Wstęp
Jednym z najważniejszych – o ile nie najważniejszym – obowiązków płatników składek na ubezpieczenia społeczne jest terminowe regulowanie zobowiązań wobec ZUS, tj. terminowe opłacanie składek.
Zasady, jakimi płatnicy muszą się kierować naliczając i regulując składki na ubezpieczenia społeczne, zostały zapisane w przepisach ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 z późn. zm.) – dalej u.s.u.s. oraz wydanych do niej aktach wykonawczych.
Niestety, niejednokrotnie mają miejsce sytuacje, w których zobowiązani nie płacą na czas składek, w których w wyniku dokonanych korekt okazuje się, że składki zostały zapłacone w zbyt niskich kwotach itp.
W takich przypadkach powstaje konieczność zapłaty odsetek za nieterminową wpłatę składek, czyli de facto za korzystanie przez określony czas z pieniędzy należnych ZUS.
Podobnie jak płatnicy zobowiązani są do terminowego wpłacania składek, tak też ustawodawca określił terminy, w których ZUS powinien wypłacać ubezpieczonym należne im świadczenia – w przypadku gdy nastąpi opóźnienie, wówczas również mogą (chociaż nie zawsze tak jest) pojawić się odsetki za zwłokę.
Odsetki za zwłokę we wpłacie składek
Płatnik, który nie ureguluje składki na ubezpieczenia społeczne w odpowiednim terminie lub w należytej wysokości, zobowiązany jest do zapłaty odsetek za zwłokę. Odsetki takie naliczone są w wysokości i według zasad określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) – dalej u.o.p.
To oznacza, że odsetki za zwłokę we wpłacie składek na ubezpieczenia społeczne naliczane są za okres od dnia następującego po dniu, w którym przypada termin zapłaty składek do dnia zapłaty składek (włącznie z tym dniem).
Zastrzec przy tym należy, że zgodnie z wolą ustawodawcy wyrażoną w art. 12 § 5 u.o.p. jeżeli ostatni dzień terminu przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy.
Katalog dni ustawowo wolnych od pracy zamieszczony został w przepisach ustawy z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz. U. z 1951 r. Nr 4, poz. 28 z późn. zm.). W obecnym stanie prawnym dniami wolnymi od pracy są:
• niedziele
• 1 stycznia - Nowy Rok,
• pierwszy dzień Wielkiej Nocy,
• drugi dzień Wielkiej Nocy,
• 1 maja - Święto Państwowe,
• 3 maja - Święto Narodowe Trzeciego Maja,
• pierwszy dzień Zielonych Świątek,
• dzień Bożego Ciała,
• 15 sierpnia - Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny,
• 1 listopada - Wszystkich Świętych,
• 11 listopada - Narodowe Święto Niepodległości,
• 25 grudnia - pierwszy dzień Bożego Narodzenia,
• 26 grudnia - drugi dzień Bożego Narodzenia,
Stawka odsetek za zwłokę w zapłacie składek na ubezpieczenia społeczne wynosi 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim, co obecnie daje stawkę 12%.
Obliczając odsetki za zwłokę płatnik musi odrębnie określać ich wysokości od każdej zaległej wpłaty (np. płatnik zalega z zapłatą składek za miesiące lipiec, sierpień i wrzesień 2005 r.; obliczając wysokość odsetek należy odrębnie określić je dla lipca, sierpnia i września).
Szczegółowe zasady naliczana odsetek za zwłokę, a dokładnie wzór stosowany przy dokonywaniu takich obliczeń, zamieszczone zostały w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 22 sierpnia 2005 r. w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach (Dz. U. Nr 165, poz. 1373).
Obliczając kwotę należnych odsetek za zwłokę płatnik stosuje wzór:
(Kz x L x O) / 365 = On = Opz
gdzie poszczególne symbole i liczby oznaczają:
Kz - kwotę zaległości,
L - liczbę dni zwłoki,
O - stawkę odsetek za zwłokę w stosunku rocznym,
365 - liczbę dni w roku,
On - kwotę odsetek,
Opz - kwotę odsetek po zaokrągleniu.
