Stres jako taki nie może być uznany za przyczynę wypadku przy pracy (przyczynę zewnętrzną), co jest jednym z warunków uznania zdarzenia za wypadek przy pracy. Jeżeli jednak stresowi jako przyczynie zewnętrznej będzie towarzyszyła przyczyna wewnętrzna (samoistna choroba pracownika np. nadciśnienie mogące doprowadzić do udaru mózgu lub inna choroba krążeniowa powodująca zawał serca), to zgodnie z orzecznictwem SN, dla uznania zdarzenia za wypadek przy pracy wystarczy, jeżeli zostanie wykluczone, że bez tego czynnika zewnętrznego, nie doszłoby do skutku w postaci uszczerbku na zdrowiu.

Przepisy nie wymagają, aby przyczyna zewnętrzna była wyłączną przyczyną zdarzenia. Czasem może wystąpić splot przyczyn tkwiących w organizmie człowieka z przyczynami zewnętrznymi. Np. Sąd Najwyższy uznał za wypadek przy pracy zawał serca wywołany silnym stresem pracownika (wyrok SN z dnia 19 lipca 1979 r., III CZP 40/79, niepubl.). SN - na podstawie opinii biegłych, którzy stwierdzili z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością, że śmierć, która nastąpiła bezpośrednio po doznanym silnym stresie, spowodowana była przyczyną zewnętrzną pod postacią czynnika emocjonalnego, którego siła przekraczała barierę biologiczną zmarłego – uznał powyższe zdarzenie za wypadek przy pracy. Jednak z innych orzeczeń SN wypływa konkluzja, iż nie można nadawać charakteru przyczyny zewnętrznej – w rozumieniu definicji wypadku przy pracy – samemu faktowi zdenerwowania, spowodowanemu np. przesunięciem pracownika do innej pracy.

Również nie można uznać za wypadek przy pracy zawału serca, który wystąpił u pracownika po doręczeniu mu wypowiedzenia umowy o pracę (uchwała SN z dnia 6 maja 1976 r. III PZP 2/76; OSN 1976, nr 11, poz. 239), mimo że taki fakt, zwłaszcza zaskakujący, może wywołać silny stres. W uzasadnieniu Sąd Najwyższy wypowiedział pogląd, że wręczenie pracownikowi pisma zawierającego oświadczenie zakładu pracy o wypowiedzeniu umowy o pracę nie stanowi nagłego zdarzenia, wywołanego przyczyną zewnętrzną. Wypowiedzenie to stanowi czynność prawną, mieszczącą się w granicach uprawnień zakładu pracy.

W innym orzeczeniu SN stwierdził, że stres psychiczny związany z wykonywaniem obowiązków pracowniczych mieszczących się w granicach normy, który przeciętny organizm może znieść bez istotnego uszczerbku dla zdrowia, nie jest przyczyną zewnętrzną. Przyczyny zewnętrznej dopatrzył się natomiast w stresie, stwierdzając, że przeżycie wewnętrzne w postaci emocji o znacznym nasileniu, wywołujące negatywne skutki w organizmie pracownika, może być uznane za przyczynę zewnętrzną zdarzenia, jeżeli powstało wskutek okoliczności nietypowych dla stosunków pracowniczych (wyrok z dnia 24 marca 1995 r., II PRN 1/95, OSNAP 1995, nr 17, poz. 216).

Nie w każdym przypadku można uznać stres za przyczynę zewnętrzną, stanowiącą jedną z przesłanek uznania zdarzenia za wypadek przy pracy. Każdy przypadek wymaga odrębnego rozpatrzenia i zgodnie z orzecznictwem SN należy przede wszystkim ustalić, czy taka przyczyna wystąpiła przy istnieniu przyczyny wewnętrznej, jak też, jakiego rodzaju był to stres - czy zwykły wiążący się z pracą, czy też wyjątkowo duży, przekraczający akceptowalne normy. Dodatkowo, dla uznania zdarzenia za wypadek musi być spełniona przesłanka nagłości. Zazwyczaj stres, jako przyczyna zewnętrzna, nie ma cech nagłości. Nawet, jeżeli nastąpiło nagłe zdenerwowanie pracownika w związku z podjętymi decyzjami dotyczącymi jego pracy i na skutek niego wystąpił np. zawał, to nie każda przyczyna stanu emocjonalnego pracownika będzie uznana za przyczynę zewnętrzną powodującą schorzenie.

Edward Kołodziejczyk