Ustawodawca zdefiniował wykroczenie jako czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 5000 złotych lub nagany (art. 1 § 1 ustawy z 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń, tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 1094 ze zm., dalej k.w.).
Co ważne, przesłanką odpowiedzialności za wykroczenie jest wina sprawcy. Jeśli nie jest możliwe jej przypisanie danej osobie, inspektor nie może stosować wobec niej sankcji (art. 1 § 2 k.w.).
Co do zasady grzywna za popełnione wykroczenie wynosi od 20 zł do 5000 zł (art. 24 § 1 k.w.). Jednak od tej zasady przewidziane są liczne wyjątki, podwyższające dolne lub górne zagrożenie karą (np. wykroczenia przewidziane w kodeksie pracy zagrożone są grzywną od 1000 do 30 000 zł).
Grzywny nakładane przez inspektorów w drodze mandatów karnych wynoszą co do zasady od 1000 do 2000 zł. Jedynie w przypadku recydywy maksymalna kwota mandatu może wzrosnąć aż do 5000 zł (art. 96 § 1a pkt 1 i § 1b ustawy z 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 395 ze zm.).
Inspektorzy pracy nie posiadają taryfikatorów. W związku z tym wymierzają karę według własnego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę za dane wykroczenie, oceniając stopień społecznej szkodliwości czynu.