Stosownie do art. 220 § 1 - ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) – dalej k.p. niedopuszczalne jest stosowanie materiałów i procesów technologicznych bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych. Ponadto, zgodnie z art. 227 § 1 pkt 2 k.p., pracodawca jest obowiązany stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą, a w szczególności przeprowadzać, na swój koszt, badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, rejestrować i przechowywać wyniki tych badań i pomiarów oraz udostępniać je pracownikom.

Zobacz także: Badania i pomiary czynników szkodliwych w środowisku pracy - ogólne wymagania >>

Szczegółowe zasady przeprowadzania ww. pomiarów określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 33, poz. 166) – dalej: r.b.p.c.s.
Zgodnie z § 2 ust. 1 r.b.p.c.s., pracodawca wskazuje czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy, dla których powinny być wykonywane badania i pomiary, po przeprowadzeniu rozpoznania źródeł ich emisji oraz warunków wykonywania pracy, które mają wpływ na poziom stężeń lub natężeń tych czynników lub na poziom narażenia na oddziaływanie tych czynników, ze szczególnym uwzględnieniem:
1) rodzaju tych czynników oraz ich właściwości;
2) procesów technologicznych i ich parametrów;
3) wyposażenia technicznego, w tym maszyn, urządzeń, instalacji i narzędzi, które mogą być źródłem emisji czynników szkodliwych dla zdrowia, z uwzględnieniem wyników pomiarów tej emisji dostarczanych przez producentów;
4) środków ochrony zbiorowej i danych dotyczących ich użytkowania;
5) organizacji pracy i sposobu wykonywania pracy;
6) rzeczywistego czasu narażenia na oddziaływanie czynników szkodliwych dla zdrowia, z uwzględnieniem obowiązującego u pracodawcy systemu i rozkładu czasu pracy.
Ponadto, zgodnie z § 2 ust. 2 r.b.p.c.s., pracodawca powinien również skonsultować z pracownikami lub ich przedstawicielami, w trybie przyjętym u danego pracodawcy, działania dotyczące rozpoznania i typowania czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy oraz wykonywania badań, pomiarów i pobierania próbek tych czynników na stanowisku pracy.

Zobacz także: Jak powinien wyglądać rejestr czynników szkodliwych dla zdrowia? >>

@page_break@

W myśl § 3 r.b.p.c.s., pierwsze pomiary czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku pracy powinny się odbyć nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności (lub od dnia wprowadzenia takiego czynnika).
W przypadku występowania szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego lub pyłu, z wyjątkiem czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, zgodnie z § 4 r.b.p.c.s., badania i pomiary powinny być wykonywane:
1) co najmniej raz na dwa lata – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,1 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS), określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 228 § 3 k.p.;
2) co najmniej raz w roku – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,5 wartości NDS.
W przypadku występowania szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego, dla którego została ustalona wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia pułapowego (NDSP), określonego w przepisach rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz. 1833 z późn. zm.), pracodawca wykonuje we własnym zakresie pomiary ciągłe stężenia tego czynnika za pomocą urządzeń lub z uwzględnieniem procedur spełniających wymagania określone w Polskiej Normie PN-EN-482:2012 "Narażenie na stanowiskach pracy – Wymagania ogólne dotyczące charakterystyki procedur pomiarów czynników chemicznych" (§ 5 r.b.p.c.s.).
W przypadku występowania czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, o którym mowa w przepisach rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. poz. 890), zgodnie z § 6 r.b.p.c.s., badania i pomiary wykonuje się:
1) co najmniej raz na sześć miesięcy – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym powyżej 0,1 do 0,5 wartości NDS;
2) co najmniej raz na trzy miesiące – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym powyżej 0,5 wartości NDS.
W przypadku narażenia na pył zawierający azbest, badania i pomiary wykonuje się co najmniej raz na trzy miesiące. Jeżeli wyniki dwóch ostatnich badań i pomiarów nie przekroczyły 0,5 wartości NDS, to częstotliwość ta może być zmniejszona do co najmniej jednego razu na sześć miesięcy.
W związku z powyższym pracodawca, którego pracownik wykonuje pracę w narażeniu na substancje chemiczne (nawet sporadycznie), powinien przeprowadzić pomiary środowiska pracy, w celu ustalenia stopnia ich szkodliwości.

Zobacz także: Czy należy przeprowadzić pomiary, jeżeli substancja chemiczna nie posiada określonego w przepisach NDS?>>

Dopiero gdy wyniki dwóch ostatnich pomiarów szkodliwych dla zdrowia czynników chemicznych lub pyłów wykonanych w odstępie co najmniej dwóch lat, a w przypadku czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym – co najmniej sześciu miesięcy, nie przekroczą 0,1 wartości NDS, to zgodnie z § 7 r.b.p.c.s. pracodawca nie będzie musiał przeprowadzać kolejnych pomiarów na danym stanowisku.

Więcej na ten temat w Serwisie BHP.