Opiekunowie dorosłych osób niepełnosprawnych od lat domagają się wykonania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 21 października 2014 r. (sygn. akt K 38/13), w którym Trybunał zakwestionował przepis art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych uzależniający prawo do świadczenia pielęgnacyjnego od daty powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki. To jedno z dwóch orzeczeń, w których TK nakazał poprawienie sytuacji rodzin osób z niepełnosprawnościami, które do dziś nie zostały zrealizowane. Ostatnio Rzecznik Praw Obywatelskich przypomniał o nich Marlenie Maląg, minister rodziny, pracy i polityki społecznej.

Czytaj również: RPO: Wsparcie opiekunom osób z niepełnosprawnościami odebrane w sposób sprzeczny z Konstytucją>>
 

Wykonanie wyroku uzależnione od zmiany systemu

- Wprowadzenie zmian w warunkach przyznawania świadczeń dla opiekunów osób niepełnosprawnych, w szczególności w aspekcie realizacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego K 38/13, jak najbardziej wymaga rozwiązania – przyznaje Barbara Socha, podsekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w odpowiedzi na interpelację poselską nr 10916 w sprawie zasiłków opiekuńczych dla opiekuna osoby dorosłej.
Jej autorka, poseł Mirosława Nykiel, podkreśliła, że zwracają się do niej z prośbą o pomoc opiekunowie dorosłych osób niepełnosprawnych, którzy, ubiegając się o zasiłek opiekuńczy dla opiekuna osoby dorosłej, muszą spełnić kryterium dochodowe w wysokości 764 zł na osobę. - Zaznaczają, iż w przypadku opiekuna dziecka niepełnosprawnego ubiegającego się o świadczenie pielęgnacyjne nie trzeba spełniać żadnego kryterium dochodowego. Ponadto rewaloryzacja zasiłków z OPS następuje raz na 3 lata, a w przypadku rent i emerytur rewaloryzacja następuje raz na rok. Osoby zwracające się do mnie uważają, że jest to niesprawiedliwość społeczna – zaznaczyła poseł Małgorzata Nykiel.
Chciała więc wiedzieć, czy planowane jest: zwiększenie wysokości zasiłku opiekuńczego dla opiekuna osoby dorosłej, zniesienie kryterium dochodowego w przypadku wyżej wymienionego zasiłku i wprowadzenie corocznej rewaloryzacji zasiłków opiekuńczych.

Czytaj w LEX: Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego >

Jednak zdaniem wiceminister Barbary Sochy, od realizacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego zależy kształt systemowego wsparcia opiekunów niesamodzielnych osób niepełnosprawnych, którzy zakończyli aktywność zawodową z powodu konieczności zapewnienia stałej opieki niepełnosprawnemu członkowi rodziny. - Jednakże, aby postulat dotyczący realizacji ww. wyroku Trybunału Konstytucyjnego mógł zostać zrealizowany niezbędne są zmiany w systemie orzecznictwa o niepełnosprawności, w oparciu o który możliwe będzie wyodrębnienie spośród osób niepełnosprawnych - osób faktycznie niesamodzielnych, których funkcjonowanie bezwzględnie wymaga pomocy opiekuna uprawnionego do odpowiednich świadczeń opiekuńczych – podkreśliła wiceminister Socha w odpowiedzi na interpelację.

Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Przysługiwanie świadczenia pielęgnacyjnego opiekunowi dorosłej osoby niepełnosprawnej, której niepełnosprawność nie powstała przed 18 rokiem życia albo w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia >

