W jaki sposób przedsiębiorca-osoba fizyczna może zatrudnić pełnoletniego syna będącego we wspólnym gospodarstwie z przedsiębiorcą?
Podobno jest tak, że taka osoba może być zatrudniona na umowę o pracę, jednak przez ZUS będzie uznawany za osobę współpracującą.
W jaki sposób i od jakiej podstawy mają być naliczane składki na ubezpieczenia, jeśli będzie zawarta umowa o pracę na kwotę 1200 zł brutto?
Skoro ZUS będzie traktował tę osobę jako współpracującą, to przy wyliczaniu składek na ubezpieczenie społeczne obowiązuje minimalna podstawa jak dla przedsiębiorcy (60%) a dla ubezpieczenia zdrowotnego jeszcze inna podstawa. Poza tym pracownikowi trzeba potrącić zaliczkę na podatek.
Jak to wszystko wyliczyć i z jakim statusem zgłosić takiego pracownika do ZUS, żeby być w zgodzie z przepisami?
Przedsiębiorca, który zatrudnił na podstawie umowy o pracę pełnoletniego syna, pozostającego z nim we wspólnym gospodarstwie domowym, zobowiązany jest zgłosić tegoż syna do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego jako osobę współpracującą, a nie jako pracownika.
Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu regulują odpowiednio ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, z późn. zm.) - dalej u.s.u.s., oraz ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135, z późn. zm.) - dalej u.ś.o.z.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5) oraz art. 12 ust. 1 u.s.u.s. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają osoby współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność (w tym pozarolniczą działalność gospodarczą). Ubezpieczenie chorobowe dla tych ubezpieczonych - co wynika z art. 11 ust. 2 u.s.u.s. - ma charakter dobrowolny. Osoby współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność z mocy art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c) u.ś.o.z. objęte są również obowiązkowo ubezpieczeniem zdrowotnym.

Dla potrzeb ubezpieczeń społecznych pojęcie "osoby współpracującej" zostało zdefiniowane w art. 8 ust. 2 i 11 u.s.u.s. Z przepisów tych wynika, że za osoby współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności. Jednocześnie, jeżeli pracownik (za wyjątkiem osoby zatrudnionej na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego) spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, to dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca, a nie jako pracownik. Stosownie do art. 5 pkt 24) u.ś.o.z. na gruncie ubezpieczenia zdrowotnego pojęcie "osoby współpracującej" jest rozumiane analogicznie jak w przypadku ubezpieczeń społecznych.

Niezależnie od powyższego należy zwrócić uwagę na to, że zleceniobiorca (tj. osoba zatrudniona na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia), który spełnia warunki określone dla osoby współpracującej nie jest w zakresie ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego traktowany jako osoba współpracująca, ale jako zleceniobiorca. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne zleceniobiorcy, jeżeli określono odpłatność za wykonywanie umowy kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie, stanowi przychód z tytułu tej umowy w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osoby współpracującej z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność - stosownie do art. 18 ust. 8 u.s.u.s. - stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Natomiast podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osoby współpracującej z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, zgodnie z art. 81 ust. 2 u.ś.o.z., stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego wynagrodzenia. Należy przy tym zauważyć, że w przypadku ubezpieczenia zdrowotnego chodzi o inne przeciętne wynagrodzenie niż w przypadku ubezpieczeń społecznych. Mianowicie zgodnie z art. 5 pkt 31) u.ś.o.z. w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego przez "przeciętne wynagrodzenie" rozumie się przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw z poprzedniego kwartału, włącznie z wypłatami z zysku.

W konsekwencji, jeżeli przedsiębiorca zatrudni na podstawie umowy o pracę - pozostającego z nim we wspólnym gospodarstwie domowym - pełnoletniego syna, to będzie on podlegał ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu jako osoba współpracująca, a nie jako pracownik. Osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność zgłasza się do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego przy pomocy dokumentu ZUS ZUA z kodem tytułu ubezpieczenia 05 11 XX. Podstawę wymiaru składek na przedmiotowe ubezpieczenia nie będzie stanowił przychód ze stosunku pracy (tj. wynagrodzenie w wysokości 1200 zł brutto), ale zadeklarowana kwota, która nie może być niższa od kwot, o których stanowi art. 18 ust. 8 u.s.u.s. oraz art. 81 ust. 2 u.ś.o.z