Prawie 5 mld zł kosztowały nas, podatników, w ubiegłym roku, wydatki ZUS na sfinansowanie świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. W 2008 r. było to o blisko 350 min zł więcej niż w roku 2007 i aż o ponad 500 min zł więcej niż w roku 2005. Na podkreślenie zasługuje fakt, iż cała ubiegłoroczna kwota świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych stanowiła ok. 3,6% wszystkich ubiegłorocznych wydatków na świadczenia pieniężne z FUS.
Tylko w I półroczu 2009 r. inspektorzy pracy przeprowadzili na budowach blisko 2 tys. kontroli placów budowy i podczas remontu różnych obiektów, dróg i autostrad (w tym realizacji inwestycji związanych z EURO 2012. Skontrolowali prawie 1900 pracodawców, zatrudniających ok. 31 tysięcy pracowników, przy czym największą liczbę kontrolowanych przedsiębiorstw stanowiły małe zakłady pracy, wykonujące określone roboty jako podwykonawcy. Właśnie w takich firmach występują największe problemy w sferze bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia.
Jednak, jak przyznał Główny Inspektor Pracy, „dotychczasowe działania nie przynoszą oczekiwanych efektów”. Zwłaszcza małe firmy generują najwięcej zdarzeń wypadkowych.” O blisko 12% wzrosła bowiem liczba poszkodowanych w wypadkach w budownictwie w 2008 r. w stosunku do 2007 r. (z 8895 do 9937 osób). Liczba ofiar śmiertelnych wzrosła o 35,6% - z 90 osób do 122. Największą grupę stanowią osoby, które wskutek wypadku doznały lekkich obrażeń ciała (wzrost o 1060 osób w porównaniu z rokiem 2007). W tej sytuacji wskaźnik wypadkowości w budownictwie zwiększył się o 3,5% w porównaniu do roku poprzedniego, przy czym w wypadkach śmiertelnych odnotowano wzrost wskaźnika aż o 25,8%. Do wypadków dochodziło najczęściej wskutek poślizgnięcia, potknięcia się i upadku z wysokości (np. z dachów, tarasów, okien, pomostów roboczych, drabin) - 25,8% wszystkich wypadków w budownictwie, uderzenia spadającymi z góry przedmiotami (narzędzia, materiały, elementy konstrukcji budynków, itp.) - 11,8% wszystkich wypadków w budownictwie.
Co drugi poszkodowany w wypadku to osoba o stażu pracy na danym stanowisku krótszym niż rok. Najczęściej wypadkom ulegali robotnicy budowlani robót stanu surowego - 30,8% ogółu poszkodowanych w budownictwie, robotnicy robót wykończeniowych – 11,7%, spawacze, blacharze i monterzy - 8,3% oraz elektrycy – 5,1%.
W ciągu I półrocza br. (do 25 czerwca) inspektorzy pracy zbadali okoliczności i przyczyny 216 wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych, jakie miały miejsce przy wykonywaniu robót budowlanych. W wypadkach tych poszkodowanych zostało 259 osób, z których 46 poniosło śmierć, zaś 90 doznało ciężkich obrażeń ciała. Wśród wydarzeń, które doprowadziły do wypadków, jak co roku, dominowały upadki z wysokości, a także wypadki w wykopach. W ich wyniku poszkodowanych zostało 86 pracujących - 15 osób poniosło śmierć, a 33 osoby - ciężkie obrażenia ciała. Natomiast w 2008 r. inspektorzy pracy zbadali okoliczności i przyczyny 2703 wypadków przy pracy, w tym 376 zbiorowych. Wśród poszkodowanych najliczniejszą grupę stanowiły (w kolejności) osoby z przedziałów wiekowych: 19-29 i 40-49 oraz 30-39 lat. Ponad połowa poszkodowanych była zatrudniona przez okres krótszy niż rok. Uwagę zwraca wysoka liczba poszkodowanych, którzy ulegli wypadkowi w pierwszym tygodniu pracy - 363 osoby, wśród nich 95 poniosło śmierć, a 146 doznało ciężkich obrażeń ciała.
Najczęstsze przyczyny wypadków przy pracy, które przedstawił Krzysztof Kowalik, to brak profesjonalizmu, czyli nieprzestrzeganie elementarnych procedur wykonywania pracy oraz wymagań bhp, niska świadomość zagrożenia, brak oceny ryzyka zawodowego lub jego powierzchowne formalne przeprowadzenie, zła organizacja pracy, brak niezbędnych zabezpieczeń, szczególnie przy pracach na wysokości i podstawowych środków ochrony osobistej (np. linki i szelki bezpieczeństwa), ale też pośpiech, brawura i lekceważenie podstawowych zasad bezpieczeństwa (np. niewykonywanie szalunków w głębokich wykopach). Dodajmy, że w dziesięcioleciu 1989-2009 we wszystkich wypadkach przy pracy w Polsce poszkodowanych zostało 2 miliony pracowników, z których zginęło ponad 12 tysięcy!
Największe zanotowane zagrożenia, to praca na niewłaściwie zmontowanych rusztowaniach (brak balustrad i zbiorowych środków ochrony zbiorowej przed upadkiem z wysokości), nieprawidłowe zabezpieczenia wykopów, niezabezpieczanie otworów w stropach, ścianach zewnętrznych i szybach dźwigów, niewyposażanie pracowników przez pracodawców lub niestosowanie przez samych pracowników wymaganych środków ochrony indywidualnej, w tym w szczególności ochron głowy i środków chroniących przed upadkiem z wysokości oraz niezabezpieczanie przewodów zasilających urządzenia elektryczne przed uszkodzeniem mechanicznym.
