Do wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów w piątek, po południu, wpisany został projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (nr UA6). Za jego przygotowanie odpowiada Sebastian Gajewski, wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej. Zgodnie z założeniami, już od 2024 r. ma zostać wprowadzona druga waloryzacja rent i emerytur w roku - obok obowiązujących przepisów w zakresie rocznej waloryzacji świadczeń. Ta dodatkowa waloryzacja będzie możliwa, gdy wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w pierwszym półroczu roku, w którym przeprowadzona była roczna waloryzacja od dnia 1 marca - przekroczy 5 proc.
Czytaj również: MRPiPS zakłada, że druga waloryzacja emerytur będzie we wrześniu>>
Zapowiedź premiera z expose będzie zrealizowana
- Przedmiotowy projekt ustawy realizuje zapowiedź Premiera RP z expose z dnia 12 grudnia 2023 r. i dotyczy wprowadzenia, obok obowiązujących przepisów w zakresie corocznej waloryzacji emerytur i rent przeprowadzanej od 1 marca - dodatkowej waloryzacji świadczeń w przypadku, gdy wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w pierwszym półroczu danego roku przekroczy 5 proc.
Waloryzacja emerytur i rent odbywa się raz w roku, począwszy od 1 marca. Oznacza to, że w warunkach wysokiej inflacji, emeryci i renciści, szczególnie pobierający niskie świadczenia, odczuwają nadmiernie wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w ciągu roku, a ich świadczenia tracą na wartości realnej i często nie wystarczają na zaspokojenie podstawowych potrzeb – podkreślają projektodawcy, wyjaśniający powody przygotowania projektu.
Sprawdź również książkę: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 2/2024 >>
Istota planowanych rozwiązań
Zgodnie z założeniami, od 2024 r. proponuje się wprowadzenie, obok obowiązujących przepisów w zakresie rocznej waloryzacji świadczeń, dodatkowej waloryzacji w przypadku, gdy wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w pierwszym półroczu roku, w którym przeprowadzona była roczna waloryzacja od dnia 1 marca - przekroczy 5 proc.
Tym samym waloryzacja będzie odbywała się:
- raz w roku, gdy inflacja w pierwszym półroczu nie przekroczy 5 proc. – wówczas zastosowanie będą miały dotychczasowe zasady rocznej waloryzacji świadczeń,
- dwa razy w roku w sytuacji wzrostu inflacji w pierwszym półroczu powyżej 5 proc. - przeprowadzona zostanie wówczas zarówno waloryzacja roczna, jak i dodatkowa waloryzacja świadczeń.
- Dodatkowa waloryzacja (tzw. interwencyjna/okresowa) ma być działaniem mającym na celu ochronę świadczeniobiorców (przede wszystkim emerytów i rencistów pobierających najniższe świadczenia) przed skutkami wysokiego wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w trakcie roku. Proponuje się, by dodatkowa waloryzacja przeprowadzana była od dnia 1 września, w sytuacji gdy wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w pierwszym półroczu danego roku przekroczy 105 proc. Analogicznie jak ma to miejsce w przypadku waloryzacji rocznej, dodatkowa waloryzacja będzie polegała na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru, w wysokości przysługującej 31 sierpnia roku, w którym przeprowadza się dodatkową waloryzację, przez wskaźnik dodatkowej waloryzacji. Dodatkowa waloryzacja obejmie emerytury i renty przyznane przed terminem tej waloryzacji. Proponuje się, aby wskaźnikiem dodatkowej waloryzacji był wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w pierwszym półroczu danego roku (pod warunkiem jego przekroczenia ponad 105 proc.) zwiększony o co najmniej 20 proc. realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w pierwszym półroczu danego roku – podkreślają autorzy projektu.
Jak tłumaczą, jako wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w pierwszym półroczu proponuje się przyjąć wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów w pierwszym półroczu danego roku albo wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w pierwszym półroczu danego roku, jeżeli jest on wyższy od wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych dla emerytów i rencistów w pierwszym półroczu danego roku.
Według MRPiPS, zwiększenie udziału realnego wzrostu wynagrodzenia we wskaźniku dodatkowej waloryzacji, ponad ustawowe 20 proc., ma być przedmiotem corocznych negocjacji w ramach Rady Dialogu Społecznego odbywających się w czerwcu, w roku poprzedzającym waloryzację. A zatem zgodnie z obecną formułą negocjacji w tym zakresie odnośnie do waloryzacji rocznej. Negocjacje te będą się odbywały łącznie, a wynegocjowane ewentualne zwiększenie będzie jednakowe dla udziału realnego wzrostu wynagrodzeń we wskaźniku waloryzacji rocznej i wskaźniku dodatkowej waloryzacji.
