Pytanie pochodzi z publikacji Serwis BHP

Czy pracodawca może wprowadzić obowiązek wyłącznie pracy stojącej, jeśli wynika to z charakteru pracy i organizacji stanowiska? Jakie działania jest zobowiązany w związku z tym podjąć, aby nie powodowało to zbyt dużego zmęczenia pracowników?

Odpowiedź

Jeśli proces pracy wymaga stałego wykonywania obowiązków w pozycji stojącej lub chodzenia, przedsiębiorca musi zapewnić podwładnemu możliwość odpoczynku w pobliżu miejsca pracy w pozycji siedzącej.

Uzasadnienie

Sytuację pracowników, których praca wymaga pozycji stojącej, reguluje § 49 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) - dalej r.b.h.p., zgodnie z którym przy wykonywaniu pracy niewymagającej stale pozycji stojącej należy zapewnić pracownikom możliwość siedzenia. Natomiast przy wykonywaniu pracy wymagającej stale pozycji stojącej lub chodzenia należy zapewnić pracownikom możliwość odpoczynku w pobliżu miejsca pracy w pozycji siedzącej (por. wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 26 kwietnia 2006 r., IV Sa/Wr 305/05). Siedziska powinny spełniać wymagania Polskich Norm.

Przepisy dopuszczają możliwość wprowadzenia pracy w pozycji stojącej, przy czym jest to możliwe jedynie w sytuacji, gdy specyfika pracy wymaga nieprzerwanego stania bądź chodzenia (technologii, maszyny i urządzenia techniczne). Ponadto, jeżeli wykonywana praca wymaga pozycji stojącej stale lub chodzenia, pracodawca obowiązany jest zapewnić pracownikowi, możliwość odpoczynku w pobliżu miejsca pracy.

Obowiązek zapewnienia pracownikom odpoczynku w pobliżu miejsca pracy w pozycji siedzącej musi odnosić się do stanowiska pracy. Miejsce odpoczynku w pozycji siedzącej w pobliżu stanowisk pracy ma zapewnić pracownikom krótki odpoczynek, który nie powoduje przerwania procesu pracy, a w jego trakcie istnieje możliwość kontroli procesu (wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 11 czerwca 2008 r., IV SA/Wr 26/08).

Powyższy problem był również przedmiotem rozważań WSA we Wrocławiu, który w wyroku z dnia 26 kwietnia 2006 r., IV Sa/Wr 305/05, stwierdził, że zwrot w „pobliżu miejsca pracy” obejmuje nakaz rozmieszczenia siedzisk blisko tegoż miejsca w znaczeniu przyjętym w prakseologii i teorii organizacji, tzn. blisko przestrzeni, w której pracownik wykonuje powtarzające się działania ze względu na przyjęty w danej jednostce podział zadań. Wobec tego, celu zawartego w § 49 r. b.h.p. nie mogą realizować pomieszczenia przeznaczone do odpoczynku dla pracowników spełniające jednocześnie rolę jadalni i pokoju śniadań usytuowane przy halach produkcyjnych”.

Dalej sąd orzekł, że unormowania § 49 r.b.h.p. służą egzekucji różnych rodzajów odpoczynku należnego pracownikowi w związku z pracą, które z żadnym razie nie mają ekwiwalentnego charakteru. Uwzględniając dorobek teorii organizacji i zarządzania, można powiedzieć, że siedziska umieszczone w pobliżu stanowiska pracy wymagającej stale pozycji stojącej lub chodzenia służą realizacji tzw. wypoczynku spontanicznego - tzn. odbywanego w czasie procesu pracy, połączonego z kontrolowaniem (pilnowaniem) jego przebiegu. Pomieszczenia do spożywania posiłków służą natomiast tzw. odpoczynkowi preliminowanemu, tzn. odbywanemu w czasie przerw przewidzianych wprost na regenerację sił (por. T. Pszczołowski, Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji, 1978, s. 279)”.

Przepisy prawa przewidują ograniczenia pracy stojącej w stosunku do kobiet w ciąży lub karmiących dziecko piersią. Zgodnie z działem 1 ust. 7 pkt 4 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. Nr 114, poz. 545, z późn. zm.), ta grupa zatrudnionych nie może pracować w pozycji stojącej łącznie ponad 3 godziny w czasie zmiany roboczej.

Anna Sokołowska, autorka współpracuje z publikacją Serwis BHP.

Odpowiedzi udzielono: 15 lutego 2016 r.