Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Pępowie (powiat gostyński) zakazała uczniom wychodzić z domu po 22. Nie pozostawiła w tym zakresie wiele do powiedzenia rodzicom uczniów. Ten zapis zapewnił jej zwycięstwo w plebiscycie Statutowy Absurd Roku. W finale pępowska podstawówka zmierzyła się z lubelskim XXI LO im. Stanisława Kostki, które przewidywało kary statutowe za udział ucznia we „wszelkiego rodzaju pokazach ciała”.
Statut nie może nadmiernie wkraczać w prywatność ucznia
Plebiscyt co roku prowadzi Stowarzyszenie Umarłych Statutów - jest to największa w Polsce organizacją bezpośrednio broniącą interesów uczniów. Wolontariusze i członkowie stowarzyszenia nie ograniczają się jedynie do rozdania antynagród - skierowali lub skierują do kuratorów oświaty wnioski o wszczęcie postępowań, które doprowadzą do usunięcia bezprawnych postanowień. W kwietniu zeszłego roku stowarzyszenie wydało też raport dotyczący łamiących prawo zapisów statutowych - liczba uzyskanych odpowiedzi wyniosła 990. Większość, bo aż 95,3 proc. próby stanowili uczniowie lub absolwenci szkół publicznych. Badanie miało na celu zdiagnozowanie skali naruszania praw uczniów - zadano następujące pytania badawcze:
- Jakie prawa uczniów są najczęściej naruszane?
- Jaka jest skala naruszania praw uczniów w polskich szkołach?
- Jakie działania są podejmowane w sytuacji łamania praw uczniów?
- Czy uczniów spotykają negatywne konsekwencje w związku ze zgłaszaniem przez nich naruszeń prawa?
Badanie zostało przeprowadzone przy wykorzystaniu metody CAWI (ComputerAssisted Web Interview), czyli ankiety w formie elektronicznej. Odpowiedzi były zbierane w okresie sierpień/październik 2022 roku. Wyniki badania wskazują, że stosowanie przez nauczycieli przemocy fizycznej w szkołach nie jest powszechne (79,5 proc. uczniów nie spotkało się nigdy z sytuacją, w której nauczyciel użyłby przemocy fizycznej). Na występowanie tego zjawiska w swoich szkołach wskazało aż 12 proc. badanych. Na większą skalę stosowana jest natomiast przemoc psychiczna – tu jedynie niecałe 20 proc. ankietowanych wskazało, że w ich szkołach nigdy do niej nie dochodziło.
Szkoła powinna zachować rozsądek
Bogusława Wojtczak, ekspertka z zakresu prawa oświatowego, tłumaczy, że choć często rodzice dopominają się, by wszystko zostało uregulowane w statucie, to nie powinien być on nadmiernie szczegółowy, ogólne powinny być nawet odesłania do aktów prawnych. Wskazuje, że konstruując zapisy, warto skorzystać z rozporządzenia regulującego zasady techniki prawodawczej.
Statut nie może odnosić się do zachowań poza szkołą – nie może regulować, jak się uczeń ma zachowywać w wakacje lub po zajęciach, albo czy ma uczęszczać na zajęcia nieobowiązkowe. - Przepis wskazuje, że w statucie można określić zasady ubierania, nie może to zatem dotyczyć fryzury ucznia - podkreśla. Taki zapis statutowy byłby sprzeczny z przepisami ustawy. - Uważam zresztą, że regulacje odnoszące się do makijażu, fryzury nie mają większego sensu, bo więcej zdziałamy pracą i rozmową z dziećmi - tłumaczy. Problematyczne bywają też zapisy dotyczące usprawiedliwiania nieobecności uczniów pełnoletnich - jest to kwestia sporna, przyjmuje się na ogół, że powinni mieć oni możliwość samodzielnego usprawiedliwienia nieobecności na lekcji.
