Zgodnie z art. 211 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p. przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W związku z tym pracownik jest obowiązany znać przepisy oraz zasady bhp, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym.
Pracodawca przed dopuszczeniem pracownika do pracy jest obowiązany zapewnić mu uczestnictwo w szkoleniu wstępnym ogólnym z zakresu bhp, nazywanym "instruktażem ogólnym", a następnie w szkoleniu wstępnym na stanowisku pracy, czyli "instruktażu stanowiskowym".
Podczas instruktażu ogólnego pracownik powinien być zapoznany z istotą bezpieczeństwa i higieny pracy, zakresem obowiązków i uprawnień pracodawcy, pracowników oraz poszczególnych komórek organizacyjnych zakładu pracy i organizacji społecznych w zakresie bhp, odpowiedzialnością za naruszenie przepisów lub zasad bhp, zasadami bezpiecznego poruszania się na terenie zakładu pracy, zagrożeniami wypadkowymi i zagrożeniami dla zdrowia występującymi w zakładzie i podstawowymi środkami zapobiegawczymi, podstawowymi zasadami bhp związanymi z obsługą urządzeń technicznych oraz transportem wewnątrzzakładowym, zasadami przydziału odzieży roboczej i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej, w tym w odniesieniu do stanowiska pracy, na którym będzie zatrudniony pracownik, z wymaganiami dotyczącymi porządku i czystości w miejscu pracy oraz ich wpływem na zdrowie i bezpieczeństwo pracownika, z profilaktyczną opieką lekarską i zasadami jej sprawowania w odniesieniu do stanowiska instruowanego, z podstawowymi zasadami ochrony przeciwpożarowej oraz postępowania w razie pożaru, a także postępowania w razie wypadku, w tym o organizacji i zasadach udzielania pierwszej pomocy.
Podczas instruktażu stanowiskowego pracownik powinien zostać przygotowany do wykonywania określonej pracy, zapoznany z elementami pomieszczenia pracy, w którym ma pracować – w szczególności mającymi wpływ na warunki pracy pracownika, takimi jak: oświetlenie ogólne, ogrzewanie, wentylacja, urządzenia techniczne, urządzenia ochronne, elementami stanowiska roboczego - mającymi wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy, jak np. pozycja przy pracy (ergonomia), oświetlenie, wentylacja, urządzenia zabezpieczające, ostrzegawcze i sygnalizacyjne, narzędzia, surowce i produkty, z przebiegiem procesu pracy na stanowisku - w nawiązaniu do procesu produkcyjnego (działalności) w całej komórce organizacyjnej i zakładzie pracy, z zagrożeniami występującymi przy określonych czynnościach na stanowisku pracy, wynikami oceny ryzyka zawodowego - związanego z wykonywaną pracą i sposobami ochrony przed tymi zagrożeniami oraz zasadami postępowania w razie wypadku lub awarii, a także z prawidłowym przygotowaniem wyposażenia stanowiska roboczego do wykonywania określonego zadania.
Problematyka ramowych programów szkoleń została uregulowana w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.).
Po każdym rodzaju szkolenia pracownik powinien przejść wymagany egzamin sprawdzający, co ze swojej strony potwierdza własnoręcznym podpisem na zaświadczeniu o ukończeniu szkolenia, którego egzemplarz powinien być włączony do akt personalnych pracownika.
Rygory programowe i formalne świadczą o znaczeniu, jakie ustawodawca przypisał obowiązkowi znajomości przepisów i zasad bhp. Nieznajomość wymagań bhp może być uznana (np. w związku z zaistniałym wypadkiem) za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych zagrożone w k.p. rozwiązaniem z pracownikiem umowy o pracę w trybie natychmiastowym z jego winy, czyli bez wypowiedzenia (art. 52 k.p.).
Edward Kołodziejczyk