Pytanie pochodzi z publikacji Serwis BHP

Pracownik po zakończonej pracy udał się do szatni, przebrał w swoje rzeczy i wyszedł z szatni. Do zdarzenia doszło na korytarzu budynku, po którym pracownik może tylko się poruszać w rzeczach z produkcji (ze względu na procesy technologiczne). Poszkodowany po przebraniu się w rzeczy prywatne powinien wyjść z szatni drugą stroną. Do zdarzenia doszło w miejscu, gdzie pracownik nie powinien być po zakończonej pracy. Pracownik poślizgnął się na suchej posadzce, upadając doznał urazu w postaci rany ciętej głowy. Do zdarzenia doszło po pracy.

Czy zaistniałe zdarzenie powinno być uznane jako wypadek przy pracy czy w drodze do pracy?Jeśli jako wypadek przy pracy to czy powinno być uznane, choć pracownik uległ zdarzeniu w miejscu niedozwolonym, a był szkolony na temat prawidłowego poruszania się po terenie zakładu pracy?

Odpowiedź:

Opisane w pytaniu zdarzenie jest wypadkiem przy pracy, pomimo że pracownik znalazł się, wbrew wewnętrznemu regulaminowi, w miejscu, w danym momencie dla niego niedozwolonym. Zdarzenie to odpowiada definicji wypadku przy pracy: nagłość, przyczyna zewnętrza i uraz jest tu bez zastrzeżeń, natomiast dyskutować można o związku z pracą. Biorąc jednak pod uwagę orzecznictwo sądowe, związek z pracą ma szerokie znaczenie, m.in. związek taki może wynikać z przekonania pracownika, iż działa dla dobra zakładu pracy. Z pytania nie wynika, w jakim celu pracownik udał się w miejsce, gdzie nie powinien się był znaleźć po przebraniu w szatni. Pracownik powinien był opuścić szatnię i kolejno teren zakładu pracy. Przepisy wypadkowe obejmują ubezpieczeniem wypadkowym pracownika do chwili opuszczenia przez niego terenu zakładu pracy, a nie do chwili zakończenia pracy na stanowisku pracy. Droga z pracy do domu zaczyna się z chwilą opuszczenia terenu zakładu pracy. Wtedy też zdarzenie może być rozpatrywane jako wypadek w drodze z pracy do domu. Innym zagadnieniem jest ustalenie odpowiedzialności pracownika za wypadek i dopuszczenie się przezeń ewentualnego rażącego niedbalstwa, co w rezultacie może pozbawić poszkodowanego świadczeń odszkodowawczych z tytułu wypadku przy pracy. Rażące niedbalstwo pracodawca powinien udowodnić i wskazać na to dowody w protokóle ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) - dalej r.o.b.h.p. w § 2 pkt 7a określa pojęcie terenu zakładu pracy. Przez teren zakładu pracy rozumie się przestrzeń wraz z obiektami budowlanymi, będącą w dyspozycji pracodawcy, w której pracodawca organizuje miejsca pracy. Zgodnie z § 2 pkt 8 r.o.b.h.p. przez stanowisko pracy rozumie się przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę.

Przepisy art. 57b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 poz. 1440 z późn. zm.) określa pojęcie wypadku w drodze do pracy lub z pracy. Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana.

Przepis art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 z późn. zm.) - dalej u.u.s. określa pojęcie wypadku przy pracy. Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą: 1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych; 2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia; 3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. W art. 21 ust. 1 u.u.s. stanowi, iż świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu, gdy wyłączną przyczyną wypadków było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U. Nr 105, poz. 870) w § 12 ust. 1 stanowi, iż stwierdzenie w protokole powypadkowym, że wypadek nie jest wypadkiem przy pracy albo że zachodzą okoliczności, które mogą mieć wpływ na prawo pracownika do świadczeń przysługujących z tytułu wypadku, wymaga szczegółowego uzasadnienia i wskazania dowodów stanowiących podstawę takiego stwierdzenia.

Orzeczenia sądowe:

Wyrok SN z dnia 20 marca 1980 r., III PRN 10/80, niepubl.: naruszenie przepisów bhp samo przez się nie decyduje o kwalifikacji prawnej wypadku. Kwestia ta jest bez znaczenia dla uznania zdarzenia za wypadek przy pracy. Może ona prowadzić jedynie do pozbawienia pracownika świadczeń.

Wyrok SN z dnia 18 sierpnia 1999 r., II UKN 86/99, OSNAP 2001, nr 1, poz. 20: dla uznania, że czynność była podjęta w interesie pracodawcy, nie ma znaczenia, czy została uzgodniona z pracodawcą, czy też podjęta bez jego wiedzy. Nawet subiektywne przekonanie pracownika, że działa na rzecz, lub w interesie pracodawcy, daje podstawę objęcia takiego działania ochroną przewidzianą w ustawie wypadkowej.

Wyrok SN z dnia 9 grudnia 1994 r., II URN 40/94, OSNAP 1995, nr 9, poz. 113: okoliczności, czy wypadek pracownika udającego się do pracy zdarzył się poza terenem zakładu pracy, czy po wejściu już na teren zakładu, ma istotne znaczenie dla oceny prawnej tego zdarzenia.

Wyrok TUS z dnia 5 czerwca 1970 r., I TR 1883/69, PiZS 1971, nr 1, s. 52: pojęcie niedbalstwa zachodzi wówczas, gdy poszkodowany pracownik podejmuje działania z naruszeniem przepisów o ochronie zdrowia i życia, chociaż mógł i powinien był przewidzieć grożące mu niebezpieczeństwo, które zwykle występuje w danych okolicznościach faktycznych, co dla każdego człowieka o przeciętnej przezorności jest oczywiste. Rażące niedbalstwo zachodzi wówczas, gdy pracownik przejawia brak staranności, jakiej można domagać się od osób najmniej rozwiniętych.

Kazimierz Kościukiewicz, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP.

Odpowiedzi udzielono 1 grudnia 2014 r.