Wdowa po Grzegorzu W., Grażyna, wniosła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Szczecinie o wypłatę pieniędzy zgromadzonych na subkoncie męża.
Subkonto to część konta ubezpieczonego, które jest prowadzone dla osób, członków otwartych funduszy emerytalnych – OFE, a także dla osób, które po 31 stycznia 2014 r. nie zdecydowały się na zawarcie umowy z OFE.
ZUS nie ma interesu fiskalnego w tym, aby ktoś zgłaszał się po zaksięgowane pieniądze po zmarłym, nawet w sytuacji, kiedy komuś te środki się należą. Inicjatywa w sprawie podjęcia środków z subkonta ZUS należy do spadkobierców. Brak działań z ich strony powoduje, że część środków zalega na kontach ZUS i nie jest w ogóle wypłacana. Pisaliśmy o tym w tekście pt. Spadkobiercy sami muszą się upomnieć w ZUS o środki z OFE, które zostały po zmarłych.
Czytaj również: Pieniądze przekazane z OFE do ZUS są dziedziczone, ale mało kto o tym wie>>
Wypłata jednorazowego świadczenia z OFE
Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 15 czerwca 2021 r. zmienił zaskarżoną decyzję ZUS. Zakład Ubezpieczeń Społecznych miał wypłacić na rzecz wnioskodawczyni Grażyny W. jednorazowe świadczenie pieniężne po zmarłym emerycie Grzegorzu W.
Gdy ZUS złożył apelację, sąd II instancji ją oddalił jako niezasadną. W ocenie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie, przy bezspornym stanie faktycznym sprawy, Sąd Okręgowy prawidłowo zastosował prawo materialne.
W stanie faktycznym sprawy, ubezpieczony, decyzją z 13 marca 2017 r., otrzymał prawo do emerytury częściowej od 8 lutego 2017 r. W podstawie tej emerytury zostały wyliczone środki z otwartego funduszu emerytalnego i środki zapisane na subkoncie z uwzględnieniem ich waloryzacji. Środki zgromadzone w OFE i subkoncie w całości zostały przeniesione na fundusz emerytalny FUS, a subkonto zostało zamknięte. Emerytura została przyznana na podstawie art. 26b ustawy o rentach i emeryturach, który to przepis został dodany ustawą z 11 maja 2012 r., która weszła w życie 1 stycznia 2013 r.
Podstawa wypłaty gwarantowanej
Jak wskazał w uzasadnieniu wyroku sąd II instancji, w myśl art. 25b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z dyspozycją emeryta, prawo do wypłaty gwarantowanej (całości lub części) nabywa osoba, jeżeli śmierć emeryta, pobierającego emeryturę, o którym mowa w ust. 1, nastąpiła w okresie trzech lat od miesiąca, od którego po raz pierwszy wypłacono emeryturę z tytułu osiągnięcia wieku powszechnego.
Z treści przepisu wynika zatem wprost, że środki na wypłatę gwarantowaną zostają uruchomione w okresie, gdy emeryt pobierał świadczenie emerytalne, a więc konsumował kapitał zgromadzony w okresie aktywności zawodowej. A to oznacza stan po przeniesieniu środków z OFE i zamknięciu subkonta. Z treści przepisu wynika także, że nie ma powiązania wypłaty gwarantowanej z istnieniem aktywnego OFE i indywidualnego subkonta.
Wypłata gwarantowana nie jest bowiem wprost przekazaniem środków zgromadzonych w OFE i na subkoncie zmarłego członka rodziny. Nie ma też żadnych podstaw do interpretacji, że wypłata gwarantowana jest jakąś szczególną formą dziedziczenia środków zgromadzonych na indywidualnym subkoncie w razie śmierci ubezpieczonego przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego (65 lat). Wypłata gwarantowana została wprowadzona właśnie dlatego, że zgon emeryta w okresie do trzech lat od nabycia prawa do emerytury powszechnej skutkuje niewykorzystaniem zgromadzonych przez niego środków w toku całej aktywności zawodowej.
Dlatego ustawodawca przewidział tę szczególną formę zwrotu środków, pochodzących z tzw. kapitałowej części składki emerytalnej, zgromadzonych na subkoncie i niewykorzystanych z powodu śmierci ubezpieczonego, i to mimo zamknięcia subkonta i przekazania środków na fundusz emerytalny FUS.
Na rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie, skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego wywiódł organ rentowy. Sąd Najwyższy uznał, że skarga jest niezasadna.
Organ rentowy nie ma racji, nie doszło bowiem do naruszenia wskazywanych w skardze kasacyjnej przepisów prawa materialnego.
Sprawdź również książkę: Ustawa o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego, o Rzeczniku Finansowym i o Funduszu Edukacji Finansowej. Komentarz ebook >>
Uzasadnienie SN
Środki z OFE i subkonta ubezpieczonego zostały przeniesione do funduszu emerytalnego, co oznacza wprost, że ubezpieczony posiadał subkonto, które zostało zamknięte w momencie przyznania mu prawa do emerytury częściowej – orzekła Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SN.
Według SN, nieuzasadnione jest twierdzenie, że posiadanie przez ubezpieczonego subkonta musi mieć miejsce w chwili jego śmierci.
Nie wynika to z treści art. 25b ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który jasno wskazuje, że ZUS informuje emeryta, który:
- nabył prawo do emerytury z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego wynoszącego 65 lat albo do dnia poprzedzającego osiągnięcie tego wieku miał ustalone prawo do okresowej emerytury kapitałowej,
- posiadał subkonto,
nie pobiera okresowej emerytury kapitałowej. Jest możliwość wskazania imiennie jednej lub kilku osób fizycznych jako osób uposażonych, na których rzecz ma nastąpić po śmierci emeryta wypłata jednorazowego świadczenia pieniężnego, zwanego „wypłatą gwarantowaną”.
W ustawie przewidziano też, że osoba uposażona nabywa prawo do całości albo części wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć emeryta pobierającego emeryturę, nastąpiła w okresie 3 lat od miesiąca, od którego po raz pierwszy wypłacono emeryturę. Zostały więc w tym przypadku spełnione wszystkie przesłanki ustawowe do dokonania wypłaty gwarantowanej.
Sąd Najwyższy rozpoznawał skargę w składzie: SSN Leszek Bielecki (przewodniczący), SSN Romuald Dalewski oraz SSN Jarosław Sobutka (sprawozdawca).
Wyrok Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SN z 4 kwietnia 2024 r., sygnatura USKP 4/24
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
