Zgodnie z art. 35 Karty Nauczyciela, w szczególnych wypadkach, podyktowanych koniecznością realizacji programu nauczania, nauczyciel może być zobowiązany do odpłatnej pracy w godzinach ponadwymiarowych (do 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć). Spór od lat dotyczył tego, czy nauczyciel zachowuje prawo do wynagrodzenia za takie godziny, jeśli nie odbyły się one z przyczyn od niego niezależnych, np.:

  • podczas wycieczki szkolnej lub realizacji innych zadań zleconych przez dyrektora,
  • gdy szkoła odwołuje lekcje z powodów organizacyjnych,
  • w okresie ograniczeń (np. na początku pandemii), gdy zajęć nie dało się przeprowadzić. Obowiązująca od września nowela Karty Nauczyciela sprawiła, że nauczyciele mają problem z otrzymaniem pieniędzy za godziny niezrealizowane bez swojej winy. Chodzi tu np. o sytuację, gdy klasa wyjechała na wycieczkę. Rząd deklaruje, że rozwiąże problem i pojawi się nowela, która naprawi ten problem i zapewni pedagogom wypłatę za ten czas. 

 

Nowela nie rozwiązała problemu

Jednym z celów obowiązującej od września nowelizacji miało być rozwiązanie tego problemu - wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i doraźne zastępstwa oblicza się w jednolity sposób – według stawki zasadniczej i dodatków, podzielonej przez miesięczną liczbę godzin pensum. Wprowadzono proporcjonalne rozliczenie w przypadku tygodni niepełnej pracy oraz bardziej elastyczne podstawy przydzielania godzin. Jednak problem z pieniędzmi za niezrealizowane godziny pozostał. 

Czytaj też w LEX: Nowe zasady rozliczania godzin ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw nauczycieli >

 

Jak wyjaśniał w połowie października resort oświaty -  nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie za faktycznie wykonaną pracę, czyli za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze, które zostały mu przydzielone i zrealizowane. Ustawodawca wprowadził jednak dwa wyjątki, w których nauczyciel zachowuje prawo do wypłaty, mimo że zajęcia nie odbyły się:

  • gdy w dniu planowanych zajęć nauczyciel – na polecenie dyrektora – prowadzi inne formy opieki lub wychowania, uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów (zgodnie z art. 42 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela),
  • gdy nauczyciel był gotowy do przeprowadzenia indywidualnych zajęć obowiązkowego przygotowania przedszkolnego lub indywidualnego nauczania, lecz nie doszły one do skutku z przyczyn niezależnych od niego (zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 127 ust. 20 ustawy – Prawo oświatowe).

 

Bardzo problematyczna okazała się kwestia, co dzieje się z wynagrodzeniem nauczyciela, gdy to nie on, a klasa, z którą miał mieć lekcje, jest na wycieczce. Związek Nauczycielstwa Polskiego informował, że ma sygnały z poszczególnych szkół, że nauczyciele bądź też całe grona pedagogiczne wstrzymują wyjścia klasowe z powodu zmian w rozliczaniu godzin ponadwymiarowych. 

Czytaj też w LEX: Przewodnik po zmianach w prawie oświatowym i prawie pracy w oświacie 2025 >

 

Premier interweniuje, poselski projekt w Sejmie

- Zmiany są konieczne - mówi serwisowi Prawo.pl Marek Pleśniar, dyrektor biura Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Kadry Kierowniczej Oświaty. - Popieramy każde rozwiązanie poprawiające sytuację finansową nauczycieli. Nie wiem tylko, czy zmiany okażą się wystarczające. Na pewno jednak jest to lepsza strategia niż wydawanie komunikatów, które wielu dyrektorów odebrało wręcz jako obraźliwe. Dobrze wiemy, jak przydzielać godziny nauczycielom, nie potrzebujemy do tego wytycznych MEN, zwłaszcza gdy to ono odpowiada za luki w przepisach i to na nim spoczywa odpowiedzialność za naprawienie tych luk - podkreśla.

