Zgodnie z art. 226 pkt 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502) - dalej k.p. na pracodawcy ciąży bezwzględny obowiązek poinformowania każdego pracownika o ryzyku zawodowym wiążącym się z wykonywaną pracą oraz zasadach ochrony przed zagrożeniami.
Sposób realizacji tego obowiązku nie został przez ustawodawcę określony. Warto jednak udokumentować fakt zapoznania pracownika z ww. informacjami (np. w formie podpisanego przez pracownika oświadczenia, iż został on poinformowany o ryzyku zawodowym wiążącym się z pracą na określonym stanowisku). W imieniu pracodawcy przekazania takich informacji dokonać może osoba pełniąca zadania służby bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ocena ryzyka zawodowego

W świetle regulacji zawartych w art. 226 k.p., pracodawca obowiązany jest dokonywać na bieżąco oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą i prowadzić w tym zakresie dokumentację, a także stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające to ryzyko. Definicja ryzyka zawodowego zawarta jest w § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.). Ryzykiem jest prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń w związku z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności niekorzystne skutki zdrowotne u pracowników będące efektem bądź zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy, bądź sposobu wykonywania pracy.

Obowiązek informacyjny

W myśl wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 października 2002 r. (II SA/Wr 319/00, Pr. Pracy 2003, nr 2, poz. 38) przewidziany w art. 226 k.p. obowiązek informowania pracowników o ryzyku zawodowym dotyczy każdego pracownika, niezależnie od rodzaju zajmowanego stanowiska. Obowiązek ten ma zatem charakter bezwarunkowy i bezwzględnie obciąża każdego pracodawcę (w odniesieniu do każdego pracownika). Jego realizacja powinna polegać na przekazaniu pracownikowi informacji o rodzaju i zakresie zagrożeń występujących w środowisku pracy, ewentualnych czynnikach szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych czy niebezpiecznych, a także o wypadkach przy pracy czy chorobach zawodowych, jakie miały miejsce na tym samym lub podobnym stanowisku pracy. Pracownik powinien być także poinstruowany o środkach zapobiegających zagrożeniom i sposobie ich stosowania (np. o konieczności używania odzieży ochronnej).
W literaturze przedmiotu podkreśla się, iż dokonywać oceny ryzyka zawodowego (odpowiednio na każdym stanowisku pracy) powinny osoby dysponujące bardzo dobrą znajomością problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy, a także wiedzą w zakresie zasad technologii i organizacji pracy. Mogą to być zarówno osoby zatrudnione w danym zakładzie pracy, jak i specjaliści z zewnątrz.
Przekazanie pracownikowi informacji o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą oraz zasadach ochrony przed zagrożeniami może odbywać się w różnych formach. Na ogół jednak informacje te wchodzą w zakres szkolenia BHP, które obowiązani są odbyć nowo przyjmowani pracownicy (art. 2373 k.p.). Wystarczy zatem włączyć w zakres programu takiego szkolenia powyższe zagadnienia. W ww. wyroku Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, iż określony w art. 226 pkt 2 k.p. obowiązek może zostać zrealizowany podczas instruktażu ogólnego i stanowiskowego w ramach szkolenia wstępnego w zakresie BHP. Jeśli natomiast pracownik nie uzyska takich informacji w trakcie ww. szkolenia, to należy je obowiązkowo przekazać mu w innej formie, np. w drodze indywidualnych konsultacji. Warto też wówczas zadbać o udokumentowanie spełnienia tego obowiązku.
Pamiętać należy, iż w sytuacji, gdy pojawiają się w środowisku pracy nowe zagrożenia, pracownik musi zostać ponownie poinformowany o aktualnym ryzyku zawodowym.

Konsekwencje braku poinformowania o ryzyku zawodowym

Niedopełnienie obowiązku poinformowania pracownika o ryzyku zawodowym ma określone konsekwencje zarówno w przypadku zaistnienia wypadku przy pracy (gdy wypadek jest zawiniony przez pracownika, pracodawca zasadniczo jest zwolniony z wypłaty pracownikowi świadczeń z tego tytułu - nie dzieje się tak jednak wówczas, gdy pracownik nie został wcześniej poinstruowany w zakresie ryzyka zawodowego i środków zapobiegania zagrożeniom), jak i w sytuacji poniesienia przez pracownika szkody na skutek braku wiedzy na powyższy temat (np. utrata odporności organizmu na określone choroby; w związku z zaistniałą szkodą pracownik będzie mógł dochodzić odszkodowania na podstawie przepisów k.c.).

Więcej na ten temat w Serwisie BHP.