Inspektorzy PIP wydali w związku z tym m.in. 1277 decyzji wstrzymania prac po stwierdzeniu bezpośredniego zagrożenia życia bądź zdrowia pracujących, 686 decyzji skierowania do innych prac 1642 pracowników - zatrudnionych wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych, nałożyli 893 mandaty karne na kwotę ponad 1 mln zł, skierowali 48 wniosków do sądów grodzkich i 4 zawiadomienia do prokuratury.
Aby poprawić bezpieczeństwo pracy i poprzez to zmniejszyć wydatki - ZUS wspólnie z Państwową Inspekcją Pracy rozpoczynają kampanię społeczną pod hasłem: Nie lekceważ zagrożeń! Pracuj bezpiecznie na wysokości!, dotyczącą bezpieczeństwa pracy w budownictwie, które jest jedną z najbardziej wypadkogennych dziedzin gospodarki. Od dnia 1 lipca br. w największych polskich miastach pojawiły się bilbordy z przesłaniem Nie lekceważ zagrożeń. Pracuj bezpiecznie na wysokości, a w radiu i telewizji były emitowane “spoty”. Mimo rozwoju technologii, wprowadzania nowoczesnych zabezpieczeń stanowisk pracy oraz systematycznych kontroli zakładów pracy liczba wypadków przy pracy nie maleje, lecz wzrasta. Często wynika to z bagatelizowania zagrożeń przez samych pracowników, niskiego poziomu szkoleń zawodowych i z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz braku nadzoru ze strony przełożonych, a także niewłaściwego przygotowania stanowisk pracy przez pracodawców.

Skutki powyższej sytuacji dla przedsiębiorstw to absencja chorobowa i niezdolność do pracy wśród zatrudnionych oraz zwiększone wydatki pracodawcy wynikające z konieczności dokooptowania nowych pracowników, a także z tytułu podwyższenia składki na ubezpieczenie wypadkowe. Wypadki przy pracy odbijają się również negatywnie na gospodarce całego kraju.
Kampania ma charakter prewencyjny i jest częścią szerszego projektu - ogólnopolskiej trzyletniej kampanii informacyjno-kontrolnej Bezpieczeństwo pracy w budownictwie - upadki, poślizgnięcia, realizowanej przez Państwową Inspekcję Pracy w ramach Krajowej Strategii na Rzecz Bezpieczeństwa i Higieny Pracy na lata 2009-2012. Celem tych działań jest ograniczenie liczby wypadków przy pracy oraz promocja standardów bezpiecznej pracy w sektorze budowlanym, gdzie działalność gospodarczą prowadzi, wedługg danych ZUS, prawie 80 tys. podmiotów zatrudniających pracowników na podstawie umów o pracę i umów cywilnoprawnych.
W okresie od dnia 22 czerwca do dnia 22 lipca br. TVP1 i TVP2 oraz radio ESKA emitują spoty, a w l połowie lipca br. w siedmiu dużych miastach w Polsce - Warszawie, Wrocławiu, Poznaniu, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Gdańsku i w aglomeracji śląskiej, wybranych ze względu na największą liczbę inwestycji budowlanych, eksponowane będą bilbordy z przesłaniem kampanii Nie lekceważ zagrożeń. Pracuj bezpiecznie na wysokości.
Jednocześnie Państwowa Inspekcja Pracy ogłasza program prewencyjny Bezpieczna Budowa, do którego zapraszają wszystkich pracodawców. Do programu mogą przystąpić pracodawcy, którzy zgłoszą się do okręgowych inspektoratów pracy zanim w ich firmie rozpocznie się kontrola. Po udziale w szkoleniu, dzięki pomocy inspektora pracy, pracodawcy będą mogli zweryfikować czy praca w ich firmie jest wykonywana zgodnie z przepisami i w bezpieczny sposób. Po dokonaniu oceny ryzyka zawodowego pracodawcy ci powinni podjąć działania eliminujące bądź ograniczające występujące zagrożenia - inwestując w lepszą organizację pracy, szkolenie pracowników, a jeśli to konieczne również w niezbędne środki ochrony zbiorowej - celem jest poprawa warunków pracy i pełne dostosowanie przedsiębiorstwa do obowiązujących przepisów. Realizacja programu w danym zakładzie kończy się audytem sprawdzającym. Przedsiębiorstwa, które zrealizują program i uzyskają pozytywne wyniki, nie będą przez jakiś czas “nękane” kontrolami.
Pracodawcy mają czas do dnia 31 lipca na zgłoszenie swojego uczestnictwa w programie. Zgłoszenia dokonać można osobiście w siedzibie najbliższego okręgowego inspektoratu pracy, listownie (w tym za pośrednictwem poczty elektronicznej) lub za pośrednictwem interaktywnego formularza umieszczonego na stronie kampanii www.bezupadku.pl
Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który dysponuje środkami przeznaczonymi na prewencje, zdecydował o włączeniu się w realizację kampanii, co umożliwi rozszerzenie jej zakresu, w tym sfinansowanie wydania publikacji dotyczących m.in. organizacji bezpiecznej pracy - w nakładzie umożliwiającym przekazanie tego materiału wszystkim przedsiębiorstwom budowlanym. Współpraca obu instytucji trwa zresztą od wielu lat.