Jakie wymagania powinna spełniać prasa pneumatyczna z 2010 roku? Czy wymagane jest stosowanie sterowania oburącz?

Do pras pneumatycznych odnoszą się regulacje dotyczące bezpieczeństwa użytkowania maszyn, w szczególności rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz. U. Nr 199, poz. 1228) - dalej r.z.w.m. oraz rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. Nr 191, poz. 1596 z późn. zm.) - dalej r.m.w.u.m.

Wytyczne można także znaleźć w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) - dalej r.b.h.p. Pewne wymagania odnoszące się pras hydraulicznych można także znaleźć w normie PN-EN 982:1998. Bezpieczeństwo maszyn. Wymagania bezpieczeństwa dotyczące układów hydraulicznych i pneumatycznych i ich elementów. Hydraulika.
Przepis § 6 ust. 1 r.z.w.m. wskazuje obowiązki producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela przed wprowadzeniem maszyny do obrotu lub oddaniem do użytku. Producent lub jego upoważniony przedstawiciel:
zapewnia, że maszyna spełnia odpowiednie zasadnicze wymagania w zakresie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa,
zapewnia, że dostępna jest dokumentacja techniczna,
dostarcza niezbędnych informacji, w szczególności instrukcje,
przeprowadza właściwe procedury oceny zgodności,
sporządza deklarację zgodności WE i zapewnia, że została dołączona do maszyny,
umieszcza oznakowanie CE.

Pracodawca powinien zatem kupować maszyny:
·nowe i zmodyfikowane z krajów Unii Europejskiej oraz Islandii, Lichtensteinu Norwegii, a także Szwajcarii;
·wszystkie (nowe, zmodyfikowane i używane) z innych krajów,
·spełniające wymagania zasadnicze z r.z.w.m. Potwierdzeniem tej zgodności powinna być· deklaracja zgodności WE i oznakowanie CE na maszynie.
Deklaracja zgodności WE powinna być wystawiona przez producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela dla każdej maszyny, przekazywanej do obrotu lub bezpośrednio użytkownikowi. Może być wystawiona jedna deklaracja dla danej serii produkcyjnej, zawierająca numery fabryczne każdej maszyny z tej serii.
Deklaracja jest dokumentem, w którym producent lub jego upoważniony przedstawiciel potwierdza na własną odpowiedzialność, że maszyna wprowadzana do obrotu jest zgodna z postanowieniami dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2006/42/WE z dnia 17 maja 2006 r. w sprawie maszyn (Dz. Urz. UE L 157 z 9.06.2006, s. 24 z późn. zm.) - dalej dyrektywa 2006/42/WE, r.z.w.m. i wszystkich innych dyrektyw, których wymagania odnoszą się do danej maszyny.
W załączniku nr 5 do r.z.w.m. wskazano kategorie maszyn, do których ma zastosowanie jedna z procedur oceny zgodności określonych w § 127 ust. 3 i 4 r.z.w.m. Do tej kategorii można zaliczyć zawarte w pkt 9 wykazu prasy, w tym prasy krawędziowe, do obróbki metali na zimno, z ręcznym podawaniem lub odbieraniem, których ruchome elementy robocze mogą mieć skok większy niż 6 mm i prędkość przekraczającą 30 mm/s.
Zgodnie z przepisami r.z.w.m., r.m.w.u.m., a także r.b.h.p. maszyny mogą być oddane do użytku, jeżeli po prawidłowym zainstalowaniu i konserwacji oraz zastosowaniu zgodnym z przeznaczeniem lub w warunkach, które można przewidzieć, nie stwarzają zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia obsługi oraz są wyposażone w instrukcje obsługi.

