Pracownik w marcu 2009 r. rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej uiszczając w tym okresie wyłącznie składki na ubezpieczenie zdrowotne. Do 31 sierpnia 2009 r. przedsiębiorca był zatrudniony na podstawie umowy o pracę, w tym dniu pracownik przedstawił zwolnienie lekarskie na okres 3 miesięcy od momentu ustania stosunku pracy. Przedsiębiorca w dniu 1 stycznia 2009 r. został zarejestrowany do ubezpieczenia społecznego, jednakże pismo zostało wysłane w dniu 30 września.
Z jakiego tytułu przedsiębiorca będzie otrzymywał zasiłek chorobowy?
Były pracownik prowadzący działalność gospodarczą powinien otrzymać zasiłek chorobowy z tytułu poprzedniego zatrudnienia na podstawie stosunku pracy jeżeli choroba rozpoczęła się w okresie zatrudnienia na podstawie stosunku pracy (i ubezpieczenia chorobowego z tegoż tytułu). Zarazem wyklucza to czynne prowadzenie pracy zarobkowej, także jako przedsiębiorcy, gdyż wykonywanie jakiejkolwiek pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy, niezależnie od podstawy prawnej tej pracy, skutkuje utratą prawa do zasiłku.
Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) - dalej u.s.u.s. każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. W przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą, podlegają one zgłoszeniu do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnych i rentowych oraz do ubezpieczenia wypadkowego (ubezpieczenie chorobowe jest dla tych osób dobrowolne) jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą (art. 6 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 8 ust. 6 pkt 1 u.s.u.s.).
Ponieważ wskazany w pytaniu były pracownik rozpoczął działalność gospodarczą jeszcze w trakcie trwania stosunku pracy oraz działalność tą kontynuował po zakończeniu stosunku pracy, oznacza to, że był obowiązany do zgłoszenia się do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia - a więc najpóźniej do dnia 7 września (gdyż 1 września zakończył się stosunek pracy i od tego dnia podlegał on obowiązkowi ubezpieczenia jako prowadzący działalność pozarolniczą), zgodnie z art. 36 ust. 4 u.s.u.s.
Obowiązek ten dotyczy jednak tylko ubezpieczeń obowiązkowych - w przypadku osób prowadzących działalność pozarolniczą, obowiązkowym ubezpieczeniem dla nich jest ubezpieczenie emerytalne, rentowe a także wypadkowe (art. 12 ust. 1 u.s.u.s.). Ubezpieczenie chorobowe jest dla tych osób dobrowolne zgodnie z art. 11 ust. 2 u.s.u.s., a zatem w przypadku tego ubezpieczenia zgłoszenie wniosku o objęcie danej osoby tym ubezpieczeniem następuje w terminie wybranym przez zainteresowanego. Tym samym były pracownik jako prowadzący działalność pozarolniczą mógł zgłosić się później do ubezpieczenia chorobowego.
Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 z późn. zm.) - dalej u.s.c.m. zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.
Natomiast art. 7 u.s.c.m. stanowi, że zasiłek chorobowy przysługuje osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:
nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego;
nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego - w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.
Tym samym za okres po ustaniu stosunku pracy byłemu pracownikowi powinien przysługiwać zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania stosunku pracy, niezależnie od tego, czy zgłosił się do ubezpieczenia dobrowolnego jako prowadzący działalność pozarolniczą czy nie.
Pamiętać jednak należy, że zgodnie z art. 17 ust. 1 u.s.c.m. jeżeli ubezpieczony wykonuje w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia, traci on prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. O zakwalifikowaniu wykonywania określonych czynności jako "pracy", nie decyduje charakter stosunku prawnego, na podstawie którego są one wykonywane, ale rodzaj tych czynności. W pierwszej przesłance art. 17 ust. 1 u.s.c.m. chodzi bowiem nie tylko o wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku zatrudnienia, ale także o wykonywanie różnych czynności na podstawie różnych stosunków prawnych o charakterze cywilnoprawnym, a także prowadzenie własnej działalności gospodarczej, samozatrudnienie (wyrok SN z dnia 5 czerwca 2008 r., III UK 11/08, OSNP 2009, nr 21-22, poz. 292).
