu rolnika ryczałtowego). Istnieją jednak wyjaśnienia organów podatkowych, w których zajmują one stanowisko przeciwne (zob. przykładowo interpretację indywidualną z dnia 26 lutego 2008 r., IBPP1/443-486/07/AW/KAN-2408/11/07).
2. Status rolnika ryczałtowego a inna niż rolnicza działalność gospodarcza
Status rolnika ryczałtowego nie wyklucza wykonywania innej niż rolnicza działalności gospodarczej. W zakresie tej działalności rolnicy ryczałtowy są „normalnymi” podatnikami VAT, a więc jeśli nie korzystają w tym zakresie ze zwolnienia podmiotowego (zob. art. 113 u.p.t.u.), czynności przez nich wykonywane w ramach pozostałej działalności są na zasadach ogólnych opodatkowane podatkiem VAT.
Podkreślić przy tym należy, że prowadzenie innej niż rolnicza działalności gospodarczej nie wyłącza możliwości korzystania ze statusu rolnika ryczałtowego. Potwierdzają to organy podatkowe w udzielanych wyjaśnieniach. Tytułem przykładu wskazać można postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w Myszkowie z dnia 13 marca 2006 r., US-PP/4430-10/2006 „w którym czytamy, że „rolnik ryczałtowy (...) nie traci przez fakt prowadzenia innej działalności gospodarczej podlegającej opodatkowaniu, statusu rolnika ryczałtowego”. W przypadku takim w zakresie działalności rolniczej rolnik ryczałtowy „nie jest (...) obowiązany do prowadzenia w zakresie tej działalności ewidencji VAT oraz rozliczania jej w deklaracji VAT-7”. Innym przykładem może być interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 14 września 2007 r., ILPP1/443-127/07-2/KG, w której czytamy, że „wnioskodawca może podjąć dodatkową pozarolniczą działalność gospodarczą, zarejestrować się jako „czynny podatnik VAT” i jednocześnie jako rolnik ryczałtowy korzystać ze zwolnienia podatkowego, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 3”.
Jednocześnie korzystanie ze zwolnienia od podatku przysługującego rolnikom ryczałtowym nie wyłącza obowiązków i praw danej osoby jako podatnika VAT z tytułu wykonywania innej niż rolnicza działalności gospodarczej. Jak czytamy w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 2 lipca 2008 r., IBPP1/443-662/08/AZ, „zwolnienie rolnika ryczałtowego od podatku ma charakter przedmiotowo-podmiotowy. Od podatku zwolnieni są tylko rolnicy ryczałtowi i tylko w wyraźnie wskazanym w przepisie zakresie. Świadczenie usług rolniczych oraz dostawa produktów rolnych przez podmioty inne niż rolnicy ryczałtowi podlega opodatkowaniu. Innego rodzaju działalność prowadzona przez rolnika ryczałtowego, nie uprawniająca go do zwolnienia przedmiotowego (np. agroturystyka, działalność handlowa, dostawa produktów rolnych innych niż własnej produkcji), podlegać będzie co do zasady opodatkowaniu”.
3. Zalety i wady korzystania ze zwolnienia od podatku przysługującego rolnikom ryczałtowym
Korzystanie ze zwolnienia od podatku przysługującego rolnikom ryczałtowym ma swoje wady i zalety. Do zalet zaliczyć należy przede wszystkim ograniczenie do minimum obowiązków związanych z rozliczaniem podatku VAT. Zgodnie z art. 117 u.p.t.u., rolnicy ryczałtowi w ramach prowadzonej przez siebie działalności rolniczej (a więc w ramach dokonywanych przez siebie dostaw produktów rolnych oraz świadczenia usług rolniczych) zwolnieni są z obowiązku:
1) wystawiania faktur (zamiast faktur rolnicy ryczałtowi mogą wystawiać rachunki),
2) prowadzenia ewidencji VAT (prowadzenie takiej ewidencji staje się konieczne, jeśli rolnik ryczałtowy zamierza zrezygnować ze zwolnienia
3) regularnego składania w urzędzie skarbowym deklaracji VAT,
4) dokonania zgłoszenia rejestracyjnego.
