Pracodawca, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 33, poz. 166) ma obowiązek określić czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy, a następnie zapewnić wykonanie badań i pomiarów ich stężenia lub natężenia.
Określenie czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy powinno nastąpić po przeprowadzeniu rozpoznania źródeł ich emisji oraz warunków wykonywania pracy, które mają wpływ na poziom stężeń lub natężeń tych czynników lub na poziom narażenia na oddziaływanie tych czynników. W szczególności pracodawca powinien uwzględnić rodzaj tych czynników oraz ich właściwości; procesy technologiczne, ich parametry i wyposażenie techniczne - w tym maszyny, urządzenia, instalacje i narzędzia - które mogą być źródłem emisji czynników szkodliwych dla zdrowia; środki ochrony zbiorowej i dane dotyczące ich użytkowania, organizację pracy i sposób jej wykonywania, a także rzeczywisty czas narażenia na oddziaływanie czynników szkodliwych, z uwzględnieniem obowiązującego u pracodawcy systemu i rozkładu czasu pracy.
Pracodawca, nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności zakładu, jest obowiązany do wykonania powyższych badań i pomiarów stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy.
W przypadku występowania szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego lub pyłu, z wyjątkiem czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, badania i pomiary powinny być wykonywane co najmniej raz na dwa lata — jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,1 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS), a co najmniej raz w roku — jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,5 wartości NDS.
W przypadku występowania szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego, dla którego została ustalona wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia pułapowego (NDSP), pracodawca jest obowiązany wykonywać we własnym zakresie pomiary ciągłe stężenia tego czynnika za pomocą urządzeń lub z uwzględnieniem procedur spełniających wymagania określone w PN-EN 60825-1 lub normie ją zastępującej. W przypadku występowania czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, o którym mowa w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. poz. 890), badania i pomiary wykonuje się: co najmniej raz na sześć miesięcy — jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym powyżej 0,1 do 0,5 wartości NDS, a co najmniej raz na trzy miesiące — jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika powyżej 0,5 wartości NDS.
Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) to wartość średnia ważona stężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w kodeksie pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.
W przypadku narażenia na pył zawierający azbest - badania i pomiary wykonuje się co najmniej raz na trzy miesiące, a jeżeli wyniki dwóch ostatnich badań i pomiarów nie przekroczyły 0,5 wartości NDS – częstotliwość ta może być zmniejszona do 6 miesięcy. Ponadto badanie należy przeprowadzić w każdym przypadku wprowadzenia zmiany w warunkach występowania tego czynnika.
Pracodawca zleca przeprowadzenie badań uprawnionemu (akredytowanemu) laboratorium. Wyniki pomiarów i badań pracodawca ma obowiązek rejestrować i przechowywać w celu udostępniania pracownikom i organom kontrolnym. O wynikach przeprowadzonych badań i pomiarów jest obowiązany niezwłocznie, w sposób ustalony w danym zakładzie pracy, poinformować pracowników, a aktualne wyniki tych badań lub pomiarów umieścić na stanowisku pracy, którego dotyczą.
Wyniki wykonanych przez uprawnione laboratorium badań i pomiarów pracodawca ma obowiązek przechowywać przez okres 3 lat, licząc od daty ostatniego wpisu. Ponieważ obowiązek przechowywania rejestrów i kart wynosi 40 lat, licząc od daty ostatniego wpisu, dlatego w przypadku likwidacji zakładu pracy, pracodawca ma obowiązek niezwłocznie przekazać rejestr oraz karty właściwemu miejscowo państwowemu inspektorowi sanitarnemu.
Edward Kołodziejczyk