Czy wypłacane emerytowi zapomogi z ZFŚS (w formie zwrotu za zakupione przez niego artykuły żywnościowe - rachunek był wystawiony na nas czyli byłego pracodawcę) można traktować jako zwolnione?
Czy należy potrącić podatek w wysokości 10%, tak jak przy rozpatrywaniu wniosku emeryta, bądź całkowicie zwolnić ze względu na sytuację materialną?

Wypłata wskazanych w pytaniu kwot podlega opodatkowaniu jako przychód z innych źródeł, zryczałtowanym podatkiem dochodowym według stawki 10%. Jeżeli jednak wysokość świadczeń w roku podatkowym nie przekroczy kwoty 2280 zł (zarówno zapomóg finansowych jak i rzeczowych), to przekazanie zapomóg byłym pracownikom – emerytom czy rencistom – będzie korzystało z całkowitego zwolnienia bez podatku. Przepisy nie przewidują natomiast możliwości zwolnienia zapomóg z podatku ze względu na sytuację majątkową beneficjenta, osoby takie mogą jednak ubiegać się o udzielenie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych.
Kwot wypłacanych byłym pracownikom (emerytom) z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie należy traktować jako ich przychodów z, już przecież rozwiązanego w przeszłości, stosunku pracy - art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy z 26 lipca 1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.f., ale jako przychody z innych źródeł (art. 10 ust. 1 pkt 9 i art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f.) - podobne stanowisko zostało przedstawione m.in. w interpretacji Ministra Finansów z 30 czerwca 2008 r., ILPB1/415-212/08-2/AMN, http://sip.mf.gov.pl/sip.).
Proszę przy tym zauważyć, że przekazane emerytowi świadczenie nie jest świadczeniem w pieniądzu, a świadczeniem w rzeczowym. Jak bowiem wynika z posiadanej faktury to były pracodawca nabył rzeczy będące przedmiotem świadczenia, a emerytowi przysługuje jedynie zwrot kwot wydatkowanych na ich nabycie na rzecz pracodawcy oraz samo świadczenie z ZFŚS – w postaci rzeczowej. Posiadając fakturę wystawioną na pracodawcę można więc przyjąć, że były pracownik otrzymuje świadczenie rzeczowe w postaci wyszczególnionej na posiadanej fakturze.
Świadczenia otrzymane przez emerytów lub rencistów, w związku z łączącym ich uprzednio z zakładem pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczym stosunkiem pracy podlegają zryczałtowanemu podatkowi dochodowemu według stawki 10% (art. 30 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f.). Opisane jednak w pytaniu świadczenie może korzystać ze zwolnienia określonego w art. 21 ust. 1 pkt 38 u.p.d.o.f. Zwolnienie to obejmuje świadczenia rzeczowe lub ekwiwalenty pieniężne w zamian tych świadczeń otrzymywane przez emerytów i rencistów w związku z łączącym ich poprzednio z zakładami pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem pracy lub spółdzielczym stosunkiem pracy oraz od związków zawodowych – do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł. Jeśli przedmiotowa pomoc nie przekroczyła tej kwoty, to będzie w całości korzystała więc ze zwolnienia od podatku.
Jeśli uznać, że były pracownik otrzymał świadczenie w pieniądzu jako zapomogę przeznaczoną na poczynione zakupy, to należy pamiętać, że ze zwolnienia od podatku mogą korzystać również zapomogi finansowe, niewymienne na pieniądze, otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci również do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł (art. 21 ust. 1 pkt 38 u.p.d.o.f.). W związku z wydarzeniami związanymi z obecną powodzią warto przypomnieć, że wciąż obowiązuje również (do końca 2010 r.) rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od niektórych dochodów (przychodów) podatników podatku dochodowego od osób fizycznych (Dz. U. Nr 226, poz. 1819) zwalniające z podatku kwoty pomocy materialnej otrzymanej od zakładu pracy przez osoby poszkodowane na skutek katastrofy naturalnej do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym 6000 zł.
Przepisy u.p.d.o.f. nie przewidują natomiast zwolnienia od opodatkowania ze względu na trudną sytuację materialną, niemniej jednak emeryt może ubiegać się o zwolnienie z opodatkowania w drodze umorzenia zaległości podatkowych, o ile nie będzie w stanie, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, ponieść tego obciążenia (art. 67 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.).
W przypadku zastosowania zwolnienia płatnik nie ma obowiązku wykazywać zwolnionych od podatku przychodów w żadnych deklaracjach ani informacjach. Dopiero w przypadku rozpoznania u podatnika przychodów niezakwalifikowanych do zwolnienia konieczne będzie pobranie z przekazywanych kwot ryczałtu a po zakończeniu roku podatkowego ujęcie w deklaracji PIT-8AR.