Niewątpliwą zaletą korzystania ze zwolnienia od podatku przysługującego rolnikom ryczałtowym jest również uprawnienie do otrzymywania 6% zwrotu podatku (ale tylko w przypadku sprzedaży produktów rolnych oraz usług rolniczych na rzecz czynnych podatników VAT).
Natomiast wadą korzystania z omawianego zwolnienia jest wyłączenie możliwości korzystania z prawa do odliczenia podatku naliczonego (przynajmniej w zakresie zakupów dotyczących produktów rolnych oraz usług rolniczych sprzedawanych przez rolnika ryczałtowego).
4. Obowiązki rolników ryczałtowych
Obowiązki rolników ryczałtowych jako podatników VAT zostały ograniczone do minimum. Są to:
1) obowiązek podawania danych niezbędnych do wystawienia faktury VAT RR oraz złożenia stosownego oświadczenia,
2) obowiązek przechowywania oryginałów faktur VAT RR oraz kopii oświadczeń składanych w przypadku umów kontraktacji.
Ponadto rolnik ryczałtowy powinien również posiadać rachunek bankowy – tylko bowiem płatności dokonywane za pośrednictwem rachunku bankowego uprawniają nabywców produktów rolnych oraz usług rolniczych do odliczania wypłacanego rolnikom ryczałtowym zryczałtowanego zwrotu podatku.
A zatem brak takiego rachunku w istotny sposób zmniejsza atrakcyjność oferty rolnika ryczałtowego (chyba, że rolnik zrezygnuje z przysługującego mu zryczałtowanego zwrotu podatku).
5. Rezygnacja ze zwolnienia obejmującego czynności wykonywane przez rolników ryczałtowych
Na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 u.p.t.u. zwalnia się od podatku dostawę produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej, dokonywaną przez rolnika ryczałtowego oraz świadczenie usług rolniczych przez rolnika ryczałtowego. Podatnicy korzystający z tego zwolnienia uważani są za rolników ryczałtowych.
Ze zwolnienia rolnicy ryczałtowi mogą zrezygnować (konsekwencją rezygnacji jest utrata statusu rolnika ryczałtowego i konieczność rozliczania dostaw produktów rolnych oraz świadczenia usług rolniczych na zasadach ogólnych). Rezygnacja ta jest możliwa na zasadach określonych przepisami art. 43 ust. 3 i 4 u.p.t.u., a zatem jest ona możliwa pod warunkiem:
1) dokonania w poprzednim roku podatkowym dostawy produktów rolnych oraz świadczenia usług rolniczych o wartości przekraczającej 20.000 zł (a zatem nie mają możliwości rezygnacji ze zwolnienia rolnicy ryczałtowi, u których wartość ta nie przekroczyła w poprzednim roku 20.000 zł; dotyczy to również rolników, u których wartość ta w danym roku jest znacznie większa; w przypadkach takich rezygnacja ze zwolnienia możliwa będzie dopiero w roku kolejnym),
2) dokonania zgłoszenia rejestracyjnego przez złożenie zgłoszenia VAT-R (na zgłoszeniu tym zaznacza się kwadrat w poz. 23 oraz wpisuje datę rezygnacji w poz. 37),
3) prowadzenia pełnej ewidencji VAT przez okres co najmniej 3 kolejnych miesięcy poprzedzających bezpośrednio miesiąc, od którego rolnik ten rezygnuje ze zwolnienia oraz dalszego jej prowadzenia po rezygnacji ze zwolnienia.
Rezygnacja ze zwolnienia jest dla byłego rolnika ryczałtowego wiążąca przez okres 3 lat. Zgodnie z art. 43 ust. 5 u.p.t.u., ponowne skorzystanie ze zwolnienia przysługującego rolnikom ryczałtowym jest możliwe dopiero po upływie 3 lat od daty rezygnacji ze zwolnienia (ponowne skorzystanie ze zwolnienia następuje przez pisemne zawiadomienie o tym naczelnika urzędu skarbowego przed początkiem miesiąca lub kwartału, od którego podatnik chce ponownie skorzystać ze zwolnienia; w praktyce złożenie takiego zawiadomienia zastępuje złożenie aktualizacji zgłoszenia VAT-R z zaznaczonym kwadratem w poz. 31 oraz wpisaną w poz. 37 datą, od której podatnik na powrót będzie korzystał ze zwolnienia).
