Adwokat wykonujący działalność gospodarczą na podstawie Prawa o adwokaturze w okresie pierwszych 24 miesięcy może opłacać niższe składki ZUS, także wówczas, gdy wykonuje pracę na rzecz dawnego pracodawcy - stwierdził SN w uchwale 10 kwietnia br.
Spór w tej sprawie sprowadzał się do ustalenia, czy czynności aplikanta wykonywane na rzecz kancelarii patrona pokrywają się z czynnościami adwokata świadczonymi na podstawie zlecenia.
Interpretacja negatywna ZUS
Aplikantka adwokacka Anna A. rozpoczęła aplikację w grudniu 2006 roku. W lipcu 2009 r. zawarła umowę o pracę ze spółka partnerską w Gdańsku na czas określony, tj. do ukończenia aplikacji. Rodzaj wykonywanej pracy nie został określony. W spółce przyjęto ścisły nadzór nad aplikantami ze strony patronów. Kontakty aplikantów z klientami nie polegały jednak na udzielaniu im porad, lecz wyjaśnianiu i przyjmowaniu dokumentów. Tylko adwokaci merytorycznie rozstrzygali problemy prawne klientów, a aplikanci im asystowali. Przy sporządzeniu dokumentów Anna A. słuchała szczegółowych wytycznych patrona. Po odbyciu aplikacji Anna A. podpisała umowę zlecenia z ta samą spółką adwokacką na świadczenie usług, zwłaszcza prowadzenie samodzielne spraw sądowych.
W sierpniu 2011 r. Anna A. zwróciła się do organu rentowego z wnioskiem o wydanie pisemnej interpretacji dotyczącej stosowania art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Chciała wiedzieć, czy przepis ten ma zastosowanie do ustalenia podstawy opłacenia składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej pod nazwą Kancelaria Adwokacka A.A. Chodziło o to, czy ma prawo do niższych składek (nie niższych niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia) z tytułu rozpoczętej działalności gospodarczej przez pierwsze 24 miesiące. Jednak przepisy te nie mają zastosowania do osób, które wykonują działalność gospodarczą na rzecz swego byłego pracodawcy, u którego były zatrudnione w ramach stosunku pracy. ZUS uznał, ze była aplikantka nie ma prawa do obniżonych składek. Sprawa trafiła do sądu.
Inny zakres zadań
Sąd po przeprowadzonym postępowaniu dowodowym ustalił, że czynności aplikantki nie pokrywają się z czynnościami wykonywanymi na rzecz tej samej kancelarii jako adwokata. Dlatego, ze przepisy Prawa o adwokaturze nie przewidują samodzielnego prowadzenia spraw przez aplikanta. W związku z tym sąd uznał, ze zaskarżona decyzja ZUS jest niezasadna. Adwokatka może więc płacić obniżone składki ZUS. Od tego wyroku odwołał się ZUS i wniósł o zmianę wyroku. Rozpoznając apelację sąd w Gdańsku powziął wątpliwość:
Czy czynności aplikanta adwokackiego realizowane na podstawie przepisów ustawy z 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze wykonywane w celu przygotowania do zawodu adwokata wchodzą - w rozumieniu art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych "w zakres" działalności gospodarczej wykonywanej w ramach zawodu adwokata?
SN: uchwała trzech sędziów
Sąd Najwyższy w Izbie Pracy po rozpoznaniu sprawy 10 kwietnia br. podjął uchwałę korzystną dla adwokatki Anny A. W uchwale czytamy, że podstawę wymiaru składek adwokata wykonującego działalność gospodarczą na podstawie Prawa o adwokaturze w okresie pierwszych 24 miesięcy od rozpoczęcia może stanowić zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia, także wówczas, gdy wykonuje on pracę na rzecz dawnego pracodawcy.
W ustnym uzasadnieniu SN wyjaśnił, że za taką interpretacją przemawia fakt, iż zawód aplikanta adwokackiego to jednak inny zawód niż adwokata. Różnica polega na innych uprawnieniach i obowiązkach – podkreślał sędzia sprawozdawca Jerzy Kuźniar . Możliwość płacenia niższych składek jest przywilejem dla adwokata rozpoczynającego działalność gospodarczą, lecz warto pamiętać, ze odbija się to w przyszłości na niższych świadczeniach emerytalnych.
Podobny wyrok zapadł w sprawie aplikantów radcowskich 12 lutego 2013 roku w Sądzie Najwyższym w analogicznej sytuacji faktycznej.
Uchwała z 10 kwietnia 2013 r. (sygn. akt SN II UZP 2/13)
Katarzyna Żaczkiewicz-Zborska