Ze zwolnienia korzystać można do ukończenia przez dziecko 14 roku życia. Przy obliczaniu wieku osoby fizycznej termin upływa z początkiem ostatniego dnia (art. 112 Kodeksu cywilnego), z czego wynika, że ostatnim dniem, w którym można korzystać ze zwolnienia jest dzień poprzedzający 14 urodziny dziecka. Więcej piszemy o tym w Legal Alert. 

Czytaj również: Pracownik – cudzoziemiec też ma prawo do dwóch dni opieki nad dzieckiem>>

Czytaj w LEX: Opieka nad dzieckiem - art. 188 k.p. - komentarz praktyczny >>>

Kto ma prawo do zwolnienia od pracy

Prawo do zwolnienia z art. 188 par. 1 Kodeksu pracy (dalej: k.p.) przypisane jest do rodzica, a nie do dziecka. Pracownik ma prawo rocznie do dwóch dni lub 16 godzin wolnych niezależnie do liczby dzieci w tych granicach wiekowych. Istotne jest również to, że jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, z uprawnień określonych w art. 188 k.p. może korzystać jedno z nich (art. 189(1) k.p.). Jeśli zatem z pełnych dwóch dni opieki skorzysta jedno z rodziców z uprawnienia nie będzie mógł już skorzystać drugi rodzic.

Zwolnienie jest odpłatne. Zgodnie z par. 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r., poz. 927), przy ustalaniu wynagrodzenia za czas zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy.

WZORY dokumentów w LEX:

 

Odrębna regulacja odnośnie zwolnień obejmuje nauczycieli, do których zastosowanie znajdują przepisy Karty Nauczyciela. W oparciu o art. 67e Karty Nauczyciela, nauczycielowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Zwolnienie wyrażone jest tylko w dniach.

Przykład: Pracownik zatrudniony jest na okres pół roku (od grudnia do końca maja). Złożył na początku roku wniosek o udzielenie mu 2 dni zwolnienia z art. 188 k.p. Czy przy takim okresie zatrudnienia jesteśmy zobowiązani do udzielenie mu całych 2 dni zwolnienia?

Prawo do zwolnienia przypisane jest do roku kalendarzowego, nie jest rozliczane proporcjonalnie do okresu zatrudnienia. Pracownik ma zatem prawo do całych dwóch dni zwolnienia. Co więcej, takie prawo ma również nawet jeżeli zatrudnienie powstało np. z początkiem grudnia. Jeżeli w danym roku nie wykorzystał tego uprawnienia u poprzedniego pracodawcy albo nie wykorzystał bo wcześniej nie miał takiej możliwości w związku z tym, że nie pozostawał w zatrudnieniu w ramach stosunku pracy może zrealizować pełne prawo do zwolnienia z art. 188 k.p.

Sprawdź w LEX: Procedura udzielania nauczycielom zwolnień od pracy innych niż urlopy >>>

 

Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 3/2022

Sprawdź  

Wybór sposobu

Do wyboru sposobu korzystania ze zwolnienia – dni lub godziny - uprawniony jest wyłącznie pracownik, który dokonuje tego w pierwszym wniosku o udzielenie zwolnienia składanym w trakcie roku. Przepisy wewnętrzne nie mogą tego w żaden sposób ograniczać zarówno poprzez wskazanie jednej tylko formy, jak też narzucenie konieczności określenia sposobu wykorzystywania zwolnień na samym początku roku (przed faktycznym wnioskowaniem).

Przykład: Pracownik składając wniosek o zwolnienie z art. 188 k.p. wskazał, że chciałby uzyskać dwie godziny zwolnienia w kolejnym dniu pracy. Pracownik dokonał wyboru godzinowego, który to wybór wiąże do końca danego roku nie tylko u tego pracodawcy, ale również przy zmianie pracy (stąd w świadectwie pracy należy wskazać czy i w jakim zakresie pracownik skorzystał w roku kalendarzowym, w którym następuje zakończenie zatrudnienia z uprawnień z art. 188 k.p. oraz w jakiej formie). W kolejnym roku kalendarzowym wybór dokonywany jest ponownie w pierwszym wniosku składanym o to zwolnienie.

Bardzo istotne w zakresie sposobu korzystania ze zwolnienia jest to, że jest to „albo … albo...”. Dni nie są przeliczane na godziny. Inaczej niż ma to miejsce przy urlopie wypoczynkowym nie wprowadzono w tym zakresie zasady „dzień zwolnienia = 8 godzin”. Mamy dwa odrębne od siebie sposoby korzystania ze zwolnienia i w związku z tym wybór w istotny sposób wpłynie na faktyczny zakres czasowy wykorzystywanych zwolnień w zależności do systemu i rozkładów czasu pracy czy obowiązujących pracownika norm czasu pracy.

  

Sprawdź również książkę: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 3/2022 >>


Niepełny etat

Zwolnienie godzinowe musi zostać przeliczone w razie zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy. Ustala się je proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracownika, przy czym niepełną godzinę zwolnienia zaokrągla się zawsze w górę do pełnej godziny.