6. Zryczałtowany zwrot podatku przysługujący rolnikom ryczałtowym
Istotą szczególnej procedury opodatkowania dotyczącej rolników ryczałtowych jest przysługujący tym rolnikom zryczałtowany zwrot podatku. Jak wynika z art. 115 ust. 1 u.p.t.u., zwrot ten przysługuje od podatników, którzy rozliczają ten podatek, a więc od podatników zarejestrowanych jako podatnicy VAT czynni. A zatem rolnicy ryczałtowi nie mogą domagać się zryczałtowanego zwrotu od innych podatników niż czynni podatnicy VAT (np. od podatników korzystających ze zwolnienia podmiotowego), jak również od niepodatników (np. od osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej). Zwrot nie przysługuje również od osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, którzy jednak zakupów produktów rolnych lub usług rolniczych dokonują „prywatnie”.
Stawka zryczałtowanego zwrotu podatku wynosi od 1 maja 2008 r. 6% (zob. art. 115 ust. 2 u.p.t.u.; wcześniej stawka ta wynosiła 5%). Zwrot ten niekoniecznie musi nastąpić w pieniądzu (zwrot może być, przykładowo, dokonany w naturze czy przez potrącenie wzajemnych wierzytelności). Zapłata w pieniądzu (co więcej – na rachunek bankowy rolnika) jest jednak jednym z warunków możliwości odliczenia zryczałtowanego zwrotu podatku przez nabywcę produktów rolnych oraz usług rolniczych (od zasady tej istnieją jednak pewne wyjątki.
Pojęcie rolnika ryczałtowego definiuje art. 2 pkt 19 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, z późn. zm.) – dalej u.p.t.u. Z przepisu tego wynika, że ilekroć w u.p.t.u. mowa jest o rolniku ryczałtowym, rozumie się przez to rolnika:
1) dokonującego dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej lub świadczącego usługi rolnicze,
Pojęcie działalności rolniczej definiuje art. 2 pkt 15 u.p.t.u.. Z przepisu tego wynika, że przez działalność rolniczą rozumie się produkcję roślinną i zwierzęcą, w tym również produkcję materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, produkcję warzywniczą, gruntową, szklarniową i pod folią, produkcję roślin ozdobnych, grzybów uprawnych i sadowniczą, chów, hodowlę i produkcję materiału zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych, produkcję zwierzęcą typu przemysłowego lub fermowego oraz chów i hodowlę ryb i innych organizmów żyjących w wodzie, a także uprawy w szklarniach i ogrzewanych tunelach foliowych, uprawy grzybów i ich grzybni, uprawy roślin „in vitro”, fermową hodowlę i chów drobiu rzeźnego i nieśnego, wylęgarnie drobiu, hodowlę i chów zwierząt futerkowych i laboratoryjnych, chów i hodowlę dżdżownic, entomofagów i jedwabników, prowadzenie pasiek oraz chów i hodowlę innych zwierząt poza gospodarstwem rolnym oraz sprzedaż produktów gospodarki leśnej i łowieckiej, z wyjątkiem drewna okrągłego z drzew tropikalnych (PKWiU 02.01.13) oraz bambusa (PKWiU 02.01.42-00.11), a także świadczenie usług rolniczych. W myśl art .2 pkt 21 u.p.t.u., usługami rolniczymi są usługi wymienione w załączniku nr 2 do u.p.t.u., a więc:
a) usługi związane z rolnictwem oraz chowem i hodowlą zwierząt (PKWiU 01.4), z wyjątkiem usług weterynaryjnych, podkuwania koni i schronisk dla zwierząt,
b) usługi związane z leśnictwem i pozyskiwaniem drewna (PKWiU 02.02.10), z wyłączeniem patrolowania lasów,
c) usługi związane z rybołówstwem i rybactwem (PKWiU 05.00.50), z wyłączeniem usług związanych z rybołówstwem morskim,
d) usługi dzierżawy lub najmu maszyn i urządzeń rolniczych, bez obsługi (PKWiU 71.31.10).
