O świadczenie uzupełniające może się starać osoba, która ukończyła 18 lat i spełni łącznie takie warunki:
- jest niezdolna do samodzielnej egzystencji, a niezdolność tę potwierdza odpowiednie orzeczenie,
- nie ma prawa do świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych lub łączna wysokość brutto tych świadczeń z kwotą wypłacaną przez zagraniczną instytucję do spraw emerytalno-rentowych nie przekracza 1772,08 zł,
- mieszka na terytorium Polski,
- ma obywatelstwo polskie lub prawo pobytu lub stałego pobytu w Polsce, jeśli jest obywatelem UE, EFTA – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym albo Konfederacji Szwajcarskiej lub
- ma zalegalizowany pobyt w Polsce (dotyczy pozostałych cudzoziemców spoza UE, EOG, EFTA).
Świadczenia uzupełniającego nie otrzyma jednak tymczasowo aresztowany lub pozbawiony wolności. Nie dotyczy to jednak tego, kto odbywa karę w systemie dozoru elektronicznego (art. 4 ust. 3 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (tekst jedn. Dz.U. z 2020 r., poz. 1936, dalej: ustawa o świadczeniu uzupełniającym).
Ile to wynosi?
Zgodnie z art. 4 ustawy, świadczenie dla niepełnosprawnych nie będzie wyższe niż 500 zł miesięcznie. Ale łączna kwota tego wsparcia i innych form pomocy nie może łącznie przekroczyć 1772,08 zł miesięcznie.
Osobie, która pobiera emeryturę, rentę lub inne świadczenie finansowane ze środków publicznych i łączna kwota brutto tych świadczeń wynosi więcej niż 1250,88 zł, a nie przekracza 1772,08 zł, świadczenie uzupełniające będzie przysługiwać w wysokości niższej niż 500 zł. Będzie to różnica między 1772,08 zł i łączną kwotą wszystkich świadczeń dla tej osoby. Przykładowo dla osoby z przyznaną emeryturą w wysokości 1400 zł brutto świadczenie uzupełniające wyniesie 372,08 zł.
Ze świadczenia uzupełniającego nie można dokonać potrąceń i egzekucji (art. 9 ustawy o świadczeniu uzupełniającym).
Kwoty tego świadczenia nie wlicza się do dochodu, od którego ustala się prawo do dodatku mieszkaniowego, świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej przez małżonka, wstępnych i zstępnych osoby uprawnionej do świadczenia. Przy badaniu wysokości świadczeń, które decydują o prawie do świadczenia uzupełniającego i jego wysokości, nie uwzględnia się dodatków i świadczeń wypłacanych ze świadczeniami emerytalno-rentowymi na podstawie przepisów szczególnych. Chodzi np. o dodatek pielęgnacyjny, dodatek dla sieroty zupełnej, dodatek kombatancki czy ryczałt energetyczny. Nie wlicza się także zasiłku pielęgnacyjnego. Świadczenie uzupełniające uwzględnia się natomiast jako dochód przy ustalaniu świadczeń niepieniężnych z pomocy społecznej.
Tylko na wniosek
Aby otrzymać świadczenie uzupełniające, osoba zainteresowana lub jej opiekun składają wniosek do organu wypłacającego świadczenie emerytalno-rentowe albo rentę socjalną, czyli np. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, innych organów, a u pozostałych osób – do ZUS.
Druk wniosku (ESUN) wydają placówki ZUS lub można go pobrać ze strony www.zus.pl. Wyśle się go także przez Platformę Usług Elektronicznych (PUE ZUS).
Świadczenie przysługuje od miesiąca złożenia druku, który zawiera:
- dane osoby uprawnionej, czyli jej imię i nazwisko, datę urodzenia, numer PESEL albo serię i numer dowodu osobistego lub numer paszportu, jeżeli nie nadano jej numeru PESEL, adres miejsca zamieszkania, pobytu lub ostatniego miejsca zamieszkania - u osoby, która nie ma adresu zamieszkania, adres do korespondencji, jeżeli jest inny niż adres zamieszkania,
- inne informacje, które są niezbędne, aby ustalić prawo do świadczenia uzupełniającego.
We wniosku wskazuje się także, w jaki sposób organ ma wypłacać świadczenie i podaje dane niezbędne do jego wypłaty. Wniosek podpisuje wnioskodawca lub jego przedstawiciel ustawowy albo pełnomocnik.
Istotną częścią tego druku jest oświadczenie o tym, czy zainteresowany 500+ dla niepełnosprawnych ma prawo do świadczeń emerytalno-rentowych lub innych świadczeń ze środków publicznych. Jeżeli tak, to wskazuje nazwę tego świadczenia, organ, który je przyznaje oraz wysokość świadczenia brutto (w oświadczeniu wymienia się wszystkie przysługujące świadczenia).
Czytaj również: ZUS: Zmiany w 500 plus dla niesamodzielnych>>
Jakie załączniki?