Przykład
Składki na ubezpieczenia społeczne za styczeń 2006 r. wyniosły 600 zł. Termin płatności składek przypadł na 15 lutego 2006 r. Płatnik dokonał zapłaty dopiero 14 marca 2006 r. Wpłacając zaległe składki płatnik nie naliczył odsetek gdyż wyniosły one 6 zł (po zaokrągleniu) czyli mniej niż 6,60 zł. Odsetki obliczył w następujący sposób:
600,00 zł x 28 x 12% / 365 = 5,52 = 6 zł
Uwaga: w przykładzie przyjąłem założenie, że odsetki nie uległy zmianie do 14 marca 2006 r.
Jeżeli w okresie, za który obliczane są odsetki nastąpiła zmiana wysokości ustalonej stawki procentowej, wówczas koniecznym jest dokonanie podziału i obliczenie odsetek za poszczególne okresy przy zastosowaniu właściwej stawki
Przykład
Płatnik zalegał z zapłatą składek za czerwiec 2005 r. Zapłata została przez niego dokonana 28 września 2005 r. Z uwagi na to, że na ten okres przypadają różne stawki, obliczając kwotę należnych odsetek musi podzielić ten okres na tyle części, ile stawek miało zastosowania i odpowiednio – przy zastosowaniu właściwych stawek – obliczyć kwotę odsetek.
Należne składki za czerwiec 2005 r. w kwocie 500,00 zł (termin płatności upłynął 15 lipca 2005 r.). Zapłata dokonana 28 września 2005 r. Odsetki winny być obliczone w następujący sposób:
• liczba dni zwłoki za okres od 16 do 27 lipca 2005 r. - 12 dni,
stawka odsetek za zwłokę - 13% (stawka obowiązywała w okresie: 30 czerwca 2005 – 27 lipca 2005 r.)
500,00 zł x 12 dnia x 13% (tzn. 0,13)/365 = 2,14 zł
• liczba dni zwłoki za okres od 28 lipca do 31 sierpnia 2005 r. - 35 dni,
stawka odsetek za zwłokę - 12,5%,
500,00 x 35 dnia x 12,5% / 365 = 5,99 zł
• liczba dni zwłoki za okres od 1 września do 28 września 2005 r. - 28 dni,
stawka odsetek za zwłokę - 12% (stawka obowiązuje od 1 września 2005 r.)
500,00 zł x 28 dnia x 12% / 365 = 4,60 zł
Kwota odsetek za zwłokę za okres od 16 lipca do 28 września 2005 r. wyniosła 12,70 zł (2,14 + 5,99 + 4,60 = 12,73 po zaokrągleniu według metody obowiązującej w 2005 r. 12,70 zł). Stąd kwota składek na ubezpieczenia społeczne za czerwiec 2005 r. wraz z odsetkami za zwłokę, którą płatnik wpłaci w dniu 28 września 2005 r. wynosi 512,70 zł (500,00 zł + 12,70 zł).
Co istotne, obliczając wysokość odsetek za zaległości we wpłacie składek na ubezpieczenia społeczne w przedstawiony powyżej sposób – tzn. w przypadku gdy stosowane są różne stawki odsetek – płatnik nie zaokrągla poszczególnych uzyskanych w wyniku przeprowadzania takich obliczeń kwot, lecz dopiero ich sumę.
W tym miejscu zaznaczyć należy, że z dniem 1 stycznia 2006 r. uległy zmianie zasady zaokrąglania kwot odsetek.
Obecnie – zgodnie z dyspozycją przepisu art. 63 § 1 u.o.p. odsetki zaokrągla się do pełnych złotych w ten sposób, że końcówki kwot wynoszące mniej niż 50 groszy pomija się, a końcówki kwot wynoszące 50 i więcej groszy podwyższa się do pełnych złotych.