2) korzystającego ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 u.p.t.u.,
Status rolnika ryczałtowego powiązany jest ściśle z korzystaniem ze zwolnienia od podatku obejmującego dostawę produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej, dokonywaną przez rolnika ryczałtowego oraz świadczenie usług rolniczych przez rolnika ryczałtowego. Powoduje to, że:
a) rezygnacja z tego zwolnienia skutkuje utratą statusu rolnika ryczałtowego, oraz
b) wybór tego zwolnienia skutkuje uzyskaniem statusu rolnika ryczałtowego (por warunkiem, że spełnione są pozostałe warunki).
3) nieobowiązanego do prowadzenia ksiąg rachunkowych
Do prowadzenia ksiąg rachunkowych obowiązani są osoby fizyczne (w tym rolnicy), u których przychody netto za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1.200.000 euro (zob. art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694, z późn. zm.; zauważyć należy, że do 21 sierpnia 2008 r. limit ten wynosił 800.000 euro). Dla 2009 r. jest to 4.089.960 zł (a zatem w 2009 r. do prowadzenia ksiąg rachunkowych obowiązane są osoby, u których przychody netto z 2008 r. przekroczyły tę kwotę).
Należy zauważyć, że przy ustalaniu istnienia obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych należy brać pod uwagę zarówno przychody z działalności rolniczej wykonywanej przez podatnika będącego rolnikiem ryczałtowym, jak również ewentualnej pozostałej działalności gospodarczej wykonywanej przez tego podatnika.
Nie jest jasne czy rolnikami ryczałtowymi mogą być tylko osoby fizyczne czy też również inne podmioty. Z jednej strony wskazać należy, że definiując pojęcie rolnika ryczałtowego art .2 pkt 19 u.p.t.u. mówi o rolniku. Zgodnie zaś ze Słownikiem Języka Polskiego (pod red. prof. M. Szymczaka, Warszawa 2002) rolnik jest to „człowiek zajmujący się rolnictwem, prowadzący gospodarstwo rolne, pracujący na roli”. Z drugiej jednak strony należy wskazać art. 116 ust. 2 pkt 3 u.p.t.u., który zawiera stwierdzenie „jeżeli rolnik ryczałtowy dokonujący dostawy produktów rolnych jest osobą fizyczną” (co sugeruje, że rolnikiem ryczałtowym mogą być również inne podmioty niż osoby fizyczne).
W mojej ocenie, mimo treści art. 116 uts. 2 pkt 3 u.p.t.u., rolnikami ryczałtowymi mogą być wyłącznie osoby fizyczne (a zatem osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, w szczególności spółki prawa handlowego i cywilnego, nie mogą mieć statusu rolnika ryczałtowego). Istnieją jednak wyjaśnienia organów podatkowych, w których zajmują one stanowisko przeciwne (zob. przykładowo interpretację indywidualną z dnia 26 lutego 2008 r., IBPP1/443-486/07/AW/KAN-2408/11/07).
2. Status rolnika ryczałtowego a inna niż rolnicza działalność gospodarcza
Status rolnika ryczałtowego nie wyklucza wykonywania innej niż rolnicza działalności gospodarczej. W zakresie tej działalności rolnicy ryczałtowy są „normalnymi” podatnikami VAT, a więc jeśli nie korzystają w tym zakresie ze zwolnienia podmiotowego (zob. art. 113 u.p.t.u.), czynności przez nich wykonywane w ramach pozostałej działalności są na zasadach ogólnych opodatkowane podatkiem VAT.
Podkreślić przy tym należy, że prowadzenie innej niż rolnicza działalności gospodarczej nie wyłącza możliwości korzystania ze statusu rolnika ryczałtowego. Potwierdzają to organy podatkowe w udzielanych wyjaśnieniach. Tytułem przykładu wskazać można postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w Myszkowie z dnia 13 marca 2006 r., US-PP/4430-10/2006 „w którym czytamy, że „rolnik ryczałtowy (...) nie traci przez fakt prowadzenia innej działalności gospodarczej podlegającej opodatkowaniu, statusu rolnika ryczałtowego”. W przypadku takim w zakresie działalności rolniczej rolnik ryczałtowy „nie jest (...) obowiązany do prowadzenia w zakresie tej działalności ewidencji VAT oraz rozliczania jej w deklaracji VAT-7”. Innym przykładem może być interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 14 września 2007 r., ILPP1/443-127/07-2/KG, w której czytamy, że „wnioskodawca może podjąć dodatkową pozarolniczą działalność gospodarczą, zarejestrować się jako „czynny podatnik VAT” i jednocześnie jako rolnik ryczałtowy korzystać ze zwolnienia podatkowego, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 3”.
