W czwartek przedstawiciele zarządów Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa, Polskiej Grupy Górniczej, Jastrzębskiej Spółki Węglowej oraz grupy Tauron podpisali w Katowicach list intencyjny służący rozwojowi programu, który ma przyczynić się m.in. do zwiększenia krajowego wydobycia gazu ziemnego i zmniejszenia kosztów wydobycia węgla.
Metan to bezwonny gaz towarzyszący złożom węgla kamiennego. Ponad dwie trzecie tego surowca wydobywanego w Polsce pochodzi z pokładów metanowych - rocznie przy eksploatacji wydziela się przeszło 900 mln m sześc. tego gazu, z czego przeszło trzecia część jest ujmowana w specjalne instalacje, a pozostała trafia do atmosfery. Jedynie część ujętego metanu jest wykorzystywana do produkcji ciepła, prądu i chłodu.
Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy szacuje, że bilansowe, czyli potencjalnie wydobywalne, zasoby metanu w złożach węgla na obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego to ok. 170 mld metrów sześc., a całe zasoby to nawet 230-250 mld m sześc. W ocenie ekspertów Instytutu, rozwinięcie pozyskiwania i wykorzystania metanu mogłoby w stosunkowo bliskiej perspektywie dać polskiej gospodarce dodatkowe ok. 1-1,5 mld m sześc. gazu rocznie do celów energetycznych. Oznaczałoby to zwiększenie krajowego pozyskania gazu o ok. 30 proc.
Obecnie kopalnie prowadzą odmetanowanie przede wszystkim w trakcie trwającej eksploatacji pokładów węgla. Celem programu Geo-Metan jest rozwijanie i udoskonalanie krajowych technologii poszukiwania i wydobycia metanu z pokładów węgla jeszcze przed rozpoczęciem eksploatacji górniczej. Taki pilotażowy projekt testowego wydobycia metanu z pokładów węgla prowadzi w Gilowicach (Śląskie) PGNiG. W trakcie trwającej od lutego ub. roku próbnej produkcji uzyskano blisko 900 tys. m sześc. gazu ziemnego o wysokiej zawartości metanu.
Maciej Ambroziewicz
MERITUM Bezpieczeństwo i higiena pracy>>
"Metan z pokładów węgla może stać się ważnym elementem bezpieczeństwa energetycznego naszego kraju. Jednocześnie odmetanowanie kopalń znacznie poprawi bezpieczeństwo pracy górników i może przyspieszyć tempo wydobycia węgla" - ocenił w czwartek prezes PGNiG Piotr Woźniak, wskazując, iż dzięki współpracy z górniczymi i energetycznymi spółkami możliwy będzie rozwój technologii pozwalających na pozyskiwanie metanu z pokładów węgla. List intencyjny ma m.in. umożliwić prace poszukiwawcze i wydobywcze na tych terenach górniczych, gdzie dopiero planowane jest wydobycie.
Prezes Polskiej Grupy Górniczej Tomasz Rogala przypomniał, że kopalnie od wielu lat prowadzą odmetanowanie złóż węgla dla zapewnienia bezpieczeństwa załogi i prowadzonych robót; zapalenia i wybuchy metanu należą bowiem do najczęstszych przyczyn górniczych katastrof. Część pozyskiwanego w kopalniach metanu jest wykorzystywana do produkcji prądu i ciepła. Program Geo-Metan ma m.in. umożliwić odmetanowanie za pomocą otworów wierconych z dołu lub powierzchni przed rozpoczęciem eksploatacji - w efekcie późniejsze wydobycie może być bezpieczniejsze i tańsze.
"Jesteśmy zainteresowani również wzrostem efektywności odmetanowania poprzez zastosowanie technologii wiercenia otworów kierunkowych, wykonywanych z wyrobisk dołowych nad planowane rejony eksploatacyjne" – wyjaśnił Rogala. Innowacyjnymi technologiami pozyskiwania metanu z pokładów węgla, w połączeniu z odmetanowaniem kopalń, zainteresowana jest też grupa energetyczna Tauron, posiadająca trzy własne kopalnie węgla. Efektem ma być poprawa efektywności wydobycia i bezpieczeństwa pracy.
Liderem energetycznego wykorzystania pozyskanego metanu jest dziś Jastrzębska Spółka Węglowa, która w swojej strategii do 2030 r. zaplanowała inwestycje służące zwiększeniu zagospodarowania tego gazu; spółka zakłada przeszło pięciokrotne zwiększenie produkcji prądu przez silniki gazowe - z obecnych 90 tys. megawatogodzin do 490 tys. megawatogodzin po 2022 r.
"Im więcej gazu ujmiemy i wykorzystamy do produkcji energii elektrycznej, tym większe korzyści odniesie z tego środowisko naturalne dzięki ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych do powietrza. Grupa JSW stawia na proekologiczne rozwiązania, dlatego chcemy maksymalnie zwiększać wykorzystanie metanu w trakcie robót górniczych" - zapewnił w czwartek prezes JSW Daniel Ozon. W ocenie ekspertów, potencjał cieplarniany metanu, a tym samym jego negatywny wpływ na klimat, jest ok. 25-krotnie większy niż w przypadku dwutlenku węgla.
W ostatnich kilku latach polskie przedsiębiorstwa i instytucje zintensyfikowały działania służące szerszemu wykorzystaniu metanu. Od ub. roku w Katowicach działa Międzynarodowe Centrum Doskonałości w dziedzinie metanu z kopalń węgla - ekspercka instytucja działająca pod patronatem Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ. To pierwszy taki ośrodek na świecie, który ma pomóc we wdrożeniu do praktyki w skali globalnej ONZ-owskich wytycznych i dobrych praktyk w dziedzinie gospodarowania metanem z kopalń.
Eksperci oceniają, że szersze pozyskiwanie i wykorzystanie metanu z pokładów węgla może być równie ważnym elementem budowy polskiego bezpieczeństwa gazowego jak dostawy LNG do gazoportu w Świnoujściu oraz wykorzystanie tzw. Bramy Północnej, czyli gazociągu łączącego wybrzeże Polski, poprzez Danię, z szelfem norweskim.
W 2016 r. (dane za ubiegły rok nie są jeszcze dostępne) w procesie eksploatacji węgla w polskich kopalniach wydzieliło się w sumie ok. 930 mln m sześc. metanu. W systemy odmetanowania ujęto ponad 340 mln m sześc. gazu - prawie 5 proc. więcej niż w 2015 r. Na własne potrzeby energetyczne kopalnie wykorzystały ponad 147,6 mln m sześc. pozyskanego metanu - to ponad 8 proc. więcej niż rok wcześniej, ale to nadal mniej niż połowa gazu ujętego w instalacje odmetanowania i szósta część całości wydzielanego rocznie metanu. Blisko 740 mln m sześc. metanu trafiło do atmosfery. Ogółem gospodarczo wykorzystano niespełna 200 mln m sześc. pozyskanego gazu.
Odmetanowanie jest konieczne przede wszystkim dla zapewnienia bezpieczeństwa górnikom - zapalenia i wybuchy metanu należą do największych naturalnych zagrożeń w górnictwie podziemnym. Projekt Geo-Metan nie ma zastąpić odmetanowania podziemnego, ale być jego uzupełnieniem. (PAP)