Wyrok trybunału wszedł w życie 8 marca 2011 r. Sprawa dotyczyła ponownego ustalania prawa do świadczeń. Zgodnie z art. 114 ust. 1 ustawy, prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń przedłożono nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed jej wydaniem, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość. Kwestionowany przepis stanowił, że art. 114 ust. 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji okaże się, że przedłożone dowody nie dawały podstaw do ustalenia prawa do emerytury lub renty albo ich wysokości.
W systemie LEX znajdziesz zagadnienie powiązane z tym artykułem:
Ponowne ustalenie wysokości emerytury lub renty
Najczęściej czytane w temacie:
Czytaj więcej w systemie informacji prawnej LEX
To zagadnienie zawiera:
Najczęściej czytane w temacie:
Czytaj więcej w systemie informacji prawnej LEX
Trybunał uznał, że nieograniczone uprawnienie organu rentowego do wszczęcia postępowania z urzędu w celu weryfikacji ustalonego prawa do emerytury lub renty albo ich wysokości jest niezgodne z konstytucją. Wzruszalność prawomocnych decyzji emerytalno-rentowych powinna być sytuacją wyjątkową, wynikającą z precyzyjnie określonych przesłanek. Regulacja przewidziana w art. 114 ust. 1a ustawy FUS określa podstawę ponownego ustalenia prawa (na niekorzyść świadczeniobiorcy) w sposób, który pozwala organom rentowym w nieograniczonym zakresie weryfikować prawomocne decyzje rentowe, niekiedy wydane na skutek błędu organu rentowego. Konsekwencje ponoszą świadczeniobiorcy, również wtedy, gdy swym zachowaniem w żadnej mierze nie przyczynili się do sformułowania błędnych ocen. Nie może być tak, że organ, po upływie kilku czy kilkunastu lat, w reakcji na stwierdzone nieprawidłowości w ustalaniu prawa do świadczeń uzyskuje doraźny instrument umożliwiający nieograniczoną w czasie weryfikację świadczeń. Pułapka prawna polega na tym, że ubezpieczony opierając się na dokonanej przez organ władzy publicznej ocenie przesłanek nabycia prawa i działając w zaufaniu do tej oceny, podejmuje istotne decyzje życiowe, niekiedy nieodwracalne (np. rezygnacja z zatrudnienia), a następnie - gdy okaże się, że decyzje organu były błędne - ponosi wszelkie konsekwencje tych błędów. Sytuacja, w której możliwe jest pozbawienie prawa do emerytury lub renty wskutek uznania, że przedłożone dowody nie dawały podstaw do ustalenia takiego prawa oznacza naruszenie zasady zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa.
Mając na względzie powyższe, zdaniem rzecznika, wyrok Trybunału Konstytucyjnego powinien stanowić podstawę do podjęcia działań legislacyjnych, związanych z gruntowną przebudową instytucji ponownego ustalania prawa do świadczeń lub ich wysokości, uregulowanej w art. 114 ustawy emerytalnej. Konieczne jest także uwzględnienie orzecznictwa Sądu Najwyższego, zgodnie z którym ponowne ustalenie prawa do świadczeń lub ich wysokości wymaga zawiadomienia stron o wszczęciu postępowania na podstawie art. 61 § 4 k.p.a. Nowa regulacja prawna powinna być także spójna z innymi regulacjami systemowymi.