Jednocześnie korzystanie ze zwolnienia od podatku przysługującego rolnikom ryczałtowym nie wyłącza obowiązków i praw danej osoby jako podatnika VAT z tytułu wykonywania innej niż rolnicza działalności gospodarczej. Jak czytamy w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 2 lipca 2008 r., IBPP1/443-662/08/AZ, „zwolnienie rolnika ryczałtowego od podatku ma charakter przedmiotowo-podmiotowy. Od podatku zwolnieni są tylko rolnicy ryczałtowi i tylko w wyraźnie wskazanym w przepisie zakresie. Świadczenie usług rolniczych oraz dostawa produktów rolnych przez podmioty inne niż rolnicy ryczałtowi podlega opodatkowaniu. Innego rodzaju działalność prowadzona przez rolnika ryczałtowego, nie uprawniająca go do zwolnienia przedmiotowego (np. agroturystyka, działalność handlowa, dostawa produktów rolnych innych niż własnej produkcji), podlegać będzie co do zasady opodatkowaniu”.
3. Zalety i wady korzystania ze zwolnienia od podatku przysługującego rolnikom ryczałtowym
Korzystanie ze zwolnienia od podatku przysługującego rolnikom ryczałtowym ma swoje wady i zalety. Do zalet zaliczyć należy przede wszystkim ograniczenie do minimum obowiązków związanych z rozliczaniem podatku VAT. Zgodnie z art. 117 u.p.t.u., rolnicy ryczałtowi w ramach prowadzonej przez siebie działalności rolniczej (a więc w ramach dokonywanych przez siebie dostaw produktów rolnych oraz świadczenia usług rolniczych) zwolnieni są z obowiązku:
1) wystawiania faktur (zamiast faktur rolnicy ryczałtowi mogą wystawiać rachunki),
2) prowadzenia ewidencji VAT (prowadzenie takiej ewidencji staje się konieczne, jeśli rolnik ryczałtowy zamierza zrezygnować ze zwolnienia
3) regularnego składania w urzędzie skarbowym deklaracji VAT,
4) dokonania zgłoszenia rejestracyjnego.
Niewątpliwą zaletą korzystania ze zwolnienia od podatku przysługującego rolnikom ryczałtowym jest również uprawnienie do otrzymywania 6% zwrotu podatku (ale tylko w przypadku sprzedaży produktów rolnych oraz usług rolniczych na rzecz czynnych podatników VAT).
Natomiast wadą korzystania z omawianego zwolnienia jest wyłączenie możliwości korzystania z prawa do odliczenia podatku naliczonego (przynajmniej w zakresie zakupów dotyczących produktów rolnych oraz usług rolniczych sprzedawanych przez rolnika ryczałtowego).
4. Obowiązki rolników ryczałtowych
Obowiązki rolników ryczałtowych jako podatników VAT zostały ograniczone do minimum. Są to:
1) obowiązek podawania danych niezbędnych do wystawienia faktury VAT RR oraz złożenia stosownego oświadczenia,
2) obowiązek przechowywania oryginałów faktur VAT RR oraz kopii oświadczeń składanych w przypadku umów kontraktacji.
Ponadto rolnik ryczałtowy powinien również posiadać rachunek bankowy – tylko bowiem płatności dokonywane za pośrednictwem rachunku bankowego uprawniają nabywców produktów rolnych oraz usług rolniczych do odliczania wypłacanego rolnikom ryczałtowym zryczałtowanego zwrotu podatku.
A zatem brak takiego rachunku w istotny sposób zmniejsza atrakcyjność oferty rolnika ryczałtowego (chyba, że rolnik zrezygnuje z przysługującego mu zryczałtowanego zwrotu podatku).