Wcześniej, do końca 2005 r. odsetki zaokrąglało się do pełnych dziesiątek groszy w ten sposób, że końcówki kwot wynoszące mniej niż 5 groszy pomijało się, a końcówki wynoszące 5 i więcej groszy podwyższało się do pełnych dziesiątek groszy.
Odsetki takie muszą być zapłacone przez płatnika bez dodatkowego wezwania.
Odsetki za zwłokę nie są naliczane i płacone jedynie wówczas, gdy ich wysokość nie przekracza 6,60 zł.
Obecnie – o ile w najbliższym czasie nie zostanie znowelizowany przepis art. 23 ust. 1a u.s.u.s. - wątpliwości będą musiały pojawić się w sytuacji, gdy obliczona (przed zaokrągleniem) wartość odsetek wyniesie 6,50 zł. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi zasadami kwota taka – podobnie jak i 6,60 zł – winna być zaokrąglona do 7 zł. Skoro tak, to nie będzie ona dawała prawa do nienaliczania odsetek.
Jeżeli dokonana wpłata nie pokrywa kwoty należnych składek na ubezpieczenia społeczne wraz z odsetkami za zwłokę, wpłatę tę zalicza się proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości oraz kwoty odsetek za zwłokę w stosunku, w jakim, w dniu wpłaty, pozostaje kwota zaległych składek do kwoty odsetek za zwłokę (art. 55 § 2 u.o.p.).
Przywołane powyżej zasady opłacania odsetek od zaległych składek na ubezpieczenia społeczne stosowane są także – na podstawie art. 32 u.s.u.s. – do odsetek od nieterminowej zapłaty składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz na ubezpieczenie zdrowotne (...).
Jednym z najważniejszych – o ile nie najważniejszym – obowiązków płatników składek na ubezpieczenia społeczne jest terminowe regulowanie zobowiązań wobec ZUS, tj. terminowe opłacanie składek.
Zasady, jakimi płatnicy muszą się kierować naliczając i regulując składki na ubezpieczenia społeczne, zostały zapisane w przepisach ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 z późn. zm.) – dalej u.s.u.s. oraz wydanych do niej aktach wykonawczych.
Niestety, niejednokrotnie mają miejsce sytuacje, w których zobowiązani nie płacą na czas składek, w których w wyniku dokonanych korekt okazuje się, że składki zostały zapłacone w zbyt niskich kwotach itp.
W takich przypadkach powstaje konieczność zapłaty odsetek za nieterminową wpłatę składek, czyli de facto za korzystanie przez określony czas z pieniędzy należnych ZUS.
Podobnie jak płatnicy zobowiązani są do terminowego wpłacania składek, tak też ustawodawca określił terminy, w których ZUS powinien wypłacać ubezpieczonym należne im świadczenia – w przypadku gdy nastąpi opóźnienie, wówczas również mogą (chociaż nie zawsze tak jest) pojawić się odsetki za zwłokę.
Odsetki za zwłokę we wpłacie składek
Płatnik, który nie ureguluje składki na ubezpieczenia społeczne w odpowiednim terminie lub w należytej wysokości, zobowiązany jest do zapłaty odsetek za zwłokę. Odsetki takie naliczone są w wysokości i według zasad określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) – dalej u.o.p.
To oznacza, że odsetki za zwłokę we wpłacie składek na ubezpieczenia społeczne naliczane są za okres od dnia następującego po dniu, w którym przypada termin zapłaty składek do dnia zapłaty składek (włącznie z tym dniem).
Zastrzec przy tym należy, że zgodnie z wolą ustawodawcy wyrażoną w art. 12 § 5 u.o.p. jeżeli ostatni dzień terminu przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy.
Katalog dni ustawowo wolnych od pracy zamieszczony został w przepisach ustawy z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz. U. z 1951 r. Nr 4, poz. 28 z późn. zm.). W obecnym stanie prawnym dniami wolnymi od pracy są:
• niedziele
• 1 stycznia - Nowy Rok,
• pierwszy dzień Wielkiej Nocy,
• drugi dzień Wielkiej Nocy,
• 1 maja - Święto Państwowe,
• 3 maja - Święto Narodowe Trzeciego Maja,
• pierwszy dzień Zielonych Świątek,
• dzień Bożego Ciała,
• 15 sierpnia - Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny,
• 1 listopada - Wszystkich Świętych,
• 11 listopada - Narodowe Święto Niepodległości,
• 25 grudnia - pierwszy dzień Bożego Narodzenia,
• 26 grudnia - drugi dzień Bożego Narodzenia,
Stawka odsetek za zwłokę w zapłacie składek na ubezpieczenia społeczne wynosi 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim, co obecnie daje stawkę 12%.
Obliczając odsetki za zwłokę płatnik musi odrębnie określać ich wysokości od każdej zaległej wpłaty (np. płatnik zalega z zapłatą składek za miesiące lipiec, sierpień i wrzesień 2005 r.; obliczając wysokość odsetek należy odrębnie określić je dla lipca, sierpnia i września).
Szczegółowe zasady naliczana odsetek za zwłokę, a dokładnie wzór stosowany przy dokonywaniu takich obliczeń, zamieszczone zostały w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 22 sierpnia 2005 r. w sprawie naliczania odsetek za zwłokę oraz opłaty prolongacyjnej, a także zakresu informacji, które muszą być zawarte w rachunkach (Dz. U. Nr 165, poz. 1373).
Obliczając kwotę należnych odsetek za zwłokę płatnik stosuje wzór:
(Kz x L x O) / 365 = On = Opz
gdzie poszczególne symbole i liczby oznaczają:
Kz - kwotę zaległości,
L - liczbę dni zwłoki,
O - stawkę odsetek za zwłokę w stosunku rocznym,
365 - liczbę dni w roku,
On - kwotę odsetek,
Opz - kwotę odsetek po zaokrągleniu.
Przykład
Składki na ubezpieczenia społeczne za styczeń 2006 r. wyniosły 600 zł. Termin płatności składek przypadł na 15 lutego 2006 r. Płatnik dokonał zapłaty dopiero 14 marca 2006 r. Wpłacając zaległe składki płatnik nie naliczył odsetek gdyż wyniosły one 6 zł (po zaokrągleniu) czyli mniej niż 6,60 zł. Odsetki obliczył w następujący sposób:
600,00 zł x 28 x 12% / 365 = 5,52 = 6 zł
Uwaga: w przykładzie przyjąłem założenie, że odsetki nie uległy zmianie do 14 marca 2006 r.
Jeżeli w okresie, za który obliczane są odsetki nastąpiła zmiana wysokości ustalonej stawki procentowej, wówczas koniecznym jest dokonanie podziału i obliczenie odsetek za poszczególne okresy przy zastosowaniu właściwej stawki
Przykład
Płatnik zalegał z zapłatą składek za czerwiec 2005 r. Zapłata została przez niego dokonana 28 września 2005 r. Z uwagi na to, że na ten okres przypadają różne stawki, obliczając kwotę należnych odsetek musi podzielić ten okres na tyle części, ile stawek miało zastosowania i odpowiednio – przy zastosowaniu właściwych stawek – obliczyć kwotę odsetek.
Należne składki za czerwiec 2005 r. w kwocie 500,00 zł (termin płatności upłynął 15 lipca 2005 r.). Zapłata dokonana 28 września 2005 r. Odsetki winny być obliczone w następujący sposób:
• liczba dni zwłoki za okres od 16 do 27 lipca 2005 r. - 12 dni,
stawka odsetek za zwłokę - 13% (stawka obowiązywała w okresie: 30 czerwca 2005 – 27 lipca 2005 r.)
