W przepisach dotyczących różnic kursowych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych mowa jest o 5% powiększeniu lub pomniejszeniu wartości kursu.
O co tak naprawdę chodzi ustawodawcy? O które kursy?


Ustawodawca pozwala na przeliczanie transakcji walutowych po kursie uzgodnionym przez strony; jeśli jednak kurs ten będzie odbiegał od kursu NBP o więcej niż 5% (np. kurs kupna walut w kantorze lub kurs, po jakim strony dokonują przewalutowania zobowiązania), urząd skarbowy może zażądać wyjaśnień lub zastosować średni kurs NBP, zmieniając wyliczone przez podatnika koszty lub przychody.


Zgodnie z art. 24c ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.f., różnice kursowe powstają, jeżeli wartość:
1) przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski różni się od wartości tego przychodu w dniu jego otrzymania, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia,
2) poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski różnic się od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia,
3) otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie obcej w dniu ich wpływu różni się od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu zapłaty lub innej formy wypływu tych środków lub wartości pieniężnych, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni,
4) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego udzielenia różni się od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego zwrotu, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni,
5) kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego otrzymania różni się od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego spłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni.
Jeżeli przy obliczaniu wartości różnic kursowych nie jest możliwe uwzględnienie faktycznie zastosowanego kursu waluty w danym dniu, przyjmuje się kurs średni ogłaszany przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego ten dzień.
Natomiast art. 24c ust. 5 u.p.d.o.f. stanowi, że jeżeli faktycznie zastosowany kurs waluty, o którym mowa wyżej, jest wyższy lub niższy odpowiednio o więcej niż powiększona lub pomniejszona o 5% wartość kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień faktycznie zastosowanego kursu waluty, organ podatkowy może wezwać strony umowy do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn uzasadniających zastosowanie kursu waluty. W razie niedokonania zmiany wartości lub niewskazania przyczyn, które uzasadniają zastosowanie faktycznego kursu waluty, organ podatkowy określi ten kurs opierając się na kursach walut ogłaszanych przez Narodowy Bank Polski.
Faktycznie zastosowanym kursem może być np. kurs kupna lub sprzedaży banku, w którym ma swój rachunek podatnik. Może to być także kurs dowolnie ustalony przez strony - np. w porozumieniu o kompensacie wzajemnych rozrachunków. Zastosowanie kursu własnego banku jest, moim zdaniem, wystarczającym "wyjaśnieniem przyczyn" (trudno sobie wyobrazić, aby do przeliczenia wartości zakupionych walut zastosować kurs inny, niż faktycznie zastosowany przez dokonujący sprzedaży bank). Jednak już w przypadku wpisania w umowie kursu, po jakim nastąpi kompensata, sprawa nie jest tak oczywista.
Przykład:
firma X jest winna firmie Y 2000 euro
zobowiązanie zaewidencjonowano po kursie 3,75 zł (7500 zł)
strona Ma konta 20... "rozrachunki z dostawcami"
jednocześnie w księgach firmy X widnieje należność od firmy Y w kwocie 1500 euro: 5700 zł po kursie 3,8 zł
strona Wn konta 20... "rozrachunki z odbiorcami"
przedsiębiorcy uzgodnili, iż dokonają potrącenia wzajemnych należności, dzięki czemu za wszystko firma X zapłaci firmie Y jedynie 500 euro
w księgach firmy X dokonane zostaną następujące księgowania:
a) potrącenia dokonano po kursie umownym 1 euro - 3,9 zł.
Wn konto 20... "rozrachunki z dostawcami"
Ma konto 20... "rozrachunki z odbiorcami" 5.850 zł (1500 euro x 3,9 zł)
Wn konto 76... "różnice kursowe"
Ma konto 20... "rozrachunki z dostawcami" 225 zł (5850 - 1500 x 3,75)
Wn konto 20... "rozrachunki z odbiorcami"
Ma konto 76... "różnice kursowe" 150 zł (5850 - 5700)
b) potrącenia dokonano po kursie średnim NBP 1 euro - 3,65 zł
Wn konto 20... "rozrachunki z dostawcami"
Ma konto 20... "rozrachunki z odbiorcami" 5.475 zł (1500 euro x 3,65 zł)
Wn konto 20... "rozrachunki z dostawcami"
Ma konto 76... "różnice kursowe" 150 zł (5700 - 1500 x 3,65)
Wn konto 76... "różnice kursowe"
Ma konto 20... "rozrachunki z odbiorcami" 225 zł (5700 - 5475)
W podanym przykładzie widać, że choć w przypadku kompensaty przy zastosowaniu różnych kursów per saldo wynik na różnicach kursowych pozostanie taki sam, to jednak zmienią się kwoty przychodów i kosztów.
Natomiast w przypadku zamiany waluty (przewalutowania) po kursie uzgodnionym przez strony, wybrany kurs może wpłynąć na wysokość ujmowanych w podstawie opodatkowania różnic kursowych.
Przykład:
W księgach firmy X widnieje zobowiązanie wobec firmy Y w kwocie 1000 euro, zaksięgowane po kursie 3,75 zł (3750 zł). Firmy uzgodniły, iż zapłata zostanie dokonana w USD, przyjmując do przeliczenia kurs:
a) 1 euro = 1,35 USD (przelicznik ustalony przez strony)
1000 euro = 3750 zł = 1350 USD (1 USD = 2,7778 zł)
b) 1 euro = 1,45 USD (wg kursów średnich NBP)
1000 euro = 3750 zł = 1450 USD (1 USD = 2,5862 zł)
zapłaty dokonano po kursie 1 USD = 2,50 zł
różnice kursowe wyniosą:
w przypadku a): 3750 zł - 1350 USD x 2,50 zł = 375 zł,

w przypadku b): 3750 zł - 1450 USD x 2,50 zł = 125 zł.