Sprawdź w LEX: Czy szkoła może zmienić w ciągu roku szkolnego wewnątrzszkolny system oceniania? >
Błędy, których należy się wystrzegać przy konstruowaniu statutów:
- Zapisy są związane z nieaktualnymi aktami prawnymi,
- Brak zachowania jednolitości redakcyjnych lub niekonsekwencja w ich stosowaniu,
- Ogólnikowość zapisów,
- Niesystematyczność w aktualizacji zapisów statutowych,
- Zapisy, które nie odnoszą się do rzeczywistych warunków funkcjonowania danej szkoły - zapisy są formułowane nieadekwatnie do zadań i możliwości szkoły,
- Dwukrotne uregulowanie tego samego problemu, często sprzeczne ze sobą,
- Istnienie "załączników do statutu", np. regulaminu samorządu uczniowskiego, programu wychowawczo-profilaktycznego, wewnątrzszkolnego oceniania itp. - statut nie ma załączników,
- Przenoszenie do statutu zapisów ustaw i rozporządzeń, w szczególności na zasadzie „kopiuj-wklej".
Czytaj też w LEX: Zasady techniki prawodawczej obowiązujące przy opracowywaniu statutu szkoły, przedszkola, jednostki oświatowej >
Kurator sprawdzi treść statutu
Szkoła podlega nadzorowi pedagogicznemu w zakresie jej działalności statutowej. Ani organ prowadzący, ani organ nadzorujący nie mogą uchylić statutu. Organ nadzoru ma jedynie uprawnienia do wydawania zaleceń w sprawie zmiany statutu. Gdy zapisy okażą się nieaktualne, organ nadzoru może wydać zalecenie z określonym terminem do wprowadzenia poprawek. Gdy w grę wchodzi szkołą niepubliczna, niewdrożenie zaleceń w ciągu 30 dni, może do procesu wykreślenia szkoły z ewidencji.
Sprawdź w LEX: Czy jednostki wchodzące w skład zespołu powinny posiadać własne statuty? >
Od zeszłego roku - regulacje dotyczące sytuacji kryzysowej
Od 1 września 2022 r. obowiązuje dodany do ustawy - Prawo oświatowe art. 125a, który wprost stanowi, że zajęcia w przedszkolu, innej formie wychowania przedszkolnego, szkole lub placówce zawiesza się, na czas oznaczony, w razie wystąpienia na danym terenie:
- zagrożenia bezpieczeństwa uczniów w związku z organizacją i przebiegiem imprez ogólnopolskich lub międzynarodowych,
- temperatury zewnętrznej lub w pomieszczeniach, w których są prowadzone zajęcia z uczniami, zagrażającej zdrowiu uczniów, zagrożenia związanego z sytuacją epidemiologiczną,
- nadzwyczajnego innego zdarzenia zagrażającego bezpieczeństwu lub zdrowiu uczniów.
Wygląd ucznia a statut szkoły >
- W związku z wprowadzeniem tych przepisów należy w statucie uregulować zasady prowadzenia zdalnej edukacji - wskazuje ekspertka. Radzi, by wykorzystać w tym celu zasady, które dyrektor już opracował na czas pandemii.
Sprawdź też w LEX: Czy w szkole podstawowej nadal należy tworzyć Przedmiotowe Zasady Oceniania i zapoznawać z nimi uczniów oraz rodziców na początku roku szkolnego? >
Przykładowe uregulowanie kształcenia na odległość:
- Szczegółowa organizacja zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, w tym technologie informacyjno-komunikacyjne wykorzystywane przez nauczycieli do realizacji tych zajęć,
- Sposób przekazywania uczniom materiałów niezbędnych do realizacji tych zajęć,
- Warunki bezpiecznego uczestnictwa uczniów w tych zajęciach w odniesieniu do ustalonych w szkole technologii informacyjno-komunikacyjnych, mając na uwadze zachowanie przerw w kształceniu z użyciem monitorów ekranowych i okresów bez ich użycia,
- Sposób potwierdzania uczestnictwa uczniów w zajęciach realizowanych z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, uwzględniając konieczność poszanowania sfery prywatności ucznia oraz warunki techniczne i oprogramowanie sprzętu służącego do nauki.
Sprawdź też w LEX:
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.