- W 2024 r., w przypadku przeprowadzenia dodatkowej waloryzacji, z uwagi że czerwcowe negocjacje dotyczyć będą zwiększenia udziału wynagrodzeń we wskaźniku waloryzacji w 2025 r., proponuje się przyjęcie we wskaźniku dodatkowej waloryzacji zwiększenia na poziomie 20 proc. realnego wzrostu wynagrodzeń w pierwszym półroczu danego roku – czytamy.
Dodatkowa waloryzacja podniesie świadczenie od 1 września
Dodatkowa waloryzacja będzie miała charakter okresowy i będzie chroniła świadczenia w sytuacji wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych. W ramach dodatkowej waloryzacji, świadczenia podwyższane będą na okres od 1 września roku, w którym przeprowadzana jest dodatkowa waloryzacja do ostatniego dnia lutego następnego roku kalendarzowego, tj. do dnia poprzedzającego terminem corocznej waloryzacji od 1 marca.
- Dodatkowa waloryzacja nie narusza zasad obowiązującego systemu ubezpieczeń społecznych w zakresie waloryzacji świadczeń. Nie dyskryminuje też świadczeniobiorców, którym świadczenia zostaną przyznane po dniu 31 sierpnia roku, w którym przeprowadzana jest dodatkowa waloryzacja, i które nie będą podlegały dodatkowej waloryzacji w okresie od września do lutego następnego roku – przekonuje ministerstwo. Jak tłumaczy, wynika to stąd, że zachowują aktualność obowiązujące zasady rocznej waloryzacji świadczeń, która tak jak dotychczas polegać będzie na podwyższeniu wszystkich świadczeń przyznanych przed terminem tej waloryzacji (przed 1 marca) przy zastosowaniu średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym zwiększonego o co najmniej 20 proc. realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w tym okresie.
Podstawą waloryzacji rocznej będzie, tak jak dotychczas, kwota świadczenia i podstawa jego wymiaru w wysokości przysługującej ostatniego dnia lutego roku kalendarzowego, w którym przeprowadza się waloryzację - bez uwzględniania dodatkowej waloryzacji. Oznacza to, że w odniesieniu do świadczeń przyznanych do 31 sierpnia poprzedniego roku kalendarzowego, które podlegały dodatkowej waloryzacji, przy waloryzacji rocznej waloryzowana byłaby kwota świadczenia i podstawa jego wymiaru bez uwzględniania podwyżek emerytur i rent wynikających z dodatkowej waloryzacji.
- Dodatkowa waloryzacja w roku nie jest więc dodatkową podwyżką świadczeń emerytalno-rentowych, tylko przyspieszoną wypłatą części ich podwyżki, która wynika ze wskaźnika waloryzacji z marca następnego roku, opartego na rocznym wskaźniku inflacji z roku poprzedniego ze względu na wyższą niż 5 proc inflację w I półroczu danego roku. Stąd też skutek finansowy dodatkowej waloryzacji będzie jedynie w okresie wrzesień danego roku – luty następnego roku (przez 6 miesięcy). Ze względu na pomniejszenie podwyżki wynikającej z waloryzacji, która odbędzie się w marcu następnego roku, o podwyżkę wynikającą z dodatkowej waloryzacji (wrzesień danego roku) skutek tej waloryzacji nie będzie powodował skutków przenoszonych na koszt waloryzacji w marcu następnego roku – podkreśla MRPiPS.
W przypadku gdyby wskaźnik rocznej waloryzacji okazał się niższy od wskaźnika dodatkowej waloryzacji - wskaźnik rocznej waloryzacji byłby podnoszony do wysokości wskaźnika dodatkowej waloryzacji. Działanie to utrzymałoby wysokość świadczeń co najmniej na tym samym poziomie, zgodnie z zasadą, że wyniku przeprowadzonej waloryzacji kwota świadczenia nie może ulec obniżeniu.
Wprowadzenie dodatkowej waloryzacji będzie wymagało zobligowania Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do ogłaszania – w terminie do dnia 15 lipca – dodatkowych komunikatów w sprawie: wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w pierwszym półroczu danego roku, wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych dla emerytów i rencistów w pierwszym półroczu danego roku, realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w pierwszym półroczu danego roku.
Wprowadzenie przepisów w zakresie dodatkowej waloryzacji wymagać będzie także ogłaszania przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w roku gdy taka waloryzacja będzie przeprowadzana, dodatkowych komunikatów w sprawie należnych od terminu dodatkowej waloryzacji: kwot najniższej emerytury i renty, dodatku pielęgnacyjnego i dodatku dla sierot zupełnych, kwoty maksymalnych zmniejszeń, obliczonych zgodnie z art. 104 ust. 9, kwoty emerytur i rent wolnych od potrąceń i egzekucji obliczonych zgodnie z art. 141 ust. 1.
Rząd ma przyjąć projekt ustawy w II kwartale 2024 r.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