Ważne! Nie dokonuje się żadnego przeliczenia przy wyborze zwolnienia w dniach. Niezależnie od wymiaru etatu pracownik ma prawo do 2 dni zwolnienia (jeżeli zdecyduje się na realizowanie w dniach).

Przykład: Pracownik zatrudniony w 7/8 etatu będzie miał prawo do zwolnienie wyrażonego w godzinach w wymiarze 14 godzin (16 x7/8). Osoba zatrudniona na 1/5 etatu do 4 godzin (3,2 godziny zaokrąglone w górę), tak samo jak pracownik zatrudniony w ¼ wymiaru czasu pracy.

Czytaj w LEX: Urlopy rodzicielskie i inne uprawnienia z tytułu rodzicielstwa >>>

Czytaj w LEX: Uprawnienia pracownika związane z wykonywaniem funkcji rodzicielskiej >>>

Zwolnienie w dniach

Zwolnienie udzielane w dniach obejmuje pełne dni pracy pracownika wynikające z rozkładu czasu pracy.

Przykład: Pracownik A zatrudniony jest w podstawowym systemie czasu pracy w pełnym wymiarze czasu pracy. Pracownik B zatrudniony jest w podstawowym systemie czasu pracy na pół etatu w stałym rozkładzie 4 godz. pracy dziennie. Każdy z pracowników wnioskuje o dwa dni zwolnienia na opiekę nad dzieckiem. Obaj uzyskają pełne dwa dni wolnego – dla pracownika A będzie to w rezultacie 16 godzin wolnego, dla pracownika B 8 godzin.

Pracownik C zatrudniony jest w systemie równoważnym ma planowaną pracę w różnych wymiarach dziennych – najczęściej 6, 10 i 12 godzin. Pracownik wnioskuje o dwa dni zwolnienia wskazując na dni, w których ma zaplanowane w grafiku po 12 godzin pracy. Uzyskuje faktycznie całe dwa dni wolnego, co oznacza w tym przypadku 24 godziny.

Czytaj również: Pracownicy muszą poczekać. Rząd miał 2 lata na wdrożenie przepisów unijnych, a i tak nie zdążył

Zwolnienie w godzinach

Zwolnienie godzinowe wynosi 16 godzin rocznie. Obejmować można nawet drobną część dnia pracy, nie można jednak wykluczyć wykorzystania go na cały dzień pracy.

Przykład: Pracownik w pierwszym wniosku wskazał na 3 godziny zwolnienia. W kolejnym wniosku wskazał na 8 godzin (cały jego dzień pracy).

Wybór dni lub godziny  może być w zasadzie neutralny dla osoby zatrudnionej w pełnym wymiarze w systemie podstawowym (istotne znaczenie ma oczywiście sam sposób korzystania ze zwolnienia). W sumie ma prawo do 16 godzin wolnego na opiekę nad dzieckiem – albo 2 dni, z których faktycznie w każdym miałby po 8 godzin pracy albo w różny sposób „ilościowo” wykorzystanych w ciągu roku 16 godzin zwolnienia.

Już jednak przy systemie równoważnym różnica jest bardzo istotna. Pracownik wybierając zwolnienie w godzinach ma konkretnie 16 godzin wolnego. Przy wyborze dni może być to faktycznie znacznie nawet więcej godzin, co zależne będzie od rozkładu czasu pracy w dniach wykorzystywanego zwolnienia (np. dwa dni po 12 godzin – łącznie płatne wolne obejmie 24 godziny, czyli o 50% więcej niż przy dokonaniu wyboru godzinowego).

Stąd też na pewno znaczna część pracowników dokonywać będzie wyboru analizując faktyczny zakres uzyskiwanego w jego konsekwencji uprawnienia.

Przykład: Pracownik niepełnosprawny o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności pracuje na pełny etat. Jest rodzicem 10 letniego dziecka. Korzystając ze zwolnienia w dniach uzyska dwa dni wolnego po 7 godzin (maksymalny wymiar dobowy czasu pracy osoby o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności). Wybierając godziny uzyska 16 godzin zwolnienia, czyli można powiedzieć, że dwa pełne dni oraz jeszcze 2 godziny.

W stosunku do osób niepełnosprawnych  nie przewidziano bowiem żadnych regulacji szczególnych odnoszących się do opieki nad dziećmi. Jednocześnie zwolnienie z art. 188 k.p. nie upiera się na zasadzie „dzień zwolnienia = 8 godzin pracy” lub odpowiednio niższej liczby godzin przy niższej dziennej normie czasu pracy ( tak jak ma to miejsce przy urlopach wypoczynkowych). W art. 188 k.p. wskazuje się na konkretne liczby: albo 2 dni albo 16 godzin.

Przykład: Osoba zatrudniona na ½ etatu w nierównomiernych rozkładach czasu pracy dziennych (praca w niektóre dni po 8 godzin, w niektóre po 4 godziny, większa ilość dni wolnych od pracy). Wybór dni oznacza faktyczne dwa dni wolne spośród rozkładowo zaplanowanych dni pracy – np.  dwa dni po 8 godzin. Wybór godzin oznacza przeliczenie proporcjonalne i uzyskanie w rezultacie 8 godzin wolnego w roku.

  

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.