1. Dotacje jako element podstawy opodatkowania
Prawodawca dość wyraźnie wskazuje, z jakich elementów składa się podstawa opodatkowania dla VAT. Jest to o tyle istotne, że jej wielkość realnie kształtuje zobowiązanie w tym podatku. Jak czytamy w art. 29a ust. 1 u.p.t.u., podstawą opodatkowania jest zasadniczo wszystko, co stanowi zapłatę, którą sprzedawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu dokonanej sprzedaży, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze (w dalszej części tekstu, dla ułatwienia, autor będzie określał te trzy elementy zbiorczą nazwą: „dotacje") mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.
Mając na uwadze powyższe, możemy stwierdzić, że choć w założeniu to nie uzyskiwane dotacje mają w głównej mierze kształtować podstawę opodatkowania, niemniej jednak w określonych sytuacjach będą na nią realnie wpływały. Istotne przy tym jest to, że nawet w przypadku uzyskania dotacji powodującej konieczność zwiększenia podstawy opodatkowania, fakt jej otrzymania nie stanowi czynności opodatkowanej VAT w rozumieniu art. 5 ust. 1 i nast. u.p.t.u.
Ważne!
Otrzymanie dotacji samo przez się nie stanowi żadnej czynności opodatkowanej VAT. Niemniej jednak otrzymanie niektórych dotacji może skutkować koniecznością zwiększenia o ich wartość podstawy opodatkowania, jako elementu realnie wpływającego na cenę (i tym samym podstawę opodatkowania) innej czynności (np. dostawa towarów, czy świadczenie usług).
Warto nadmienić, że regulacje u.p.t.u. dotyczące ustalania podstawy opodatkowania zostały zmienione począwszy od 1 stycznia 2014 r. (uchylono właściwy dotąd w tym zakresie art. 29, zastępując go przepisami art. 29a). Niemniej jednak na gruncie omawianego zagadnienia, wskazana nowelizacja nie ma znaczącego wymiaru praktycznego.
 
 
2. Przesłanki do zwiększenia podstawy opodatkowania
Oczywiście – co wynika wprost z przywołanej regulacji – wyłącznie otrzymanie niektórych dotacji skutkować będzie koniecznością zwiększenia podstawy opodatkowania. Co więcej, można postawić tezę (mając na uwadze praktykę), że uzyskiwanie środków z UE, czy budżetu państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego, zasadniczo nie rodzi takich skutków w VAT. Niemniej jednak brak stosowania tych regulacji (art. 29a ust 1 u.p.t.u.) wynika właśnie z tego, iż przy uzyskiwaniu dotacji nie są spełniane przesłanki (okoliczności), których zaistnienie rodziłoby konieczność ujmowania dotacji w ramach podstawy opodatkowania. Dlatego uzyskanie jakiegokolwiek zewnętrznego (w założeniu bezzwrotnego) wsparcia, powinno dawać asumpt do weryfikacji jego ewentualnego wpływu na zobowiązanie w VAT, właśnie przez pryzmat art. 29a ust. 1 u.p.t.u.
Ważne!
Otrzymanie dotacji każdorazowo powinno być przeanalizowane pod kątem wpływu tego zdarzenia na podstawę opodatkowania w VAT.
Z u.p.t.u. wynika kilka istotnych warunków, których spełnienie skutkować będzie zwiększeniem podstawy opodatkowania. Jednocześnie wszystkie one muszą istnieć kumulatywnie (tj. łącznie i jednocześnie). Mianowicie, po pierwsze dotacja musi zostać przez podatnika otrzymana, tj. fizycznie przekazana (najczęściej na jego rachunek bankowy). Nie ma wpływu na omawiane zagadnienie zatem planowane uzyskanie dotacji, czy nawet zawarcie umowy o jej przyznaniu.
 
 
 
Przykład 1.
Podatnik podpisał z gminą umowę na uzyskanie dofinansowania do świadczonych przez niego usług. Dofinansowanie formalnie zostało mu przyznane, nigdy nie zostało jednak wypłacone. Podatnik w ostatniej chwili z niego zrezygnował. Okoliczność ta powoduje, że podatnik nie otrzymał dotacji, stąd też nie może być mowy o ujęciu jej w podstawie opodatkowania VAT i to nawet niezależnie od tego, czy charakter dotacji spełniałby pozostałe przesłanki, o których mowa w art. 29a ust. 1 u.p.t.u.
 
Z tego wynika również inny skutek. Otóż otrzymanie nawet części z przyznanej dotacji – np. jako zaliczka, rata, etc. – skutkuje obowiązkiem zwiększenia podstawy opodatkowania o (tylko) otrzymaną część.
 
Przykład 2.
Podatnikowi przyznano dotację w wysokości 1 mln zł. Będzie ona wypłacana w transzach po 250.000 zł raz na kwartał. Podatnik powinien zwiększać podstawę opodatkowania o wartość otrzymywanej transzy dotacji w momencie jej uzyskania (na rachunek bankowy), a nie od razu o wartość całej przyznanej dotacji.
 
Po drugie, istotnym jest, aby uzyskiwane dotacje miały bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych przez podatnika lub na cenę świadczonych przez niego usług. Oczywiście trudno nie zgodzić się z tym, że uzyskanie jakiejkolwiek dotacji w pewien sposób zawsze wpływa na cenę (jak i zakres) oferowanych przez podatnika produktów. Niemniej jednak, aby dotacja kształtowała podstawę opodatkowania musi mieć bezpośredni (a nie wyłącznie pośredni wpływ, z czym mamy do czynienia w większości przypadków – o czym będzie mowa poniżej) na cenę oferowanych produktów. Musi ona w sposób zindywidualizowany i policzalny wpływać na cenę danego świadczenia (tj. świadczenie dzięki dotacji ma cenę niższą o konkretną kwotę). W przypadku pośredniego związku, otrzymanie dotacji nie rzutuje na podstawę opodatkowania.
 
Przykład 3.
Podatnik otrzymał dotację na zakup środka trwałego. Jego nabycie umożliwi mu produkcję towarów w cenach znacznie niższych, niż przy użyciu dotychczasowych maszyn. Otrzymana dotacja w tym wypadku ma co prawda wpływ na cenę oferowanych przez niego towarów, niemniej jednak jest to związek pośredni, co powoduje, że nie będzie ona zwiększała postawy opodatkowania.
 
Jednocześnie, w praktyce to właśnie ustalenie ów bezpośredniego, czy też pośredniego wpływu otrzymanej dotacji na cenę oferowanych produktów, rodzi najwięcej wątpliwości podatników. Stąd też właśnie na ten element warto zwrócić szczególną uwagę przy określaniu skutków podatkowych otrzymania dotacji.
(...)
 
Czytaj więcej: Kompas Księgowo-Kadrowy