Mikrocząsteczki są coraz powszechniej występującym czynnikiem mogącym stanowić zagrożenie dla pracowników. Nanomateriały to cząsteczki, które mogą być milion razy mniejsze od jednego milimetra. Mogą one pochodzić z naturalnych źródeł (wybuchające wulkany, pożary lasów, burze piaskowe). Inspekcja pracy zajmuje się jednak tymi, które powstają jako celowy produkt lub uboczny element procesów technologicznych.

PIP prowadzi długofalowe działania kontrolno-prewencyjne, których celem jest ograniczenie ich negatywnego wpływu na środowisko pracy. W roku 2014 inspektorzy skontrolowali 69 podmiotów stosujących nanomateriały oraz laboratoria na wyższych uczelniach. Zauważono, że firmy będące częścią międzynarodowych koncernów prowadziły działania w celu poprawy bezpieczeństwa m.in. przez wdrażanie dodatkowych procedur dotyczących nanocząsteczek. W mniejszych firmach zdarzały się przypadki braku wiedzy o stosowaniu substancji zawierających mikrocząstki i tym samym działań ograniczających ich negatywny wpływ na zatrudnionych.

Praktyka pokazuje, że większość pracodawców i pracowników nie zdaje sobie sprawy z tego, że ma do czynienia z nanomateriałami. Ze względu na ich mikroskopijne rozmiary nie ma możliwości natychmiastowej ich identyfikacji np. wzrokowej czy zapachowej. Tymczasem jednym z powszechnie występujących źródeł niezamierzonej emisji nanocząsteczek są biurowe urządzenia laserowe, kopiarki faksy drukarki itp. urządzenia. Ponadto mikrocząsteczki są uwalniane w trakcie procesów spawania metali, lutowania, wulkanizacji, grillowania, gotowania a także w czasie szlifowania, ciecia czy polerowania.

Dotychczas nie opublikowano jednoznacznych wyników badań , które dokumentują skutki działania nanomateriałów na organizm człowieka. Jednak dostępne wyniki badań laboratoryjnych wskazują, że niektóre nanomateriały mogą niszczyć komórki organizmu, a inne zależnie od rozmiaru mogą kumulować się w organach wewnętrznych. Dlatego w miarę możliwości należy podchodzić do nich z dużą ostrożnością i podejmować działania ograniczające ten wpływ. Jest to trudne ze względu na brak uregulowań prawnych dotyczących nanocząsteczek.

Kluczowym elementem mającym wpływ na bezpieczeństwo pracy jest informacja, czy w procesie produkcji albo używanych materiałach występują nanomateriały, które mogą być uwalniane. W przypadku nanomateriałów konieczna jest ocena ryzyka, która powinna być przeprowadzana indywidualnie w każdym przypadku. Jej brak utrudnia prawidłowe ustalenie działań profilaktycznych ograniczających zagrożenie wynikające z uwolnienia mikrocząsteczek.

Poziom narażenia na szkodliwe cząstki jest zależny od ich stężenia w powietrzu na stanowisku pracy, czasu narażenia i możliwości ich wnikania do wnętrza komórek. Jest katalog działań profilaktycznych, jakie powinni prowadzić pracodawcy. PIP zaleca więc m.in. stosowanie wentylacji z systemem filtrów HEPA, wyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej zabezpieczające drogi oddechowe i skórę, likwidowanie źródeł emisji czy ograniczenie stosowania materiałów pylących.

Opracowanie: Agnieszka Zatyka-Szlachcic

Źródło: www.pip.gov.pl, stan z dnia 16 października 2015 r.