Na podstawie art. 833 § 1 k.p.c. wynagrodzenie ze stosunku pracy podlega egzekucji w zakresie określonym w przepisach Kodeksu pracy. Przepisy prawa pracy szczegółowo regulują kwestie związane z egzekucją komorniczą prowadzoną w stosunku do pensji pracownika. W szczególności w art. 87 § 3 k.p. przyjęto, że potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:
- w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych - do wysokości trzech piątych wynagrodzenia;
- w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych - do wysokości połowy wynagrodzenia.
Co z umowami cywilnoprawnymi?
Powstać może więc pytanie, czy opisane w kodeksie pracy ograniczenia przy prowadzeniu egzekucji, które chronią dłużnika, odnoszą się też do osób zarobkujących na podstawie umów cywilnoprawnych (np. umowy zlecenia). Z art. 833 § 2 k.p.c. wynika, że do wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania, odpowiednio stosuje się cytowany na wstępie art. 833 § 1 k.p.c. Oznacza to więc, że periodycznie uzyskiwane dochody z umów cywilnoprawnych również powinny podlegać ochronie takiej jak pensje osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. W orzecznictwie wykształciły się dwa poglądy w tym przedmiocie.
Wynagrodzenie a'la pensja
Zgodnie z pierwszym z nich, jeśli dłużnik uzyskuje dochód z umowy cywilnoprawnej w sposób regularny i stanowi on źródło utrzymania dłużnika, to podlega on takiej samej ochronie przed potrąceniami komorniczymi jak wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę. Takie zapatrywanie przedstawił w szczególności Sąd Okręgowy w Płocku w wyroku z dnia 13 grudnia 2016 roku w sprawie I C 852/14 (LEX nr 2185219). Sąd ten uznał za niewłaściwe zajęcie całego wynagrodzenia świadczenia z umowy cywilnoprawnej dłużnika. Sąd podkreślił, że świadczenie to dłużnik uzyskuje okresowo i pełni ono funkcję wynagrodzenia za pracę. Zdaniem sądu, komornik w takim wypadku powinien więc zająć połowę, a nie całość świadczenia dłużnika. Analogiczne zapatrywanie wyraził Sąd Okręgowy w Toruniu w postanowieniu z dnia 26 kwietnia 2016 r. w sprawie VIII Cz 315/16 (LEX nr 2040291).
Szeroka wykładnia
Z kolei Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 13 lutego 2014 r. w sprawie I ACa 1057/13, (LEX nr 1438078) wyjaśnił jak należy rozumieć pojęcie "świadczenia powtarzające się". Zdaniem tego sądu, pojęcie to powinno być interpretowane w sposób szeroki: "Zaliczenie danego świadczenia do wymienionej grupy świadczeń zależy wyłącznie od ustalenia, czy świadczenie to ma charakter periodyczny (powtarzający się) oraz czy spełnia cel wyżej wskazany. Świadczeniami powtarzającymi się są świadczenia wypłacane dłużnikowi okresowo w powtarzających się odstępach czasu.” - zaznaczył łódzki sąd apelacyjny.
Prowizja i nieregularne wynagrodzenie
Natomiast warto również odnotować stanowisko, zgodnie z którym nie korzysta z ochrony przed zajęciami komorniczymi ten dłużnik, który z umowy cywilnoprawnej uzyskuje świadczenia nieregularnie. Brak ochrony odnosi się też do przypadków uzyskiwania wynagrodzenia o charakterze prowizyjnym. Taki pogląd przedstawił Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 5 czerwca 2014 r. w sprawie I ACa 182/14 (LEX nr 1488628). Sąd ten uznał, że skoro dłużnik uzyskiwał dochód z tytułu prowizji, to nie otrzymuje on wynagrodzenia w sposób powtarzający się. Jego dochód zależy bowiem od liczby lub wartości zawartych umów. W takim wypadku dłużnik nie korzysta z ochrony przed potrąceniami komorniczymi, jaką prawo gwarantuje osobom zatrudnionym na umowie o pracę. Z kolei Sąd Okręgowy w Toruniu w postanowieniu z dnia 12 kwietnia 2013 r. w sprawie VIII Cz 189/13 (LEX nr 1894147) uznał, że komornik nie musiał ograniczać egzekucji do części wynagrodzenia dłużnika. Z ustaleń wynikało bowiem, że dłużnik nie uzyskiwał dochodu w powtarzających się odstępach czasu.
Różne realia
Zatem to, czy w konkretnym przypadku komornik może zająć całe wynagrodzenie dłużnika z umowy o pracę, zależeć będzie od okoliczności danego przypadku. Koniecznym będzie bowiem zbadanie i przesądzenie charakteru uzyskiwanego przez dłużnika dochodu. Kluczowym jest więc pytanie, czy jego wynagrodzenie z tytułu umowy cywilnoprawnej pełni funkcję zbliżoną do wynagrodzenia z umowy o pracę, czy też nie.
Więcej przydatnych materiałów znajdziesz w SIP LEX:
Ustawowe wyłączenie potrącenia wierzytelności >
Ograniczenia egzekucji sądowej >
Jak potrącić zajęcie komornicze pracownikowi oddelegowanemu do pracy w Niemczech? >
W jaki sposób pracodawca powinien dokonać zajęcia komorniczego na poczet alimentów? >
Egzekucja wyroków dotyczących stosunku pracy >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.