Przepisy r.z.w.m. w dużej mierze wskazują wymagania dla informacji zawartych w dokumentacji technicznej, instrukcji obsługi i instrukcji konserwacji dla maszyny. Zgodnie z wymaganiami § 6 i § 58 r.z.w.m. dokumentacja dla maszyny powinna się składać zasadniczo z trzech elementów: dokumentacji technicznej, instrukcji obsługi, instrukcji konserwacji.
Zgodnie z § 59 r.z.w.m. instrukcje powinny zawierać m.in.:
nazwę i pełny adres producenta i jego upoważnionego przedstawiciela,
określenie maszyny, które zostało umieszczone na samej maszynie, z wyjątkiem numeru seryjnego,
deklarację zgodności WE lub dokument przedstawiający treść deklaracji zgodności WE, wskazujący szczegółowe dane dotyczące maszyny, niekoniecznie zawierający numer seryjny i podpis,
ogólny opis maszyny,
rysunki, schematy, opisy i objaśnienia niezbędne do użytkowania, konserwacji i naprawy maszyny oraz sprawdzenia prawidłowości jej działania,
opis stanowiska lub stanowisk pracy, które mogą zajmować operatorzy,
opis zastosowania maszyny zgodnego z przeznaczeniem;
ostrzeżenia dotyczące niedozwolonych sposobów użytkowania maszyn, które, jak to wynika z doświadczenia, mogą mieć miejsce,
instrukcje montażu, instalowania i łączenia, zawierające rysunki, schematy i sposoby mocowania oraz określenie podwozia lub instalacji, na jakich maszyna powinna być zamontowana,
informacje dotyczące środków ochronnych, jakie musi zastosować użytkownik we właściwych przypadkach, łącznie z dostarczeniem środków ochrony indywidualnej,
sposób postępowania w razie wypadku lub awarii, jeżeli w maszynie zastosowano funkcję blokowania, to należy podać sposób przeprowadzenia bezpiecznego odblokowania urządzenia,
opis czynności regulacyjnych i konserwacyjnych, jakie powinien wykonywać użytkownik, oraz zapobiegawcze środki konserwacji,
instrukcje umożliwiające bezpieczne przeprowadzenie regulacji i konserwacji, w tym środki ochronne, jakie należy podjąć w trakcie tych czynności.
Dokumentacja techniczna powinna zawierać dane zamieszczone w oznaczeniu maszyny na tabliczce fabrycznej (z wyjątkiem numeru fabrycznego), podstawowe parametry techniczne charakteryzujące maszynę wraz z wszelkimi informacjami dodatkowymi ułatwiającymi konserwację. Powinny być także podane informacje odnośnie do emisji hałasu i drgań (w przypadku maszyn trzymanych w ręku lub/i prowadzonych ręką).

Przepisy r.z.w.m. nie precyzują specjalnych wymagań dla pras pneumatycznych. Prasę pneumatyczną należy traktować jako maszynę, tj. zespół wyposażony lub który można wyposażyć w mechanizm napędowy inny niż bezpośrednio wykorzystujący siłę mięśni ludzkich lub zwierzęcych, składający się ze sprzężonych części lub elementów, z których przynajmniej jedna jest ruchoma, połączonych w całość mającą konkretne zastosowanie.
Poniżej przedstawiono jedne z ważniejszych wymagań stawianych maszynom, w tym prasom pneumatycznym.
Maszyna powinna być zaprojektowana i wykonana tak, aby nadawała się do realizowania swojej funkcji oraz mogła być obsługiwana, regulowana i konserwowana, nie stwarzając zagrożeń dla osób wykonujących te czynności, z uwzględnieniem możliwego do przewidzenia niewłaściwego użycia.
Mimo oświetlenia zewnętrznego o normalnym natężeniu, maszyna powinna być wyposażona w oświetlenie stanowiące jej integralną część, odpowiednie do wykonywanych czynności, jeżeli brak takiego oświetlenia może spowodować powstanie ryzyka.
Oświetlenie nie może spowodować występowania uciążliwych obszarów zacienienia, męczących olśnień i niebezpiecznego efektu stroboskopowego spowodowanego oświetleniem części ruchomych. Urządzenia sterujące powinny być:
wyraźnie widoczne i identyfikowalne, z użyciem piktogramów we właściwych przypadkach,
rozmieszczone w sposób zapewniający bezpieczną obsługę, bezzwłoczną i jednoznaczną,
zaprojektowane tak, aby ich kierunek ruchu był zgodny z wywoływanym skutkiem;
umiejscowione poza strefami niebezpiecznymi, z wyjątkiem urządzeń do zatrzymywania awaryjnego lub podwieszonego pulpitu sterowniczego, w przypadku gdy jest to konieczne,
umieszczone w taki sposób, aby ich obsługa nie powodowała dodatkowego ryzyka;
wykonane tak, aby ich rozmieszczenie, przemieszczanie i opór związany z operowaniem nimi były zbieżne z powodowanym działaniem, z uwzględnieniem zasad ergonomii.

