Zamówienie z wolnej ręki jest trybem szczególnym, stosowanym w sytuacjach, gdy przeprowadzenie przetargu lub innego konkurencyjnego trybu postępowania nie jest możliwe. Jednocześnie, przesłanki zastosowania tego trybu powinny być interpretowane ściśle.
Artykuł 67 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy - Prawo zamówień publicznych stanowi, że dostawy, usługi lub roboty budowlane mogą być świadczone tylko przez jednego wykonawcę z przyczyn technicznych o obiektywnym charakterze. Zastosowanie trybu z wolnej ręki w oparciu o tę przesłankę zależne jest od szczególnego charakteru danego zamówienia, jego specyficznych cech technicznych powodujących, że na rynku nie występuje więcej niż jeden podmiot, który mógłby wykonać zamówienie.
Nie podlega zatem ocenie to, czy dany wykonawca zrealizuje zamówienie najlepiej albo czy dysponuje największym doświadczeniem lub potencjałem organizacyjnym i technicznym. Nie bierze się także pod uwagę doświadczenia danej firmy czy też zaufania jakim się ona cieszy u zamawiającego. Subiektywna ocena zamawiającego nie ma więc znaczenia z perspektywy dopuszczalności zastosowania trybu z wolnej ręki.
Wykonawca powinien działać w sytuacji faktycznego monopolu na rynku obejmującym dostawy, usługi lub roboty budowlane. Przy czym, dokonując oceny, należy brać pod uwagę nie tylko rynek polski, ale również rynek wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. Taki stan rzeczy musi mieć charakter trwały i nieprzezwyciężalny.
Warunkiem zastosowania art. 67 ust. 1 pkt 1 lit. a p.z.p. jest także wykazanie, że przedmiot zamówienia może być świadczony tylko przez określonego wykonawcę. W sytuacji, gdy istnienie tylko jednego wykonawcy zdolnego do realizacji zamówienia nie jest oczywiste, zamawiający powinien przeprowadzić weryfikację rynku w warunkach konkurencyjnych.
Opracowanie: Anna Stańczuk, RPE WKP
Źródło: Informator UZP Nr 5/2013, www.uzp.gov.pl, stan z dnia 4 czerwca 2013 r.