 

Działania naprawcze podjął Donald Tusk, który już w zeszłym tygodniu zapowiadał przyjęcie nowych rozwiązań, a we wtorek ogłosił wniesienie projektu do Sejmu.  - Chcę zacząć od dobrej wiadomości, na którą czekały nauczycielki i nauczyciele. Mieliśmy poprawić pewne propozycje, które wzbudziły bardzo duże emocje, uzasadnione emocje. I tak jak to zapowiadałem, także po naszych spotkaniach bezpośrednio z nauczycielkami, nauczycielami, także ze związkami (...) dzisiaj klub Koalicji Obywatelskiej złoży stosowny projekt w Sejmie, zgodnie z którym ponadwymiarowe godziny będą płatne (...) zgodnie z zasadą gotowości do pracy - zapowiedział we wtorek premier przed posiedzeniem rządu.

 

Beczka miodu z dużą łyżką dziegciu

Zgodnie z zapowiedzią, projekt w Sejmie złożyły posłanki: Krystyna Szumilas i Dorota Łoboda. Po zmianach wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe będzie przysługiwać za godziny zajęć, które nauczyciel ma przydzielone i faktycznie realizuje, w tym również:

  1. gdy nauczyciel, zamiast zaplanowanych zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, zrealizował tego samego dnia inne zajęcia opiekuńcze lub wychowawcze, wynikające z potrzeb i zainteresowań uczniów;

  2. gdy zajęcia indywidualne nie odbyły się z przyczyn niezależnych od nauczyciela, a nauczyciel był gotów do ich przeprowadzenia.

 

Nie wydaje się jednak, że zmiana w pełni usatysfakcjonuje nauczycieli - a to dlatego, że obowiązywać będzie dopiero od 1 stycznia 2026 r. I nie obejmuje godzin, które były realizowane w tym roku. Pedagodzy nie mogą liczyć na żadne wyrównanie. 

- Tak być nie powinno - mówi serwisowi Prawo.pl Sławomir Broniarz, prezes Związku Nauczycielstwa Polskiego. - Nauczyciele nie powinni ponosić konsekwencji zamieszania, które nie jest ich winą - podkreśla. Wskazuje, że związkowcy będą dążyć do modyfikacji daty wejścia w życie nowych przepisów podczas prac w Sejmie. 

 

Godziny nadliczbowe wciąż problematyczne

Zmiany nie rozwiązują też też, póki co, innej, również istotnej z punktu widzenia organizacji wycieczek (zwłaszcza kilkudniowych) kwestii, a mianowicie pracy nauczyciela w godzinach nadliczbowych. Sąd Najwyższy, rozpatrując sprawę nauczycielki koordynującej projekt międzynarodowej wymiany, uznał, że obowiązki, jakie na nią nałożono, skutkowały pracą ponad ustawowy limit. Przyznał jej ponad 18,5 tys. zł, wraz z odsetkami za nadgodziny. W uzasadnieniu podkreślono, że nauczyciele – w przeciwieństwie do kadry kierowniczej – nie są wyłączeni z przepisów o wynagrodzeniu za pracę nadliczbową, a jeśli ustawodawca chciałby zwolnić szkoły z takiego obowiązku, musiałby wyraźnie wpisać to do ustawy.

 

Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz podstawowego wynagrodzenia, przysługuje dodatek, którego wysokość zależy od okoliczności wykonywanej pracy. W przypadku pracy w godzinach nadliczbowych, przypadających w nocy, w niedziele i święta, które nie są dla pracownika dniami pracy zgodnie z jego harmonogramem, a także w dniu wolnym udzielonym w zamian za pracę w niedzielę lub święto, przysługuje dodatek w wysokości 100 proc. wynagrodzenia.

Zapraszamy na szkolenie online w LEX: Nowe zasady rozliczania godzin ponadwymiarowych nauczycieli i doraźnych zastępstw >

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.