Uruchomienie maszyny powinno być możliwe tylko przez zamierzone włączenie urządzenia sterującego przewidzianego do tego celu.
Stosowanie oburęcznych urządzeń sterujących (OUS) w prasach pneumatycznych wynika z tego, że prasy pneumatyczne podlegają ustawie z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 138, poz. 935 z późn. zm.), zgodnie z którą maszyna, w tym przypadku prasa pneumatyczna, jako wyrób wprowadzany do obrotu lub oddawany do użytku podlegają ocenie zgodności:
z zasadniczymi wymaganiami zawartymi w dyrektywie 2006/42/WE;
z zasadniczymi wymaganiami zawartymi w r.z.w.m.;
z wymaganiami norm zharmonizowanych z dyrektywą 2006/42/WE, np. z normą PN-EN 574:1999. Maszyny. Bezpieczeństwo. Oburęczne urządzenia sterujące. Aspekty funkcjonalne. Zasady projektowania.
Oburęczne urządzenia sterujące (OUS) to urządzenia, które mogą powodować niebezpieczny ruch maszyny tylko przy jednoczesnym zadziałaniu obiema rękami na elementy sterownicze. Zaliczają się one - obok osłon stałych i ruchomych oraz urządzeń bezdotykowych - do grupy najczęściej stosowanych urządzeń ochronnych. Używane są do współpracy z maszynami o wysokim poziomie ryzyka, takimi jak: prasy, młoty, krawędziarki, zaginarki itp. Ponieważ od sprawności funkcjonowania OUS zależy zdrowie, a często i życie człowieka, ich konstrukcja powinna zapewniać poprawność funkcjonowania nawet w najtrudniejszych warunkach użytkowania. Dotyczy to zwłaszcza odporności na warunki środowiska eksploatacji, a także zachowania się tych urządzeń w razie uszkodzenia. Jest to szczególnie istotne, gdy mamy do czynienia z urządzeniami spełniającymi jednocześnie funkcje ochronne i sterujące, co ma zazwyczaj miejsce w przypadku oburęcznych urządzeń sterujących.
Podstawowym dokumentem dotyczącym oburęcznych urządzeń ochronnych jest norma PN-EN 574:1999.. Maszyny. Bezpieczeństwo. Oburęczne urządzenia sterujące. Aspekty funkcjonalne. Zasady projektowania.

Oburęczne urządzenia sterujące (OUS) umożliwiają sterowanie oburącz prasą jako jedyny sposób pracy. Oznacza to, że prasa przemieszcza się w dół tylko dotąd, dopóki są jednocześnie wciśnięte oba przyciski (w odstępie 0,5 s). W przypadku zwolnienia jednego z przycisków prasa przemieszcza się natychmiast do góry.
Oprócz urządzenia sterującego do uruchomienia maszyny maszyna powinna być wyposażona w urządzenie sterujące umożliwiające całkowite i bezpieczne zatrzymanie maszyny. Każde stanowisko robocze powinno być wyposażone w urządzenie sterujące umożliwiające zatrzymanie, w zależności od istniejących zagrożeń, niektórych lub wszystkich funkcji maszyny tak, aby maszyna pozostawała bezpieczna. Sterowanie zatrzymaniem powinno mieć pierwszeństwo w stosunku do sterowania uruchamianiem. Z chwilą zatrzymania maszyny lub jej niebezpiecznych funkcji, zasilanie odpowiednich napędów uruchamiających powinno zostać odłączone.
Maszyna powinna być wyposażona w co najmniej jedno urządzenie do zatrzymywania awaryjnego, umożliwiające wyeliminowanie zaistniałego niebezpieczeństwa lub zapobieżenie jego wystąpieniu. Urządzenie to powinno:
mieć wyraźnie rozpoznawalne i widoczne oraz szybko dostępne urządzenia sterujące,
możliwie jak najszybciej zatrzymać niebezpieczny proces, bez stwarzania dodatkowego ryzyka,
w koniecznych przypadkach inicjować lub umożliwiać zainicjowanie pewnych ruchów zabezpieczających.
urządzenie do zatrzymywania awaryjnego powinno wspomagać, a nie zastępować pozostałe środki zabezpieczające.
Maszyna, jej wyposażenie i części powinny być wystarczająco stateczne, aby wykluczyć możliwość wywrócenia się, upadku lub nieoczekiwanego przemieszczenia podczas eksploatacji, transportu, montażu, demontażu i wszystkich innych prac związanych z maszyną. Jeżeli kształt samej maszyny lub przewidywany sposób jej zainstalowania nie zapewniają dostatecznej stateczności, maszyna powinna mieć odpowiednie elementy mocujące, które powinny być wskazane w instrukcjach.
Ruchome elementy maszyny powinny być zaprojektowane i wykonane tak, aby zapobiec ryzyku zetknięcia mogącego być przyczyną wypadku. Gdy ryzyko to nadal istnieje, ruchome elementy maszyny powinny być wyposażone w osłony lub urządzenia ochronne.
Oznaczenia maszyn powinny być widoczne, czytelne i trwałe. Powinny one zawierać co najmniej:
nazwę i adres producenta oraz jego upoważnionego przedstawiciela, jeżeli taki występuje,
określenie maszyny,
oznakowanie CE,
oznaczenie serii lub typu maszyny;
numer seryjny, jeżeli taki występuje,
rok budowy maszyny, rozumiany jako rok zakończenia procesu produkcji.
Na maszynie powinny znaleźć się także pełne informacje dotyczące typu maszyny oraz informacje niezbędne do bezpiecznego użytkowania maszyny.

Krzysztof Zamajtys, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP.
Odpowiedzi udzielono: 25 września 2011 r.