Do wniosku o świadczenie uzupełniające dla osoby niepełnosprawnej należy dołączyć:
- orzeczenie o niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji. Jeśli takie orzeczenie ma już organ emerytalno-rentowy, nie trzeba go dołączać.
Niezdolność do samodzielnej egzystencji, na podstawie której ZUS ustali prawo do świadczenia uzupełniającego, potwierdzają również orzeczenia o całkowitej:
- niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji,
- niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji.
Jeśli zainteresowany ma prawo do emerytury lub renty zagranicznej lub innego podobnego świadczenia zagranicznego, do wniosku dołącza dokument, który potwierdza, że ma do nich prawo ze wskazaniem ich wysokości. Wystawia go zagraniczna instytucja do spraw emerytalno-rentowych.
Sprawdź w LEX: Do jakiego zasiłku liczy się świadczenie uzupełniające z ZUS? >
Osoby, które nie mają prawa do świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych, składają oświadczenie lub robi to ich przedstawiciel ustawowy albo pełnomocnik, że nie mają takiego prawa lub mają prawa do świadczenia i wskazują jego nazwę, organ przyznający oraz wysokość. Jeśli mają prawo do więcej niż jednego świadczenia, z oświadczenia takiego mają wynikać wszystkie przysługujące prawa.
Wniosek podpisuje wnioskodawca lub jego przedstawiciel ustawowy albo pełnomocnik.
Zainteresowany może wycofać wniosek – pisemnie lub ustnie do protokołu i nie musi tego uzasadniać. Zrobi to w każdej chwili, jeśli jeszcze nie otrzymał decyzji ZUS w tej sprawie albo w ciągu miesiąca od dnia, w którym już ją dostał. Gdy wycofuje wniosek, ZUS umarza postępowanie w sprawie świadczenia uzupełniającego.
Sprawdź również książkę: Pojęcia i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego ebook >>
Kiedy decyzja ZUS?
Zgodnie z art. 3 ust. 4 ustawy o świadczeniu uzupełniającym, ZUS ustala prawo do tej pomocy nie później niż w ciągu 30 dni od dnia, kiedy wyjaśniono ostatnią okoliczność niezbędną, aby wydać decyzję. Takim zdarzeniem może być uprawomocnienie się orzeczenia w sprawie niezdolności do samodzielnej egzystencji.
Formę decyzji ma też odmowa prawa do świadczenia uzupełniającego, zmiana jego wysokości oraz stwierdzenie ustania prawa do tego wsparcia. Gdyby doszło do zbiegu prawa do świadczeń, np. innych niż jednorazowe, o świadczeniu uzupełniającym i jego wypłacie decyduje ten organ, który wypłaca dodatek pielęgnacyjny.
Jeśli zainteresowany nie zgadza się z decyzją ZUS o świadczeniu uzupełniającym, może się od niej odwołać do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Robi to za pośrednictwem swojej placówki ZUS. Ma na to miesiąc od doręczenia decyzji. Po tym terminie decyzja stanie się prawomocna i nie zaskarży się już jej do sądu.
Odwołanie można złożyć na piśmie, osobiście w placówce ZUS, wysłać pocztą lub zgłosić ustnie do protokołu. Za złożenie odwołania i postępowanie przed sądem nic się nie płaci.
Czytaj również: 11 procent decyzji w sprawie 500 plus dla niesamodzielnych - odmownych>>
Kiedy trzeba zwrócić pieniądze?
Zgodnie z art. 8 ustawy o świadczeniu uzupełniającym osoba, która pobrała nienależnie takie świadczenie, musi je zwrócić. Będzie tak, gdy to wsparcie:
- wypłacono, choć ustały lub zmieniły się okoliczności będące podstawą jego przyznania lub ustalenia jego wysokości, a osobę pobierającą to świadczenie pouczono o tych sytuacjach,
- przyznano lub wypłacono je na podstawie fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach, gdy osoba pobierająca świadczenie świadomie wprowadziła organ w błąd,
- przyznano na podstawie decyzji, której nieważność następnie stwierdzono albo uchylono w wyniku wznowienia postępowania, i osobie odmówiono prawa do świadczenia,
- wypłacono innej osobie niż ta, którą wskazuje decyzja przyznająca świadczenie.
Od kwot nienależnie pobranego świadczenia uzupełniającego nalicza się odsetki ustawowe za opóźnienie na zasadach określonych w prawie cywilnym, czyli od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu wypłaty świadczenia do dnia zwrotu. Kwoty zwraca się na rachunek bankowy, który wskaże właściwy organ. Ten z kolei przekazuje nienależnie pobrane świadczenia z odsetkami na rachunek bankowy Funduszu Solidarnościowego albo budżetu państwa.
Należności od nienależnie pobranego świadczenia uzupełniającego przedawniają się z upływem 3 lat, licząc od dnia, w którym zapadła prawomocna decyzja o ustaleniu i zwrocie nienależnie pobranego (art. 8 ust. 4 ustawy o świadczeniu uzupełniającym).
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
