Rada Ochrony Pracy działająca przy Sejmie RP przyjęła sprawozdanie Głównego Inspektora Pracy z działalności kontrolnej PIP w 2013 r. W roku sprawozdawczym inspektorzy PIP przeprowadzili 89.800 kontroli, czyli o 1800 więcej niż planowano. Łącznie kontrolerzy PIP odwiedzili ponad 69.100 pracodawców i innych podmiotów, na rzecz których świadczyło pracę 4 mln osób.
Na podstawie wyników przeprowadzonych kontroli Okręgowi Inspektorzy Pracy wydali 18 decyzji nakazujących zaprzestanie prowadzenia działalności (w 2012 r. takich decyzji było 24). Najczęściej były to zakłady małe, zatrudniające do 9 pracowników (10), przy czym większość zakładów (13) to zakłady prywatne. Decyzje nakazujące zaprzestanie prowadzenia działalności wydawane są wówczas, jeżeli naruszenia przepisów zagrażają życiu lub zdrowiu pracowników oraz osób fizycznych wykonujących pracę dla danego właściciela - np. na podstawie umowy zlecenia albo w ramach własnej działalności gospodarczej. Podstawą wydania tych decyzji było najczęściej niespełnianie wymagań techniczno-budowlanych przez obiekty i pomieszczenia pracy oraz nieprawidłowości związane z eksploatowanymi instalacjami elektrycznymi i urządzeniami (nadmierne zużycie), co stwarzało zagrożenie dla zdrowia i życia pracowników.
Należy podkreślić, że Państwowa Inspekcja Pracy z dużą rozwagą wydaje decyzje nakazujące zaprzestania działalności. Choć mają one na celu ochronę zdrowia i życia pracowników, najczęściej skutkują likwidacją stanowisk pracy, a co za tym idzie – utratą pracy.
Jeśli chodzi o wydane w 2013 r. decyzje związane z wypłatą wynagrodzeń, inspektorzy PIP wydali ich 10.600. Dotyczyły one 120.800 pracowników na łączna kwotę 196,1 mln zł, z czego, według stanu na dzień 30 kwietnia 2014 r. łączna kwota należności wypłaconych pracownikom w wyniku realizacji inspektorskich nakazów wyniosła 83 mln zł.
Do organów Państwowej Inspekcji Pracy wpłynęło w 2013 r. ogółem ponad 44.100 skarg pracowniczych (w 2012 r. 44,3 tys.), w których skarżący wskazali łącznie 96,1 tys. problemów wymagających interwencji. W związku ze złożonymi skargami inspektorzy pracy przeprowadzili ponad 27,3 tys. kontroli, co stanowi ponad 30% ogółu kontroli w roku sprawozdawczym. Prawie 60% problemów zgłaszanych w skargach stanowiły kwestie związane z nawiązywaniem i rozwiązywaniem stosunku pracy oraz z wynagrodzeniem za pracę i innymi świadczeniami (niewypłacanie, nieprawidłowe i nieterminowe wypłacanie wynagrodzenia za pracę, w tym za pracę w godzinach nadliczbowych). 34% skarg wnieśli byli pracownicy, a 19% - aktualni. Ponadto 17% to zgłoszenia anonimowe. Związki zawodowe wniosły tylko 2% wszystkich skarg.
Według danych GUS, w 2013 r. poszkodowanych w wypadkach przy pracy zostało ponad 88 tys. pracowników, a 276 osób poniosło śmierć. Inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy zbadali okoliczności i przyczyny 1888 wypadków przy pracy zaistniałych w 2013 r., w tym wszystkie wypadki ze skutkiem śmiertelnym. Według danych PIP w wypadkach śmierć poniosło 315 osób. Dane GUS są zaniżone, ponieważ niektórzy pracodawcy nie składają sprawozdań statystycznych, mimo ciążącego na nich obowiązku. Okręgowe inspektoraty pracy informacje o wypadkach uzyskują nie tylko od pracodawców, lecz także od Policji i pogotowia ratunkowego.
Badanie przyczyn danego wypadku umożliwia inspektorom PIP wskazanie konkretnych nieprawidłowości, które doprowadziły do tragicznego zdarzenia, a także koniecznych działań, jakie musi podjąć pracodawca w celu poprawy warunków pracy. Niestety wyniki kontroli wskazują, podobnie jak w poprzednich latach, że najczęściej wypadkom ulegają osoby o krótkim stażu pracy, których jest stosunkowo wiele, np. w latach 2011-2013 odsetek pracujących do roku w zakładzie kształtował się na poziomie ponad 40%, a 13,4% ogółu poszkodowanych w wypadkach zbadanych przez PIP stanowiły osoby świadczące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy.
Do wypadków śmiertelnych dochodziło najczęściej: przy pracach na rusztowaniach - były to np. upadki z wysokości podczas malowania, remontowania lub przesuwania rusztowania z pracownikiem znajdującym się na nim (wśród 20 poszkodowanych w takich okolicznościach 14 pracowało krócej niż rok); na skutek upadku z drabiny przystawnej lub rozstawnej (wśród 16 poszkodowanych aż 11 pracowało krócej niż rok); podczas wycinki drzew - w wyniku zawieszania się ścinanych drzew na sąsiednich, co wymuszało konieczność ścinania drugiego drzewa i w czasie tych czynności drzewa spadały na poszkodowanych znajdujących się w strefie niebezpiecznej (wśród 15 poszkodowanych śmiertelnie aż 9 pracowało krócej niż rok); wskutek porażenia prądem - podczas prac przyłączeniowych, podczas remontów instalacji elektrycznych pod napięciem (5 poszkodowanych z grupy 15 pracowało krócej niż rok); w wykopach - np. w wyniku obsunięcia gruntu, zawalenia się odsłoniętych elementów konstrukcyjnych budynków, jak np. ściany lub murka oporowego (5 poszkodowanych z grupy 8 badanych pracowało krócej niż rok).
W 2013 r. do okręgowych inspektoratów pracy wpłynęły 292 wnioski o wydanie zezwolenia na wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dzieci niemające 16 lat. Po rozpatrzeniu wniosków, inspektorzy pracy wydali 732 pozytywne decyzje. Zdecydowana większość dotyczyła zamiaru zatrudniania dzieci podczas prób i występów w przedstawieniach teatralnych i operowych, do udziału w filmach i reklamach oraz w sesjach fotograficznych.
Edward Kołodziejczyk