Jednocześnie poinformowała, że działający pod przewodnictwem prof. Gertrudy Uścińskiej, prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Międzyresortowy Zespół ds. Opracowania Systemu Orzekania o Niepełnosprawności oraz Niezdolności do Pracy – biorąc pod uwagę dotychczasowe funkcjonowanie systemów orzekania o niepełnosprawności i niezdolności do pracy w kontekście ich spójności i konieczności koordynacji działań lub możliwości zintegrowania – opracował projekt ustawy regulującej zakres orzekania o niepełnosprawności i niezdolności do pracy.
Aktualnie, jak twierdzi wiceminister Barbara Socha, z uwagi na szczególnie skomplikowany charakter regulowanej materii dotyczącej praw osób niepełnosprawnych i orzecznictwa o niepełnosprawności, trwają analizy Pełnomocnika Rządu do spraw Osób Niepełnosprawnych w oparciu o przygotowany projekt. Po zakończeniu analiz, decyzja o dalszym procedowaniu projektowanych rozwiązań i podjęciu inicjatywy legislacyjnej zastanie rekomendowana Rządowi. - W związku z powyższym, wprowadzenie zmian dotyczących zwiększenia wsparcia opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych będzie możliwe do zrealizowania po wcześniejszym uregulowaniu kwestii podstawowej dla kształtu systemu świadczeń opiekuńczych, tj. ww. wyroku Trybunału Konstytucyjnego w oparciu o zreformowane orzecznictwo o niepełnosprawności – zapewnia wiceszefowa resortu rodziny, pracy i polityki społecznej.

 

Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 9/2020

Sprawdź  

System orzeczniczy dziś

Zadaniem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest m.in. orzekanie dla celów ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz innych świadczeń wypłacanych przez Zakład, do których prawo uzależnione jest od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji. Orzeczenia wydają:

  • lekarz orzecznik ZUS – w I instancji,
  • komisja lekarska ZUS – w II instancji.

Postępowanie orzecznicze wszczyna się na podstawie wniosku osoby występującej o świadczenie. Do wniosku – oprócz dokumentów uzasadniających prawo do świadczeń i ich wysokość – powinna być dołączona dokumentacja medyczna.

Zobacz linię orzeczniczą w LEX: Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego dla osoby, na której nie ciąży obowiązek alimentacyjny względem niepełnosprawnego członka rodziny >

Zarówno lekarz orzecznik, jak i komisja lekarska oceniają niezdolność do pracy, jej stopień, a także dokonują ustaleń dotyczących:

  • daty powstania niezdolności do pracy,
  • przewidywanego okresu trwania niezdolności do pracy,
  • związku przyczynowego niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi okolicznościami,
  • niezdolności do samodzielnej egzystencji,
  • celowości przekwalifikowania zawodowego.

 

Lekarz orzecznik oraz komisja lekarska dokonują oceny niezdolności do pracy w formie orzeczenia.

Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz szans na odzyskanie zdolności do pracy lekarz orzecznik i komisja lekarska uwzględniają:

  • stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności poprzez leczenie i rehabilitację,
  • możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

Co ważne, od orzeczenia lekarza orzecznika przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu do komisji lekarskiej ZUS w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Sprzeciw wnosi się za pośrednictwem jednostki organizacyjnej ZUS właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej. Komisja lekarska nie rozpatruje sprzeciwu wniesionego po terminie.

Sprawdź w LEX: Czy fakt, że syn (uczeń klasy maturalnej) nie sprawuje nad matką stałej opieki, stanowi negatywną przesłankę do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego? >

Z opublikowanej w 2020 r. informacji ZUS dotyczącej orzeczeń komisji lekarskich ZUS wydanych w 2019 r. wynika, że w ub.r. lekarze orzecznicy ZUS wydali ogółem 1 286,3 tys. orzeczeń lekarskich. W stosunku do 862,0 tys. orzeczeń przysługiwała możliwość odwołania się od decyzji lekarza orzecznika do komisji lekarskich. W związku z wniesionymi sprzeciwami oraz zgłoszonymi zarzutami wadliwości od orzeczeń wydanych przez lekarzy orzeczników ZUS – komisje lekarskie wydały w 2019 roku 65,5 tys. orzeczeń (średnio 5,5 tys. w miesiącu).

 

Sprawdź również książkę: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 9/2020 >>


Weryfikacja kwot kryteriów dochodowych w 2021 r.

