W dotychczasowej praktyce większość organów podatkowych prezentowała stanowisko, zgodnie z którym wstępna opłata leasingowa powinna być rozliczana w czasie i zaliczona do kosztów uzyskania przychodów proporcjonalnie do długości trwania umowy leasingu. Podstawą takiej wykładni było założenie, że opłaty leasingowe, co do zasady, zaliczane są do tzw. pośrednich kosztów uzyskania przychodów, których nie można przyporządkować do określonego przychodu. Raty leasingowe, uiszczane przez korzystającego w okresie trwania umowy według ustalonego harmonogramu, dotyczą ściśle określonego czasu, nieprzekraczającego roku podatkowego, z reguły miesiąca, dlatego powinny być zaliczane do kosztów uzyskania przychodów jednorazowo, w dacie ich poniesienia. Opłata wstępna warunkuje natomiast rozpoczęcie realizacji umowy leasingu. Opłata wstępna za używanie przedmiotu leasingu jest odnoszona do spłaty wartości przedmiotu umowy zawartej na czas oznaczony. Jest to zatem koszt za użytkowanie przedmiotu umowy w całym jej okresie. Podatnik zawierający umowę leasingu powinien rozliczyć koszt poniesienia opłaty wstępnej proporcjonalnie do całego okresu obowiązywania umowy leasingu. Stanowisko takie zaprezentowane zostało m.in. przez dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z 14 lipca 2008 r., ILPB3/423-229/08-3/KS, dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z 5 marca 2008 r., IP-PB3-423-565/07-3/GJ, dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji z 21 lutego 2008 r., IBPB3/423-332/07/PP.
Pojawiały się również nieliczne, odmienne interpretacje, pozwalające na zaliczenie jednorazowo opłaty wstępnej do kosztów uzyskania przychodu. Takie stanowisko zostało również zaprezentowane m.in. w orzeczeniach Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. I tak w wyroku tego sądu z 17 czerwca 2008 r. (sygn. akt III SA/Wa 24/08) sąd nie zgodził się z prezentowanym dotąd stanowiskiem organów podatkowych, uznając, że wstępną opłatę leasingową należy zaliczać jednorazowo do kosztów uzyskania przychodów. Sąd wskazał, że „opłata ta jest kosztem jednorazowym związanym z zawarciem umowy leasingu, a w konsekwencji i wydaniem samego przedmiotu leasingu. W przypadku wcześniejszego rozwiązania umowy leasingu, zniszczenia przedmiotu leasingu, zaprzestania działalności przez korzystającego bądź leasingodawcę (finansującego) koncepcja organu podatkowego, że opłatę tę należy rozliczyć proporcjonalnie do czasu trwania umowy, upada”. Jednocześnie sąd podkreślił, że jeżeli w umowie nie określono, że opłata inicjalna jest opłatą na poczet usługi wykonywanej przez okres jej trwania, należy uznać ją jako koszt uzyskania przychodu jednorazowo w momencie poniesienia. W wyroku z 8 sierpnia 2008 r.(sygn. akt III SA/Wa 221/08) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie podtrzymał swoje stanowisko, zarzucając równocześnie organowi podatkowemu błędne zastosowanie art. 15 ust. 4d ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych 9teks jedn. Dz.U. z 2000 r., nr 54, poz. 654 z późn. zm., dalej jako: u.p.d.o.p.). Sąd uznał za nieprawidłowe stanowisko ministra finansów, że opłata inicjalna, „pomimo że ponoszona jest jednorazowo, dotyczy ściśle określonego czasu trwania umowy leasingowej zawartej na czas oznaczony.˝ Zdaniem sądu nie ma podstaw, by opłatę tę traktować jako koszt, który dotyczy okresu przekraczającego rok podatkowy. Gdyby tak przyjąć, to zdaniem sądu nie byłoby różnicy między tą opłatą a jednorazową płatnością za cały okres trwania leasingu.
Jakie jest stanowisko Ministerstwa Finansów w tej sprawie? Warto tu odwołać się do odpowiedzi resortu finansów na interpelację poselską (nr 5531). Resort finansów podkreślił, że w świetle obecnego stanu prawnego koszty raty inicjalnej, jako koszty niezwiązane bezpośrednio z przychodami, powinny być potrącane w dacie poniesienia, tj. ujęcia w księgach rachunkowych, poprzez międzyokresowe rozliczenia kosztów w czasie. Powinny być tu bowiem uwzględnione obowiązujące od dnia 1 stycznia 2007 r. przepisy podatkowe regulujące kompleksowo kwestie rozliczenia kosztów podatkowych w czasie, w tym nie tylko art. 15 ust. 4d u.p.d.o.p. umożliwiający techniczne rozliczenie kosztów dotyczących okresu przekraczającego rok podatkowy, ale również uregulowanie zawarte w art. 15 ust. 4e u.p.d.o.p., decydujące o ujęciu kosztu pośredniego w korelacji z zasadami ustawy o rachunkowości. W myśl tego przepisu za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów, z zastrzeżeniem ust. 4f-4h, uważa się dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury (rachunku), albo dzień, na który ujęto koszt na podstawie innego dowodu w przypadku braku faktury (rachunku), z wyjątkiem sytuacji gdy dotyczyłoby to ujętych jako koszty rezerw albo biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów (zmiana przepis nastąpiła na podstawie ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw - Dz.U. z 2008 r. Nr 209, poz. 1316)
Jak podkreśliło Ministerstwo Finansów ujęcie w księgach rachunkowych (zaksięgowanie) kosztu pośredniego na określony dzień, w tym wstępnej opłaty leasingowej, decyduje zatem obecnie o dacie i sposobie jego rozliczenia jako kosztu podatkowego. Dlatego też w świetle obowiązującego stanu prawnego istnieje pełne uzasadnienie rozliczenia czynszu inicjalnego w czasie, skoro był on wstępnym oraz podstawowym warunkiem zawarcia umowy leasingu umożliwiającej korzystanie z przedmiotu leasingu przez cały okres jej trwania. Obciążenie jednorazowo kosztów podatkowych tego rodzaju wydatkiem zniekształcałoby obraz sytuacji finansowej podatnika, zwłaszcza przy płatności raty inicjalnej o znacznej wartości – podkreślił resort finansów. I dodał, że w wyroku z 3 października 2008 r. (III SA/Wa 1080/08) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zmienił swoje stanowisko w kwestii rozliczenia opłaty wstępnej. W wyroku tym sąd uznał, że opłata wstępna ponoszona w związku z leasingiem powinna być rozliczana w czasie.