Stosownie do art. 18 ust. 8  u.s.u.s., podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Składka w nowej wysokości obowiązuje od trzeciego miesiąca następnego kwartału. Należy pamiętać, iż za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie i jeżeli trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu. Powyższą zasadę zmniejszania najniższej podstawy wymiaru stosuje się odpowiednio w przypadku niezdolności do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony spełnia warunki do przyznania zasiłku.

Dla osób rozpoczynających własną działalność gospodarczą, należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne mogą stanowić duże obciążenie. Dlatego też ustawodawca przewidział preferencyjną podstawę wymiaru składek dla osób, które spełnią warunki przewidziane w u.s.u.s.
Zgodnie z art. 18a u.s.u.s., podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Obniżona składka dla osób rozpoczynających prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej dotyczy składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe a także na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Należy pamiętać, że ubezpieczenie chorobowe dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą jest dobrowolne. Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Ubezpieczenie to ustaje natomiast:
1. od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony;
2. od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie – w przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność i osób z nimi współpracujących, duchownych oraz osób wymienionych w art. 7 u.s.u.s.; w uzasadnionych przypadkach ZUS, na wniosek ubezpieczonego, może wyrazić zgodę na opłacenie składki po terminie. Przy czym, jeżeli za część miesiąca został pobrany zasiłek, ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia następującego po dniu, za który zasiłek ten przysługuje;
3. od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.
Odnośnie składki na Fundusz Pracy należy wyjaśnić, że obowiązkowe składki na Fundusz Pracy ustalane są od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bez stosowania ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 u.s.u.s., wynoszących w przeliczeniu na okres miesiąca, co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę. Powyższe oznacza, że osoba rozpoczynająca działalność gospodarczą, która deklaruje jako podstawę wymiaru 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę nie opłaca składki na Fundusz Pracy, ponieważ podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe jest niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę.
W tym miejscu należy nadmienić, iż od 1 stycznia 2013 r. minimalne wynagrodzenie wynosi 1600 zł.
Preferencyjne składki na ubezpieczenia społeczne mogą opłacać osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych. Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie oraz wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły (art. 2 u.s.g.). Za przedsiębiorców uważa się również wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywania przez nich działalności gospodarczej. Preferencyjne składki nie będą miały natomiast zastosowania do innych osób, które u.s.u.s. w art. 8 ust. 6 zalicza do osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, tj.:
1. twórców i artystów,
2. osób prowadzących działalność w zakresie wolnego zawodu:
a. w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
b. z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,
3. wspólników jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej;
4. osób prowadzących niepubliczną szkołę, placówkę lub ich zespół na podstawie przepisów o systemie oświaty.
Warto również zwrócić uwagę, że preferencyjne składki na ubezpieczenia społeczne nie będą miały zastosowania do osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą. Przepis wyraźnie stanowi, iż obniżona podstawa wymiaru składek ma zastosowanie do ubezpieczonych, o których jest mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 u.s.u.s., tj. osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą.