Obowiązek przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy

Zgodnie z definicją z § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Definicja ryzyka zawodowego KE

Definicja ta nieco inaczej jest sformułowana w wytycznych oceny ryzyka zawodowego Komisji Europejskiej. Według niej ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo, że wskutek narażenia na oddziaływanie czynnika zagrażającego, istnieje potencjalna możliwość powstania urazu o określonej ciężkości lub pogorszenia – w określonym stopniu - stanu zdrowia.

Ocena ryzyka zawodowego

Obowiązek przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy i jego dokumentowania ma bardzo duże znaczenie, jest wręcz podstawą profilaktycznej ochrony zdrowia pracowników w zakładzie pracy. W ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) – dalej k.p. obowiązek przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy przewidują art. 104(1), 201, 226 oraz 237(11a).

Zgodnie z art. 104(1) k.p. pracodawca ma obowiązek określić w regulaminie pracy obowiązki dotyczące bhp oraz ochrony przeciwpożarowej, w tym także sposób informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą.

Przepis § 3 art. 201 k.p. zobowiązuje pracodawcę do przekazania młodocianemu pracownikowi informacji o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną przez niego pracą.

Według art. 226 k.p. pracodawca ma obowiązek oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe występujące na stanowiskach pracy, stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające to ryzyko oraz informować pracowników o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną przez nich pracą i o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

Z kolei 237(11a) k.p. zobowiązuje pracodawcę do konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami wszystkich działań związanych z bhp, w szczególności dotyczących oceny ryzyka zawodowego występującego przy wykonywaniu określonych prac oraz informowania pracowników o tym ryzyku.

Konieczność prowadzenia oceny ryzyka zawodowego wynika również z takich aktów prawnych jak: rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. Nr 26, poz. 313 z późn. zm.), rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz. U. Nr 157, poz. 1318), rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. Nr 81, poz. 716 z późn. zm.), rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 11, poz. 86 z późn. zm.) oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac. (Dz. U. Nr 200, poz. 2047 z późn. zm.).

W systemie zarządzania bhp ocenę ryzyka zawodowego należy przeprowadzać w sposób usystematyzowany i traktować jako proces ciągły, dający podstawy do poprawy warunków pracy. Współudział pracowników w jej przeprowadzaniu może zwiększyć ich zaangażowanie w rozwiązywanie problemów związanych z bhp i wpłynąć na lepszą realizację wynikających z niej działań korygujących i zapobiegawczych. Równocześnie w zakładzie pracy zwiększa się świadomość występujących zagrożeń, co jest istotne dla ich skuteczniejszego ograniczania.

Obowiązek pracodawcy w zakresie oceny ryzyka zawodowego dotyczy więc nie tylko jednorazowego przeprowadzenia takiej oceny, lecz dokonywania jej systematycznie, w szczególności po wprowadzeniu zmian technicznych i organizacyjnych, zachęcania do współudziału w ocenie pracowników, informowania ich o efektach oceny oraz podejmowania przedsięwzięć (organizacyjnych, technologicznych itp.) zmniejszających zanotowany w wyniku oceny poziom ryzyka.

Normy oceny ryzyka zawodowego

Ogólne wytyczne postępowania przy przeprowadzaniu oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy oraz ogólne zasady przygotowania oceny ryzyka zostały określone w Polskich Normach, takich jak PN-N-18002. Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego; PN-EN 1005-5. Bezpieczeństwo maszyn. Możliwości fizyczne człowieka. Część 5: ocena ryzyka dotycząca czynności wykonywanych z dużą częstością powtórzeń oraz PN-EN-ISO 12100. Bezpieczeństwo maszyn. Ogólne zasady projektowania. Ocena ryzyka i zmniejszenie ryzyka.

Edward Kołodziejczyk