Obowiązki, jakie należy spełnić przy wykonywaniu prac na wysokości, jak i metody ochrony przed upadkiem z wysokości, zostały przedstawione w dziale IV rozdziału 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) - dalej r.b.h.p. W przypadku prowadzenia robót budowlanych, przedstawiono je także w rozdziale 9 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. Nr 47, poz. 401).
Zgodnie z § 105 r.b.h.p. pracą na wysokości jest praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi. Przepisy wyraźnie podkreślają, że nie chodzi tu jednak o prace na powierzchniach:

  1. osłoniętych ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami z oknami oszklonymi,
  2. wyposażonych w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości.

Z uwagi na zaliczanie prac na wysokości do tzw. prac szczególnie niebezpiecznych, na pracodawcy ciąży szereg obowiązków, których celem jest zapewnienie ich bezpiecznego wykonania. Do najważniejszych należą:

  1. zapewnienie bezpośredniego nadzoru nad tymi pracami wyznaczonych w tym celu osób,
  2. zapewnienie odpowiednich środków zabezpieczających:
    1. środków ochrony indywidualnej (np. szelki ochronne, hełmy itp.),
    2. środków ochrony zbiorowej (np. barierki ochronne).
  3. zapewnienie pracownikom instruktażu obejmującego w szczególności:
    1. imienny podział pracy,
    2. kolejność wykonywania zadań,
    3. wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach.

Należy pamiętać, że do pracy na wysokości można skierować tylko pracownika, który:

  1. posiada aktualne szkolenie w dziedzinie bhp, którego program obejmował zagadnienia dotyczące bhp pracy na wysokości,
  2. posiada aktualne badania lekarskie stwierdzające zdolność do wykonywania pracy na wysokości (skierowanie na badania wysokościowe powinno zawierać wyraźną adnotację o pracy powyżej lub poniżej 3 m),
  3. został zapoznany z oceną ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą.

Techniczne warunki bhp przy wykonywaniu prac na wysokości określają przepisy § 105-110 r.b.h.p. Zgodnie z zawartymi w nich wymaganiami na powierzchniach wzniesionych na wysokość powyżej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi, na których w związku z wykonywaną pracą mogą przebywać pracownicy, lub służących jako przejścia, powinny być zainstalowane balustrady składające się z poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1 m i krawężników o wysokości co najmniej 0,15 m. Pomiędzy poręczą i krawężnikiem powinna być umieszczona w połowie wysokości poprzeczka lub przestrzeń ta powinna być wypełniona w sposób uniemożliwiający wypadnięcie osób. Jeżeli ze względu na rodzaj i warunki wykonywania prac na wysokości zastosowanie balustrad, o których mowa powyżej jest niemożliwe, należy stosować inne skuteczne środki ochrony pracowników przed upadkiem z wysokości, odpowiednie do rodzaju i warunków wykonywania pracy. Dodajmy, że wymagania te nie dotyczą ramp przeładunkowych.
Prace na wysokości powinny być organizowane i wykonywane w sposób niezmuszający pracownika do wychylania się poza poręcz balustrady lub obrys urządzenia, na którym stoi.
Przy pracach na: drabinach, klamrach, rusztowaniach i innych podwyższeniach nieprzeznaczonych na pobyt ludzi, na wysokości do 2 m nad poziomem podłogi lub ziemi niewymagających od pracownika wychylania się poza obrys urządzenia, na którym stoi, albo przyjmowania innej wymuszonej pozycji ciała grożącej upadkiem z wysokości, należy zapewnić, aby:

  1. Drabiny, klamry, rusztowania, pomosty i inne urządzenia były stabilne i zabezpieczone przed nieprzewidywaną zmianą położenia oraz posiadały odpowiednią wytrzymałość na przewidywane obciążenie;
  2. 2) pomost roboczy spełniał następujące wymagania:
    1. powierzchnia pomostu powinna być wystarczająca dla pracowników, narzędzi i niezbędnych materiałów,
    2. podłoga powinna być pozioma i równa, trwale umocowana do elementów konstrukcyjnych pomostu,
    3. w widocznym miejscu pomostu powinny być umieszczone czytelne informacje o wielkości dopuszczalnego obciążenia.

Przy pracach wykonywanych na rusztowaniach na wysokości powyżej 2 m od otaczającego poziomu podłogi lub terenu zewnętrznego oraz na podestach ruchomych wiszących należy w szczególności:

  1. zapewnić bezpieczeństwo przy komunikacji pionowej i dojścia do stanowiska pracy;
  2. zapewnić stabilność rusztowań i odpowiednią ich wytrzymałość na przewidywane obciążenia;
  3. przed rozpoczęciem użytkowania rusztowania należy dokonać odbioru technicznego w trybie określonym w odrębnych przepisach.

Rusztowania i podesty ruchome wiszące powinny spełniać wymagania określone odpowiednio w odrębnych przepisach oraz w Polskich Normach.
Przy pracach na: słupach, masztach, konstrukcjach wieżowych, kominach, konstrukcjach budowlanych bez stropów, a także przy ustawianiu lub rozbiórce rusztowań oraz przy pracach na drabinach i klamrach na wysokości powyżej 2 m nad poziomem terenu zewnętrznego lub podłogi należy w szczególności:

  1. przed rozpoczęciem prac sprawdzić stan techniczny konstrukcji lub urządzeń, na których mają być wykonywane prace, w tych ich stabilność, wytrzymałość na przewidywane obciążenie oraz zabezpieczenie przed nieprzewidywaną zmianą położenia, a także stan techniczny stałych elementów konstrukcji lub urządzeń mających służyć do mocowania linek bezpieczeństwa;
  2. zapewnić stosowanie przez pracowników, odpowiedniego do rodzaju wykonywanych prac, sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości jak: szelki bezpieczeństwa z linką bezpieczeństwa przymocowaną do stałych elementów konstrukcji, szelki bezpieczeństwa z pasem biodrowym (do prac w podparciu - na słupach, masztach itp.);
  3. zapewnić stosowanie przez pracowników hełmów ochronnych przeznaczonych do prac na wysokości.

Wymagania określone powyżej dotyczą również prac wykonywanych na galeriach, pomostach, podestach i innych podwyższeniach, jeżeli rodzaj pracy wymaga od pracownika wychylenia się poza balustradę lub obrys urządzenia, na którym stoi, albo przyjmowania innej wymuszonej pozycji ciała grożącej upadkiem z wysokości.
Konsekwencje naruszenia omawianych przepisów są dość surowe. Zgodnie bowiem z art. 283 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.), każda osoba odpowiedzialna za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy albo osoba kierująca pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, która nie przestrzega przepisów lub zasad bhp, podlega karze grzywny w wysokości od 1000 do nawet 30.000 zł.