W Monitorze Polskim raz na kwartał Prezes Państwowej Agencji Atomistyki publikuje „Komunikat w sprawie sytuacji radiacyjnej kraju”. Informacja ta zawiera wyniki pomiarów skażeń promieniotwórczych nie tylko w powietrzu naszego kraju, ale także informacje o zawartości sztucznych izotopów promieniotwórczych w żywności, a w szczególności w mleku.

Narażenie statystycznego mieszkańca kraju na promieniowanie jonizujące wyrażone jest jako dawka skuteczna (efektywna) i obejmuje sumę dawek pochodzących od naturalnych źródeł promieniowania i od źródeł sztucznych, tj. wytworzonych przez człowieka. Pierwszą grupę źródeł narażenia stanowi przede wszystkim promieniowanie jonizujące emitowane przez radionuklidy (będące naturalnymi składnikami wszystkich elementów środowiska oraz promieniowanie kosmiczne). Do drugiej grupy zalicza się wszystkie — wykorzystywane w wielu dziedzinach działalności gospodarczej, naukowej oraz medycynie — sztuczne źródła promieniowania, takie jak np. aparaty rentgenowskie, akceleratory, reaktory jądrowe i inne urządzenia radiacyjne.

Narażenie radiacyjne człowieka nie może być całkowicie wyeliminowane, a jedynie ograniczone, nie mamy bowiem wpływu na poziom promieniowania kosmicznego, czy zawartość naturalnych radionuklidów w skorupie ziemskiej, istniejących od miliardów lat. Wspomnianemu ograniczaniu podlega natomiast narażenie wywołane sztucznymi źródłami promieniowania jonizującego i ograniczenie to określane jest przez tzw. dawki graniczne (limity), których przestrzeganie — zgodnie z dotychczasową wiedzą — pozwala uniknąć szkodliwych skutków zdrowotnych. Należy przy tym zaznaczyć, że limity te nie obejmują narażenia na promieniowanie naturalne, a także dawek otrzymanych przez pacjentów w wyniku stosowania promieniowania w celach medycznych.

Limity narażenia dla osób z ogółu ludności określane są, podobnie jak dla narażenia zawodowego, jako dawka skuteczna, obrazująca narażenie całego ciała oraz dawka równoważna, wyrażająca narażenie poszczególnych organów i tkanek ciała.

Podstawowym krajowym aktem normatywnym ustanawiającym powyższe limity jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie dawek granicznych promieniowania jonizującego (Dz. U. Nr 20, poz. 168).

Zgodnie z raportem Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki za 2014 rok, stężenie naturalnych radionuklidów w środowisku utrzymuje się na podobnym poziomie w ciągu ostatnich kilkunastu lat. Natomiast stężenie izotopów sztucznych (głównie Cs-137), których źródłem była przede wszystkim awaria w Czarnobylu oraz wcześniejsze próby z bronią jądrową, sukcesywnie maleje zgodnie z naturalnym procesem rozpadu promieniotwórczego. Stwierdzone zawartości radionuklidów nie stwarzają zagrożenia radiacyjnego dla ludzi i środowiska w Polsce.

Również dane za I kwartał 2015 r. - opublikowane w M.P. poz. 378 - wskazują, że narażenie osób z ogółu ludności kraju powodowane obecnymi w środowisku i w żywności sztucznymi izotopami promieniotwórczymi utrzymuje się na bardzo niskim poziomie stanowiącym jedynie kilka procent wartości dawki granicznej dla ogółu ludności wynoszącej 1 mSv w ciągu roku.

Edward Kołodziejczyk