500,00 zł x 12 dnia x 13% (tzn. 0,13)/365 = 2,14 zł
• liczba dni zwłoki za okres od 28 lipca do 31 sierpnia 2005 r. - 35 dni,
stawka odsetek za zwłokę - 12,5%,
500,00 x 35 dnia x 12,5% / 365 = 5,99 zł
• liczba dni zwłoki za okres od 1 września do 28 września 2005 r. - 28 dni,
stawka odsetek za zwłokę - 12% (stawka obowiązuje od 1 września 2005 r.)
500,00 zł x 28 dnia x 12% / 365 = 4,60 zł
Kwota odsetek za zwłokę za okres od 16 lipca do 28 września 2005 r. wyniosła 12,70 zł (2,14 + 5,99 + 4,60 = 12,73 po zaokrągleniu według metody obowiązującej w 2005 r. 12,70 zł). Stąd kwota składek na ubezpieczenia społeczne za czerwiec 2005 r. wraz z odsetkami za zwłokę, którą płatnik wpłaci w dniu 28 września 2005 r. wynosi 512,70 zł (500,00 zł + 12,70 zł).
Co istotne, obliczając wysokość odsetek za zaległości we wpłacie składek na ubezpieczenia społeczne w przedstawiony powyżej sposób – tzn. w przypadku gdy stosowane są różne stawki odsetek – płatnik nie zaokrągla poszczególnych uzyskanych w wyniku przeprowadzania takich obliczeń kwot, lecz dopiero ich sumę.
W tym miejscu zaznaczyć należy, że z dniem 1 stycznia 2006 r. uległy zmianie zasady zaokrąglania kwot odsetek.
Obecnie – zgodnie z dyspozycją przepisu art. 63 § 1 u.o.p. odsetki zaokrągla się do pełnych złotych w ten sposób, że końcówki kwot wynoszące mniej niż 50 groszy pomija się, a końcówki kwot wynoszące 50 i więcej groszy podwyższa się do pełnych złotych.
Wcześniej, do końca 2005 r. odsetki zaokrąglało się do pełnych dziesiątek groszy w ten sposób, że końcówki kwot wynoszące mniej niż 5 groszy pomijało się, a końcówki wynoszące 5 i więcej groszy podwyższało się do pełnych dziesiątek groszy.
Odsetki takie muszą być zapłacone przez płatnika bez dodatkowego wezwania.
Odsetki za zwłokę nie są naliczane i płacone jedynie wówczas, gdy ich wysokość nie przekracza 6,60 zł.
Obecnie – o ile w najbliższym czasie nie zostanie znowelizowany przepis art. 23 ust. 1a u.s.u.s. - wątpliwości będą musiały pojawić się w sytuacji, gdy obliczona (przed zaokrągleniem) wartość odsetek wyniesie 6,50 zł. Zgodnie z aktualnie obowiązującymi zasadami kwota taka – podobnie jak i 6,60 zł – winna być zaokrąglona do 7 zł. Skoro tak, to nie będzie ona dawała prawa do nienaliczania odsetek.
Jeżeli dokonana wpłata nie pokrywa kwoty należnych składek na ubezpieczenia społeczne wraz z odsetkami za zwłokę, wpłatę tę zalicza się proporcjonalnie na poczet kwoty zaległości oraz kwoty odsetek za zwłokę w stosunku, w jakim, w dniu wpłaty, pozostaje kwota zaległych składek do kwoty odsetek za zwłokę (art. 55 § 2 u.o.p.).
Przywołane powyżej zasady opłacania odsetek od zaległych składek na ubezpieczenia społeczne stosowane są także – na podstawie art. 32 u.s.u.s. – do odsetek od nieterminowej zapłaty składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz na ubezpieczenie zdrowotne (...).