Michał Culepa - specjalista z zakresu prawa pracy
Z jakiego tytułu przedsiębiorca będzie otrzymywał zasiłek chorobowy?
Były pracownik prowadzący działalność gospodarczą powinien otrzymać zasiłek chorobowy z tytułu poprzedniego zatrudnienia na podstawie stosunku pracy jeżeli choroba rozpoczęła się w okresie zatrudnienia na podstawie stosunku pracy (i ubezpieczenia chorobowego z tegoż tytułu). Zarazem wyklucza to czynne prowadzenie pracy zarobkowej, także jako przedsiębiorcy, gdyż wykonywanie jakiejkolwiek pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy, niezależnie od podstawy prawnej tej pracy, skutkuje utratą prawa do zasiłku.
Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) - dalej u.s.u.s. każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. W przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą, podlegają one zgłoszeniu do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnych i rentowych oraz do ubezpieczenia wypadkowego (ubezpieczenie chorobowe jest dla tych osób dobrowolne) jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą (art. 6 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 8 ust. 6 pkt 1 u.s.u.s.).
Ponieważ wskazany w pytaniu były pracownik rozpoczął działalność gospodarczą jeszcze w trakcie trwania stosunku pracy oraz działalność tą kontynuował po zakończeniu stosunku pracy, oznacza to, że był obowiązany do zgłoszenia się do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia - a więc najpóźniej do dnia 7 września (gdyż 1 września zakończył się stosunek pracy i od tego dnia podlegał on obowiązkowi ubezpieczenia jako prowadzący działalność pozarolniczą), zgodnie z art. 36 ust. 4 u.s.u.s.
Obowiązek ten dotyczy jednak tylko ubezpieczeń obowiązkowych - w przypadku osób prowadzących działalność pozarolniczą, obowiązkowym ubezpieczeniem dla nich jest ubezpieczenie emerytalne, rentowe a także wypadkowe (art. 12 ust. 1 u.s.u.s.). Ubezpieczenie chorobowe jest dla tych osób dobrowolne zgodnie z art. 11 ust. 2 u.s.u.s., a zatem w przypadku tego ubezpieczenia zgłoszenie wniosku o objęcie danej osoby tym ubezpieczeniem następuje w terminie wybranym przez zainteresowanego. Tym samym były pracownik jako prowadzący działalność pozarolniczą mógł zgłosić się później do ubezpieczenia chorobowego.
Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 267 z późn. zm.) - dalej u.s.c.m. zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.
Natomiast art. 7 u.s.c.m. stanowi, że zasiłek chorobowy przysługuje osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:
nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego;
nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego - w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.
Tym samym za okres po ustaniu stosunku pracy byłemu pracownikowi powinien przysługiwać zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania stosunku pracy, niezależnie od tego, czy zgłosił się do ubezpieczenia dobrowolnego jako prowadzący działalność pozarolniczą czy nie.
Pamiętać jednak należy, że zgodnie z art. 17 ust. 1 u.s.c.m. jeżeli ubezpieczony wykonuje w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia, traci on prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. O zakwalifikowaniu wykonywania określonych czynności jako "pracy", nie decyduje charakter stosunku prawnego, na podstawie którego są one wykonywane, ale rodzaj tych czynności. W pierwszej przesłance art. 17 ust. 1 u.s.c.m. chodzi bowiem nie tylko o wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku zatrudnienia, ale także o wykonywanie różnych czynności na podstawie różnych stosunków prawnych o charakterze cywilnoprawnym, a także prowadzenie własnej działalności gospodarczej, samozatrudnienie (wyrok SN z dnia 5 czerwca 2008 r., III UK 11/08, OSNP 2009, nr 21-22, poz. 292).
Michał Culepa - specjalista z zakresu prawa pracy