Specjalny zasiłek opiekuńczy adresowany do opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych jest świadczeniem rodzinnym, finansowanym z budżetu państwa. Zasady weryfikacji wysokości kryterium dochodowego uprawniającego do specjalnego zasiłku opiekuńczego oraz wysokości tego świadczenia reguluje ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2020 r., poz. 111 z późn. zm.). Zgodnie z jej art. 18 i art. 19, kwoty kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych oraz wysokość świadczeń rodzinnych (a więc także specjalnego zasiłku opiekuńczego), z wyjątkiem świadczenia pielęgnacyjnego, podlegają weryfikacji co 3 lata, z uwzględnieniem wyników badań progu wsparcia dochodowego rodzin. Zakres weryfikacji w drodze rozporządzenia określa Rada Ministrów.

Sprawdź w LEX: Czy w przypadku zrezygnowania z zatrudnienia siostrze będzie przysługiwało świadczenie pielęgnacyjne na całkowicie ubezwłasnowolnioną siostrę, której jest opiekunem? >

Ostatnia weryfikacja świadczeń rodzinnych miała miejsce w 2018 r. W ramach tej weryfikacji, podwyższeniu uległy w szczególności kwoty świadczeń opiekuńczych skierowanych do opiekunów dorosłych osób niepełnosprawnych, w tym kwota specjalnego zasiłku opiekuńczego.

Specjalny zasiłek opiekuńczy od początku jego wprowadzenia, tj. od 2013 r., obowiązywał w niezmiennej wysokości 520 zł miesięcznie. Dopiero od l listopada 2018 r. został podwyższony o 100 zł - do 620 zł miesięcznie. Do tej kwoty została również po raz pierwszy podwyższona wysokość innego świadczenia opiekuńczego przysługującego opiekunom dorosłych osób niepełnosprawnych, a mianowicie zasiłku dla opiekuna (z 520 zł na 620 zł).

Dodatkowo, jak twierdzi wiceminister Socha, za osoby otrzymujące te świadczenia opłacane są z budżetu państwa składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i zdrowotne, po podwyżce świadczeń w łącznej kwocie 226 zł miesięcznie, co daje łączne comiesięczne wsparcie ze środków budżetu państwa w ramach ww. świadczeń w kwocie 846 zł.

Sprawdź w LEX: Czy gmina powinna zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego osobę pobierającą świadczenie pielęgnacyjne w związku z opieką nad niepełnosprawnym dorosłym dzieckiem? >

Ponadto, w ramach ostatnio przeprowadzonej weryfikacji świadczeń rodzinnych, podwyższeniu uległa wysokość zasiłku pielęgnacyjnego przeznaczonego dla osób niepełnosprawnych, do wysokości odpowiadającej kwocie dodatku pielęgnacyjnego z FUS, obowiązującej w momencie przeprowadzanej weryfikacji.

Wiceminister Socha przypomniała, że od 1 września 2006 r. zasiłek pielęgnacyjny przysługiwał w niezmiennej wysokości 153 zł miesięcznie. Świadczenie to zostało podniesione od 1 listopada 2018 r. do kwoty 184,42 zł miesięcznie, a od 1 listopada 2019 r. wzrosło do kwoty 215,84 zł miesięcznie. - Wysokość zasiłku pielęgnacyjnego uległa podwyższeniu po raz pierwszy od 12 lat i w sumie wzrosła o 62,84 zł, tj. o ok. 40 proc. obowiązującej od 2006 r. kwoty zasiłku pielęgnacyjnego – podkreśla Socha. Według niej, najbliższa ustawowa weryfikacja kwot kryteriów dochodowych uprawniających do określonych świadczeń rodzinnych oraz kwot świadczeń rodzinnych, a więc także świadczeń opiekuńczych, z wyjątkiem świadczenia pielęgnacyjnego waloryzowanego na odmiennych zasadach, przewidziana jest na 2021 rok i wówczas Rada Ministrów podejmie decyzję o jej zakresie.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.