5. Rezygnacja ze zwolnienia obejmującego czynności wykonywane przez rolników ryczałtowych
Na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 u.p.t.u. zwalnia się od podatku dostawę produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej, dokonywaną przez rolnika ryczałtowego oraz świadczenie usług rolniczych przez rolnika ryczałtowego. Podatnicy korzystający z tego zwolnienia uważani są za rolników ryczałtowych.
Ze zwolnienia rolnicy ryczałtowi mogą zrezygnować (konsekwencją rezygnacji jest utrata statusu rolnika ryczałtowego i konieczność rozliczania dostaw produktów rolnych oraz świadczenia usług rolniczych na zasadach ogólnych). Rezygnacja ta jest możliwa na zasadach określonych przepisami art. 43 ust. 3 i 4 u.p.t.u., a zatem jest ona możliwa pod warunkiem:
1) dokonania w poprzednim roku podatkowym dostawy produktów rolnych oraz świadczenia usług rolniczych o wartości przekraczającej 20.000 zł (a zatem nie mają możliwości rezygnacji ze zwolnienia rolnicy ryczałtowi, u których wartość ta nie przekroczyła w poprzednim roku 20.000 zł; dotyczy to również rolników, u których wartość ta w danym roku jest znacznie większa; w przypadkach takich rezygnacja ze zwolnienia możliwa będzie dopiero w roku kolejnym),
2) dokonania zgłoszenia rejestracyjnego przez złożenie zgłoszenia VAT-R (na zgłoszeniu tym zaznacza się kwadrat w poz. 23 oraz wpisuje datę rezygnacji w poz. 37),
3) prowadzenia pełnej ewidencji VAT przez okres co najmniej 3 kolejnych miesięcy poprzedzających bezpośrednio miesiąc, od którego rolnik ten rezygnuje ze zwolnienia oraz dalszego jej prowadzenia po rezygnacji ze zwolnienia.
Rezygnacja ze zwolnienia jest dla byłego rolnika ryczałtowego wiążąca przez okres 3 lat. Zgodnie z art. 43 ust. 5 u.p.t.u., ponowne skorzystanie ze zwolnienia przysługującego rolnikom ryczałtowym jest możliwe dopiero po upływie 3 lat od daty rezygnacji ze zwolnienia (ponowne skorzystanie ze zwolnienia następuje przez pisemne zawiadomienie o tym naczelnika urzędu skarbowego przed początkiem miesiąca lub kwartału, od którego podatnik chce ponownie skorzystać ze zwolnienia; w praktyce złożenie takiego zawiadomienia zastępuje złożenie aktualizacji zgłoszenia VAT-R z zaznaczonym kwadratem w poz. 31 oraz wpisaną w poz. 37 datą, od której podatnik na powrót będzie korzystał ze zwolnienia).
6. Zryczałtowany zwrot podatku przysługujący rolnikom ryczałtowym
Istotą szczególnej procedury opodatkowania dotyczącej rolników ryczałtowych jest przysługujący tym rolnikom zryczałtowany zwrot podatku. Jak wynika z art. 115 ust. 1 u.p.t.u., zwrot ten przysługuje od podatników, którzy rozliczają ten podatek, a więc od podatników zarejestrowanych jako podatnicy VAT czynni. A zatem rolnicy ryczałtowi nie mogą domagać się zryczałtowanego zwrotu od innych podatników niż czynni podatnicy VAT (np. od podatników korzystających ze zwolnienia podmiotowego), jak również od niepodatników (np. od osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej). Zwrot nie przysługuje również od osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, którzy jednak zakupów produktów rolnych lub usług rolniczych dokonują „prywatnie”.
Stawka zryczałtowanego zwrotu podatku wynosi od 1 maja 2008 r. 6% (zob. art. 115 ust. 2 u.p.t.u.; wcześniej stawka ta wynosiła 5%). Zwrot ten niekoniecznie musi nastąpić w pieniądzu (zwrot może być, przykładowo, dokonany w naturze czy przez potrącenie wzajemnych wierzytelności). Zapłata w pieniądzu (co więcej – na rachunek bankowy rolnika) jest jednak jednym z warunków możliwości odliczenia zryczałtowanego zwrotu podatku przez nabywcę produktów rolnych oraz usług rolniczych (od zasady tej istnieją jednak pewne wyjątki.