Pytanie pochodzi z publikacji Vademecum Doradcy Podatkowego

Podatnikowi w 2011 roku zmarł ojciec (postanowienie sądu z października 2014 r.) - podatnik nie złożył w terminie 6 miesięcy druku SD-Z2. Następnie w czerwcu 2014 r. zmarła matka (postanowienie sądu z kwietnia 2015 r.). Spadkobiercy złożą w terminie dokument SD-Z2. Majątek obu rodziców to 250.000 zł. Małżeństwo posiadało 3 synów, z których jeden mieszka na stałe w Niemczech. Spadek po mamie będzie zwolniony z podatku od spadków i darowizn. Natomiast spadek po ojcu będzie opodatkowany po 1/4 z polowy przypadającej na ojca na każdego spadkobiercę (troje dzieci i matka).

Czy zobowiązanie podatkowe w podatku od spadków i darowizn po matce przechodzi na synów? Gdzie (w majątek weszły nieruchomości położone w różnych miejscowościach) i na jakim druku należy zgłosić spadek?

Odpowiedź:

Uważam, że  w przedstawionej sytuacji podatnik (ani żadne z pozostałych spadkobierców) nie przejął po matce zobowiązania podatkowego w podatku od spadków i darowizn.

Uzasadnienie:

W pierwszej kolejności pragnę wyjaśnić, że zobowiązania podatkowe w podatku od spadku i darowizn powstają na skutek doręczenia decyzji organu podatkowego ustalającej wysokość tych zobowiązań. Jest to o tyle istotne, że w przedstawionej sytuacji – jak zakładam – zmarłej w czerwcu 2014 r. matce podatnika nie została doręczona decyzja ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego w podatku od spadku i darowizn (w związku z nabyciem w drodze spadku części majątku po zmarłym w 2011 r. ojcu podatnika). Powoduje to według mnie, że podatnik (ani żadne z pozostałych spadkobierców) nie przejął po matce zobowiązania podatkowego w podatku od spadków i darowizn, jak również nie wchodzi obecnie w grę wydanie przez organ podatkowy w tym zakresie decyzji o odpowiedzialności podatnika za to zobowiązanie (w decyzji takiej organ podatkowy określa bowiem wysokość znanych w dniu otwarcia spadku zobowiązań spadkodawcy – zob. art. 100 § 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn – tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r., Nr 86 z późn. zm.).

Jednocześnie pragnę wyjaśnić, że art. 931 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r., poz. 121 z późn. zm.) stanowi, że w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. A zatem w przedstawionej sytuacji:

1) w 2011 r. podatnik, jego rodzeństwo oraz matka odziedziczyli po 1 majątku zmarłego ojca podatnika,

2) w 2014 r. podatnik oraz jego rodzeństwo odziedziczyli po 1/3 majątku zmarłej matki (majątku uwzględniającego również część majątku odziedziczonego przez matkę podatnika w 2011 r. po zmarłym ojcu podatnika).

W stosunku do spadku nabytego przez podatnika w 2011 r. po ojcu skorzystanie ze zwolnienia od podatku, o którym mowa w art. 4a ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r., Nr 86 z późn. zm.) – dalej u.p.s.d., nie jest już możliwe (ze względu na niezgłoszenie nabycia w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku – zob. art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.s.d.). Podatnikowi pozostaje zatem złożyć (z opóźnieniem) zeznanie SD-3, na którego podstawie naczelnik urzędu skarbowego ustali podatnikowi zobowiązanie podatkowe w podatku od nieruchomości

Natomiast w stosunku do spadku nabytego przez podatnika w 2014 r. po matce skorzystanie ze zwolnienia od podatku, o którym mowa w art. 4a u.p.s.d., jest nadal możliwe. Warunkiem skorzystania zwolnienia jest złożenie naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenia SD-Z2.

Zarówno zeznanie SD-3, jak i zgłoszenie SD-Z2 powinno zostać złożone naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu w sprawie podatku od spadków i darowizn w omawianej sprawie, tj. – zważywszy, że nieruchomości wchodzące w skład spadku położone są w różnych miejscowościach (objętych – jak zakładam – zasięgiem terytorialnym więcej niż jednego naczelnika urzędu skarbowego) – naczelnikowi urzędu skarbowego właściwego według ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, tj. ojca (w stosunku do spadku nabytego w 2011 r.) oraz matki (w stosunku do spadku nabytego w 2014 r.). Wynika to z § 7 ust. 1 pkt 1 lit. c rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 sierpnia 2005 r. w sprawie właściwości organów podatkowych (Dz. U. Nr 165, poz. 1371 z późn. zm.).

Tomasz Krywan, autor współpracuje z publikacją Vademecum Doradcy Podatkowego

Odpowiedzi udzielono 10.08.2015 r.