Wypłata świadczeń emerytalno-rentowych może nastąpić od dnia powstania prawa tylko wtedy, gdy powstaniu prawa towarzyszy wniosek o wypłatę złożony nie później niż w dacie powstania prawa. Wyklucza to możliwość wstecznego wypłacania świadczeń, to jest za okres po nabyciu prawa, ale przed złożeniem wniosku o świadczenie – stwierdził SN.

W stanie faktycznym sprawy ZUS decyzją z dnia 20 grudnia 2012 r. odmówił przyznania ubezpieczonemu K. T. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ponieważ Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 11 grudnia 2012 r. stwierdziła, że ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy. Sąd okręgowy wyrokiem z dnia 30 października 2013 r., wydanym na skutek odwołania wniesionego przez ubezpieczonego od wyżej wymienionej decyzji organu rentowego, zmienił tę decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres 2 lat począwszy od dnia 1 maja 2012 r. (pkt I) oraz oddalił odwołanie w pozostałym zakresie, tj. co do przyznania prawa do świadczenia na okres dłuższy niż dwa lata (pkt II). Organ rentowy nie zgodził się z rozstrzygnięciem sądu okręgowego, zaskarżając wydany przez ten sąd wyrok w części, tj. w zakresie jego punktu I, i zarzucając mu między innymi naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej, w sytuacji gdy zastosowanie przedmiotowej regulacji prawnej winno skutkować ewentualnym przywróceniem i wypłatą spornego świadczenia na rzecz ubezpieczonego nie wcześniej niż od miesiąca, w którym ubezpieczony zgłosił wniosek o sporne świadczenie. Sąd apelacyjny wyrokiem z dnia 18 września 2014 r. oddalił apelację organu rentowego uznając, że wyrok sądu okręgowego odpowiadał prawu, poza wskazaniem początkowej daty przyznanego świadczenia. Sąd ten omyłkowo nie dokonał korekty tej daty na listopad 2012 r.

SN po rozpatrzeniu skargi kasacyjnej podkreślił, że zgodnie z art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa. W myśl art. 129 ust. 1 ustawy świadczenia wypłaca się jednak poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, ale nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Przytoczone przepisy uzależniają początkową datę wypłaty świadczenia od daty złożenia wniosku o to świadczenie. Stąd samo spełnienie przez ubezpieczonego przesłanek warunkujących prawo do świadczenia in abstracto nie stanowi jeszcze podstawy do wypłaty świadczenia. Generalna zasada prawa emerytalno-rentowego przewiduje bowiem, że świadczenia wypłaca się na wniosek zainteresowanego, poczynając od dnia powstania prawa do emerytury lub renty (spełnienia ustawowych warunków ich przyznania), lecz nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wypłatę świadczenia. Innymi słowy wypłata wymienionych świadczeń może nastąpić od dnia powstania prawa tylko wtedy, gdy powstaniu prawa towarzyszy wniosek o jego wypłatę złożony nie później niż w dacie powstania prawa. Powyższa zasada wyklucza możliwość wstecznego wypłacania świadczeń, to jest za okres po nabyciu prawa, ale przed złożeniem wniosku o świadczenie (jego wypłatę), co w literaturze przedmiotu uzasadnia się zapobieganiem powstawaniu zjawiska kapitalizacji świadczeń.

Samo spełnienie warunków nabycia prawa do świadczeń nie rodzi zatem po stronie organu rentowego zobowiązania z tytułu powstałego prawa, gdyż zależy to od złożenia przez zainteresowanego stosownego wniosku. Ustawa odróżnia moment powstania prawa (czyli spełnienia warunków określonych w art. 100 ustawy) od momentu wypłaty świadczeń. Co do zasady następuje to nie wcześniej niż od miesiąca zgłoszenia wniosku lub wydania decyzji z urzędu. Wniosek o emeryturę lub rentę nie przesądza jeszcze o przejściu na emeryturę lub rentę i rozpoczęciu pobierania któregoś z tych świadczeń. Wniosek ten może bowiem dotyczyć tylko ustalenia prawa i obliczenia wysokości świadczenia. Moment realizacji powstałego uprawnienia zależy wyłącznie od woli ubezpieczonego. Istotna jest zatem data wystąpienia z wnioskiem o ustalenie prawa do świadczenia i obliczenie jego wysokości.

Wyrok SN z dnia 18 sierpnia 2015 r. (III UK 10/15).

Opracowanie: Agnieszka Zatyka-Szlachcic, RPE WK

Źródło: Zbiory Sądu Najwyższego, stan z dnia 26 lutego 2016 r.