Częste wahania koniunktury gospodarczej znacząco zmieniły świadomość pracodawców – coraz więcej firm w trudnej sytuacji stara się aktywnie poszukiwać możliwości różnych form redukcji kosztów pracy i restrukturyzacji zatrudnienia, traktując zwolnienia grupowe jako rozwiązanie ostateczne. Z roku na rok rośnie także odsetek pracodawców przykładających dużą wagę do łagodzenia skutków trudnych decyzji personalnych, przede wszystkim poprzez otwartą komunikację z załogą oraz zapewnienie wsparcia zwalnianym pracownikom. Z pomocą mają im przyjść również proponowane przez rząd rozwiązania antykryzysowe, jednak nierzadko przedsiębiorcy nie mają możliwości i czasu, by czekać na ich wprowadzenie. Na szczęście w przypadku konieczności redukcji kosztów przy okresowej dekoniunkturze, pracodawcy mogą korzystać z rozwiązań w zakresie:

  • kosztów zatrudnienia – np. redukcji wymiaru etatu, zamrożenia premii i dodatków, likwidacji benefitów, wstrzymania podwyżek, czasowego obniżenia wynagrodzenia, wcześniejszych emerytur;
  • czasu pracy – np. urlopów bezpłatnych, wypożyczenia pracowników innemu pracodawcy;
  • zmian organizacyjnych – np. szkoleń wewnętrznych, zmian stanowisk lub zakresów obowiązków, przekwalifikowania pracowników.

Niezależnie od charakteru podejmowanych działań oszczędnościowych, warto szczególnie zadbać o firmowe talenty i kluczowych pracowników, aby ich dobrowolne odejścia nie wpłynęły dodatkowo na pogorszenie sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa.

Odejścia bez zwolnień

W większych firmach coraz bardziej popularne stają się tzw. programy dobrowolnych odejść (PDO). Rozwiązanie to znacznie ogranicza poziom napięcia w załodze i wpływa na wizerunek pracodawcy, eliminując przy tym ryzyko ewentualnych roszczeń pracowniczych i procesów sądowych. Ważną zaletą PDO jest także możliwość objęcia programem osób, które w standardowej procedurze byłyby objęte ochroną przed zwolnieniem. PDO wiąże się jednak z koniecznością zapewnienia budżetu na zachęty finansowe dla pracowników, które mogą obejmować nie tylko dodatkowe odprawy, lecz także różne świadczenia socjalne lub program aktywizacji zawodowej mający na celu pomoc w znalezieniu nowej, satysfakcjonującej pracy.
Pracodawcy muszą jednak uważać, aby nie wpaść w ramach PDO w pułapkę utraty najbardziej cennych pracowników. Można temu zapobiec, odpowiednio konstruując regulamin programu.

Kiedy zwolnień nie da się uniknąć

Niezależnie od liczby zwalnianych pracowników, aby uniknąć ryzyka dodatkowych roszczeń, trzeba ten proces dobrze przemyśleć i zaplanować. Najważniejszą kwestią jest ustalenie kryteriów doboru pracowników do zwolnień z przyczyn ekonomicznych tak, aby były one zgodne z przepisami prawa oraz niedyskryminujące. najczęstsze przyczyny roszczeń zwalnianych pracowników to:

  • brak sformalizowanej oceny pracy – systemu ocen;
  • zbyt ogólne podanie przyczyn zwolnienia pracownika;
  • dyskryminujące kryteria jako podstawa wyboru pracownika do zwolnienia;
  • niewłaściwa podstawa prawna zmiany warunków zatrudnienia;
  • konflikty pracownicze lub zarzuty mobbingu wynikające z napiętej sytuacji.

Obowiązkowe wsparcie przy zwolnieniach grupowych

W miarę możliwośc wielu pracodawców zapewnia pracownikom zwalnianym z powodu kryzysu ekonomicznego dodatkowe odprawy pieniężne lub finansuje programy outplacementu, w ramach których oferowane jest im wsparcie wyspecjalizowanej firmy doradczej pomagającej w znalezieniu nowej pracy. Przy zwalnianiu większej grupy specjalistów z powodu dekoniunktury nie wszystkie firmy na takie świadczenie stać. Należy jednak pamiętać, że w przypadku zwolnień co najmniej 50 pracowników w okresie 3 miesięcy, pracodawca jest zobowiązany uzgodnić z lokalnym urzędem pracy zakres i formy pomocy dla zwalnianych pracowników. Jeśli natomiast przedsiębiorca zdecyduje się na skorzystanie z usługi outplacementu, trzeba uwzględnić, że może być ona wykonywana przez wyspecjalizowane firmy doradcze wpisane do Krajowego Rejestru Agencji Zatrudnienia jako „agencje poradnictwa zawodowego”.

Dorota Strzelec

StaffPoland Sp. z o.o.

Artykuł pochodzi z Vademecum Pracodawcy 2014

Najnowsze Vademecum już w sprzedaży!